MUHAMMED ABDUH VE KLASIK İSLAM MODERNIZMINDEKI YERI

Yıl 2016, Cilt: 12 Sayı: 47, 109 - 119, 15.04.2016

Hatice Merve Çalışkan

Öz

İnsanların fikirlerinin oluşmasında yaşadığı dönemin sosyo-kültürel, siyasi ve ekonomik durumunun ve kendi zihin dünyalarının büyük etkileri vardır. 19. yüzyılda, Sanayi İnkılabı, Fransız İhtilali gibi önemli tarihi olayların geride kaldığı Aydınlanma Çağı’nda yaşamış olan Muhammed Abduh’un döneminde Mısır’ın siyasi ve ekonomik durumu, akıl ve düşünme yetisinden uzaklaşmış, taklit zihniyetine takılı kalmış insanların davranışları ve bunun yarattığı geri kalmışlık hali, onun zihin ve fikir dünyasının oluşmasında önemli etkileri olmuştur. Buradan hareketle Abduh hayatını, Müslümanları bu tembellikten kurtarmaya, akledip, düşünmeye çağırarak harekete geçirmeye ve İslâm’ı ilk zamanlarındaki sade haline döndürmeye adamıştır. Bu doğrultuda öne sürdüğü düşünceleri, yaklaşımları, özellikle dönemindeki sorunları çözme noktasında yeni ve farklı görülüp
çağdaş bir düşünür olarak anılır/anılmasını sağlamıştır. Bu anlamda Abduh, her ne kadar yeni yaklaşımlar getirse de, aslında pek çok fikrinde kullandığı yöntemle gelenek ile benzer tutumlar sergileyerek gelenekten beslenmiş bir düşünür olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Muhammed Abduh, Mısır, Klasik İslam Modernizmi, İslam geleneği, Kur’an-ı Kerim

Kaynakça

• ABDUH, M. (1956). Tefsire Mukaddime. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, çev. İsmail Cerrahoğlu, Ankara: Mars Matbaası.
• ABDUH, M. (1973). İslâmın Müsâmâhasına Dönüş. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, çev. Osman Keskioğlu, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• ABDUH, M. (1986). Tevhîd Risâlesi, çev. Sabri Hizmetli, Ankara: Fecr Yayınları.
• ADIVAR, A. (1969). Tarih Boyunca İlim ve Din, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• ALBAYRAK, H. (2011). Tefsir Usûlü, Ankara: Şûle Yayınları.
• ALBAYRAK, İ. (2014). Klâsik Modernizmde Kur’ân’a Yaklaşımlar, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• BAYKAN, E. (2002). Gelenekselci Ekolün Din-Bilim Bağlamında Aydınlanma Eleştirisi-S. Hüseyin Nasr Örneği, Dokuz Eylül İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16. İzmir: Dokuz Eylül İlahiyat Vakfı Yayınları.
• DEMİRCİ, M. (2008). Tefsir Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• ERUL, B. (2008). Sahabenin Sünnet Anlayışı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Güçlü, A. v.dğr. (2002). Felsefe Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• İŞCAN, M.Z. (1998). Muhammed Abduh’un Dinî ve Siyasî Görüşleri, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KESKİOĞLU, O. (1970). Muhammed Abduh, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.
• PAÇACI, M. (2008). Çağdaş Dönemde Kur’an’a ve Tefsire Ne Oldu?, İatanbul: Klasik Yayınları.
• POLAT, F. A. (2014). Tefsir El Kitabı, ed. M. Akif Koç, Ankara: Grafiker Yayınları.
• RAHMAN, F. (2000). İslâm, çev. Mehmed Dğ v.dğr., Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• SARDOĞAN, M. v.dğr. (2009). Eğitim Psikolojisi, ed. Alim Kaya, Ankara: Pegem Akademi.
• SÖNMEZ, M. (2002). İslâm Modernizmin Doğuşu ve İki Önemli Temsilcisi (Afgânî ve Abduh’un Modernist Yönlerine Kısa Bir Bakış), Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi,18, Erzurum.