Antik Bilim ve Düşünce Mirasının İslam Dünyasına Tercümesinde Abbasilerin Kurduğu Beytü’l-Hikme’nin Rolü

Yıl 2015, Cilt: 11 Sayı: 44, 99 - 119, 15.06.2015

Mustafa Demirci

Öz

Her büyük medeniyet, zenginliğini ve büyüklüğünü kendinden önceki medeniyetlerin birikimleri üzerine oturtarak kazanmıştır. Dinler de kendi getirdiği evrensel değerleri, insanlığın evrensel mirası ile buluşturarak büyük medeniyetler kurarlar. İslam medeniyeti de daha önceki Yunan, Hint, İran gibi büyük medeniyetlerin geliştirdiği kurumlar, felsefeler, bilimler ve teknikler üzerinde gelişmiştir. Bu sebepten dolayı, kökenlerine inmeden İslam medeniyetinin pek çok unsurunu anlamak çoğu konuda imkansızdır. VII ve IX. asırlarda Abbasilerin Bağdat’ta kurduğu “Beytül-Hikme” akademisinde, Yunanca, Süryanice, Farsça ve diğer dillerden yoğun bir tercüme faaliyeti yürütülerek bu intikal sürecinin yaşandığını görüyoruz. Ancak İslam medeniyetinin teşekkül devrindeki bu intikal ve antik mirastan faydalanma, sadece pratik ihtiyaçlar ve tesadüfi gelişmeler ile değil, medeniyetlerin sürekliliği felsefesini ifade eden “Ezeli Hikmet” tasavvuru içinde gelişmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tercüme hareketi, Beytü’l- Hikme, Kültürel etkileşim, İslam Medeniyeti

Kaynakça

• AKYÜZ, Gabriyel (1998) “Nusaybin’deki Mor Yakup Kilisesi ve Nusaybin Okulu”. Mardin
• ATTALLAH, Hadr Ahmed. “Beytü’l Hikme fî Asri’l Abbasiyyin, Daru’l Firi’l Arabi” Kahire (t.y.).
• BAMMAT, Hamydar (1963); “İslâmiyetin Manevi ve Kültürel Değerleri, trc. Bahadır Dülger”. Ankara
• CEHŞİYARİ, Muhammed b. Abdus el- el-Vüzerâ ve’l-Küttâb, “nşr: Mustafa Sakkâ–İbrâhim Ebyârî–Abdu’l-Hafiz Sa‘lebî”. Kahire 1401/1980.
• ÇELEBİ, Ahmed (1966). “Tarihu’l-İslâm ve Hadârati’l-İslâmiyye, III. Baskı, Mektebetu Nahda”. Kahire
• CHOKR, Melhem (2002), İslam’ın Hicri İkinci Asrında Zındıklık ve Zındıklar, trc. Ayşe Meral, İstanbul.
• DEMİRCİ, Mustafa (2004) “Antik Yunan Kitaplarının Abbâsîler Bağdat’ına Yolculuğu”. Ankara: İslamiyat dergisi, c.VII, sy. 2, s. 43-60.
• DEMİRCİ, Mustafa (2003) “Mutezilenin İslam Medeniyetine Katkıları: Cedel-Tercüme ve Tabii Bilimlerdeki Rolü” Konya: Marife dergisi. C. III, Sy. 3, s. 109-130.
• DEMİRCİ, Mustafa (1996). “ Beytü’l-Hikme”. İstanbul
• Demirci, Mustafa (2005), Emevîlerden Abbâsilere Geçiş Sürecinin Bir Tanığı: Abdullah İbnü’l-Mukaffâ ve “Risâletü’s-Sahâbesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: XXI, s. 117-148.
• EL-KIFTİ Cemaluddin Ali b. Yusuf, İhbâru’l-Ulema Bi İhbâri’l-Hukemâ, Lepniz, 1903.
• FARABİ, Ebû Nasr Muhammed (1999). “Mutluluğun Kazanılması (Tahsilü’s-Saade)”. Ankara: çev. Ahmet Aslan, s. 88-89.
• GUNEYME, Muhammed Abdurrahman (1953). “Tarihu Câmiatu’l Islâmiyyetu’l Kübra”. Tetvan.
• GUTAS, Dimitri (2003), Yunanca Düşünce Arapça Kültür, trc. Lütfi Şimşek, İstanbul.
• HODGSON, M. G. S. (1991). “ İslâm’ın Serüveni, I-III, trc.” Komisyon İstanbul.
• İBN EBİ ‘USAYBİA, Muvaffakuddin Ebi’l Abbas Ahmet b. Kasım b.Hanife b. Yunus es-Sadi el-Hareci(ö.669 h.), ‘Uyunu’l-Enba’ fi Tabakâti’l-Etibba, Thk. Nizar Rıza, Daru’l-Mektebetu’l-Hayat, Beyrut, (t.y.).
• İBN NEDİM, Ferec Muhammed b. Ebi Yakup b. İshak(M. 997) (1988). “el-Fihrist”. Thk: Rıza, Dâru’l Mesire-Tahran.
• İbn Hallikân Ebi’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed (681/1282), Vefeyâtü’l-A‘yân, thk: İhsan Abbas, I-VIII, Beyrut 1977.
• KARLIĞA, Bekir (1985) «İslâm Düşüncesinin Doğuşunu Etkileyen Nedenler». İstanbul: Marmara Ü.İ.F. Dergisi, sy. 3
• KİNDİ, Ebu Yakup İshak (ö. 867). “Felsefi Risaleler” trc. Mahmut Kaya, İstanbul ty,
• KÖPRÜLÜ-BARLTOD, W.-Mehmet Fuad (1973). “İslâm Medeniyeti Tarihi”. Ankara: T.T.K. Yay., III. Baskı
• MİQUEL, Andre (1988). “İslam ve Medeniyeti”. Istanbul: Çev: Ahmed Fidan, Hasan Menteş, Birleşik Yay
• O’LEARY, De Lacy,(1971): İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri, il Baskı, Çev. Yaşar Kutlay-Hüseyin Gazi Yurdaydın, A.Ü.İ.F. Yay., Ankara,
• REMZİYE Muhammed (1980). “Beytü’l-Hikmetü’l-Bağdâdi ve Eseruha fi Hareketil İlmiyye”, Müerrihu’l Arab, Bağdat: Sy: 14 s. 320.
• RUFAİ, Ahmed Ferid (1927). “Asru’l-Me’mun, Daru’l Kutubu’l Mısriyye”. Kahire: III. Baskı.
• SEZGİN Fuad (1984). “Muhadarat Fi Tarihi’l-Ulumi’l-Arabiyyeti ve‘l-İslamiyye”. Frankfurt.
• SOURDEL, Dominique “La Biyographie d’ibn al-Mukaffâ d’apres les Sources Anciennes ”. Arabica, (I- 1954), s. 307-323
• SÖYLEMEZ, M. Mahfuz (2003). “Bilimin Yitik Şehri Cündişapur” Ankara.
• ŞEHRİSTANİ, Muhammed b. Abdulkerim ( l 992), el-Milel ve’n Nihal, thk.
• Muhammed Fehmi Muhammed, Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut,
• TOYNBEE, Arnold (1978). “Tarih Bilinci” İstanbul: Çev: Murat Belge, Betaş Yay.
• ÜLKEN, Hilmi Ziya,( 1935) Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü, Vakit Mat. İstanbul.
• WATT, Montgomery (1981), İslam Düşünecesinin Teşekkül Devri, Çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Umran Yay., Ankara,