Gazâlî’nin İlmî Mirası Üzerine Düşünceler

Yıl 2015, Cilt: 11 Sayı: 44, 121 - 134, 15.06.2015

Özgür Koca

Öz

Gazâlî (1058-1111) İslam dünyasının yetiştirdiği en önemli ilim ve gönül adamlarından birisidir. Çok yönlü bir âlim olan Gazâlî İslamî ilimlerin hemen her sahasında ama özellikle kelam, fıkıh, felsefe, ahlak, ve tasavvuf alanlarında tesirleri günümüze kadar devam eden eserler vermiştir. Bir kelamcı olarak zamanının güçlü fikrȋ ve dinȋ düşünce akımlarına yazdığı etkili reddiyeler; bir fâkih olarak Yunan mantığını İslam fıkıh metodolojisinin emrine sunma çabası; bir filozof olarak İslamî Neoplatonism’e ve Aristoculuk’a karşı gene felsefȋ uslûbu kullanarak verdiği mücadele; bir sûfȋ olarak hakikati aklın ve duyuların ötesinde duyma ve tasavvufu diğer İslami bilimler açısından meşrulaştırma çabası; bir ahlakçı olarak geniş kitleleri irşad ve Allah’ın sıfat ve esmasına ayinelik yoluyla bir ahlak sistemi inşa etme gayreti; bir metafizikçi olarak sûfȋ metafiziğinin ve ontolojisinin temel taşlarını döşeme becerisi kanaatimizce onu eskimez bir âlim ve ârif kılıyor. Ayrıca bütün ilmî hayatı boyunca gözlemlediğimiz bir fikrî cereyanı toptan kabul ya da reddetmeyen metodolojik, dürüst, seçici, ve tedricȋ uslûbu üzerinde dikkatle durulması gereken yönlerinden birini teşkil ediyor.

Anahtar Kelimeler

Gazâlî, kelam, felsefe, tasavvuf, epistemoloji, ontoloji, metafizik, fıkıh, ahlak

Kaynakça

• ABRAHAMOV Binyamin (1988), “Al-Ghazâlî’s Theory of Causality,” Studia Islamica, 67: 75-89.
• AVERROES(1978), Incoherence of the incoherence-Thaâfut-al-tahâfut. Çev: S. Van Den Bergh. Cambridge: Gibb Memorial Trust
• COURTENAY H. William (1973), “The Critique on Natural Causality in the Mutakallimun and Nominalism,” Harvard Theological Review, 66 :77-94.
• DRUART Therese-Anne (1981). “Al-Fârâbî’s Causation of the Heavenly Bodies” Islamic Philosophy and Mysticism , ed. Parviz Morewedge (Delmar (N.Y.): Caravan Books,)
• FAKHRY Majid (1958), Islamic Occasionalism, London:Routledge
• FRANK Griffel (2009). Al-Ghazâ’lî’s Philosophical Theology: An Introduction to the Study of his Life and Thought. New York: Oxford University Press,
• GAZÂLÎ (2007). Mustasfâ min ‘ilm el-usûl (İslam Hukuk Metodolojisi) çev. Yunus Apaydın, İstanbul:Klasik Yayınları:
• GAZÂLÎ (2002). Mihakk al-Nazar (Düşünmede Doğru Yöntem) çev. Ahmet Kayacık,İstanbul:Ahsen Yayıncılık
• Gazâlî, Mişkât al-Anvâr,
• GAZÂLÎ(1992). Al-Maqs¸ad al-Asna¯ fi sharh Asma¯ ’ Allah al-husna (The ninety-nine beautiful names of God). çev: David B. Burrel and Nazer Daher. Cambridge: The Islamic Texts Society
• GAZÂLÎ(2001). El-Maksad el-Asnâ fî ŞerḤ el-Ma’anî Esmâ’ Allâh el-Ḥusnâ, Beirut: Dar el-Kutub al-İlmiyye,
• GAZÂLÎ( 1990). İhyâ’ ‘ulûm ed-dîn, 16 cild. Kahire: Naşr el-Sakâfa el-İslâmiyye, Beirut: Dâr el- Kitâb el-’Arabî,
• GAZÂLÎ(1997). Tehâfût el-Felâsife (The Incoherence of the Philosophers), ve çev. M. E. Marmura. Utah);Brigham Young University,
• GERHARD Bowering (1980). The Mystical Vision of Existence in Classical Islam: Qur’anic Hermeneutics of Sahl at-Tustan, New York: Walter de Gruyter
• GIRDNER S.M., (2009) Reasoning with Revelation: The Significance of the Qur’anic Contextualization of philosophy in al-Ghazali’s Mishkât al-Anwâr, PhD. Diss. Boston University
• GOODMAN L. Evan., “Did al-Ghazâlî deny causality?” Studia Islamica, 47: 83-120.
• HOURANI George E (1958). “The Dialogue between al-Ghazâlî and the Philosophers on the Origin of the World,” The Muslim World, 48, 183-91, 308-14.
• ILAI Alon (1989) “Al-Ghazālī on Causality,” Journal of American Oriental Society, Vol. 100, No. 4
• İBN SÎNÂ(1985), Kitab el-Necat, ed. Majid Fakhyri ,Beyrut: Dar el-Afaq el-Cedide
• İBN RÜŞD (1993), Tehāfut al-Tehāfut, ed. Muhammad el-’Arîn, Beyrût: Dâr el-Fikh el-Lunbânî,
• İBN SÎNÂ (1996)), al-İşârât ve el-Tenbîhât İngilizceye kismen çeviri Ibn Sîna and Mysticism, Remarks and Admonitions: Part Four, çev. Shams Inati ,New York: Kegan Paul International
• FÂRÂBÎ(1985). Mebâdi’ arâ’ ehl el-medîna el-fâdîla, ed. ve çev. Richard Walzer. Oxford& New York: Clarendon Press and Oxford University
• KOCA Ozgur (2010), “Al-Ghazâlî’s Account of Causality and Its Implications for the Contemporary Religion and Science Discussion.” MA thesis, Fatih University,
• MARMURA Michael E(1989). “Al-Ghazâlî on Bodily Resurrection and Causality in Tahafut al- Falasifa and the Iqtisad,” Aligarh Journal of Islamic Thought 1.2 62.
• MUHTAROGLU Nazif (2012). Islamic and Cartesian Roots of Occasionalism. University of Kentucky, 2012
• ORMSBY Eric L. (1984), Theodicy in Islamic Thought: The Dispute over al-Ghazâlî “Best of All Possible Worlds” Princeton:Princeton University Press,
• REISMAN David C. (2005). “Al-Fârâbî and the Philosophical Curriculum”, The Cambridge Companion to Arabic Philosophy, ed. Peter Adamson and Richard C. Taylor, Cambridge: Cambridge Universitesi,
• SCHIMMEL Annemarie (1975). Mystical Dimensions of Islam, Chapel Hill: North Carolina University,
• SANDS Kristin Zahra (2006), Sûfî Commentaries on the Qur’an in Classical Islam. London; New York: Routledge, SÜHREVERDÎ(1999), Şihab al-Dîn, Hikmet el-İşrak (The Philosophy of Illumination: A New Critical Edition of the Text of Hikmet el-Işrak), Brigham Young University Press ṬABARÎ(1954). MuḤammad ibn Jerîr. Câmi ‘el-bayân ‘an tefsîr el-Kur’ân . ed. MaḤmûd M. Şâkir and AḤmad M. Şâkir. Kahire: Dâr el-Ma’ârif, WENSINCK Jan. (1950), La Pensee de Ghazâlî, Paris :Adrien-Maisonneuve