SAİD-İ NURSİ’NİN DÜŞÜNCE ve TUTUMUNDA İSLAMCILIK, MİLLİYETÇİLİK VE MUHAFAZAKÂRLIK

Yıl 2015, Cilt: 11 Sayı: 43, 215 - 235, 15.03.2015

İshak Torun Hakan Köni

Öz

Bu çalışmada Bediüzzaman Said Nursi’nin milliyetçilik, İslamcılık ve muhafazakârlık konusundaki düşünceleri analiz edilmektedir. Bediüzzaman’ın ilgili düşünceleri onun kişisel dönüşümüne bağlı olarak değişmektedir. Bediüzzaman birinci (eski) Said döneminde siyasal İslamcı, ikinci (yeni) Said döneminde ise kültürel İslamcıdır. Üst kimlik bakımından ise her iki dönemde de İslam milliyetçisidir. Milliyetçiliğe ontolojik bakımdan olumsuz bakmaz; iyi ve kötü olarak ayrıma gider. Birleştirici ve hamiyetlendirici olanına “pozitif milliyetçilik,” yıkıcı ve bölücü olanına ise “negatif milliyetçilik” der. Birinci Said farklı İslami etnisitelerin nasıl birlik oluşturacağını, ikinci Said ise İslami grupların farklı etnik ve modern kimlikli grupların oluşturduğu toplumlarda yaşayabilme imkânlarını inceler. Bediüzzaman’ın kültürel İslamcı olması genel olarak muhafazakârlıkla ve özel olarak
Türk muhafazakârlığı ile organik ilişki geliştirmesini kolaylaştırmıştır. Onun bu özelliği Türkiye’de merkez sağda kurulan muhafazakâr (liberal) demokrat partilere meşruiyet sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Bediüzzaman Said Nursi, Milliyetçilik, İslamcılık, Muhafazakarlık

Kaynakça

• AKAT, Asaf Savaş, (1999). “1923-50 Arası Sağ Bir Diktatörlük,” Sol, Kemalizme Bakıyor, (derl. Ruşen Çakır ve Levent Cinemre). İstanbul: Metis Yayınları.
• ANDERSON, Benedickt, (2011). Hayali Cemaatler, 6.Baskı, çev. İskender Savaşır, İstanbul: Metis Yayınları.
• BELL, Daniel (1973), The Coming of Postindustrial Society: A Venture in A social Forecasting, New York: Basic Books.
• BEETHAM, David (2006). Demokrasi ve İnsan Hakları, çev. Bilal Canatan, Ankara: Liberte Yayınları.
• BORA, Tanıl, (2012). Türk Sağının Üç Hali: Milliyetçilik, Muhafazakârlık, İslamcılık, 7. Baskı, İstanbul: Birikim Yayınları.
• BORA, Tanıl, B. Onaran (2006). “Nostalji ve Muhafazakârlık: Mazi Cennet,” Modern Türkiye’de Muhafazakar Siyasi Düşünce, 5. Cilt, 3. Baskı, ed. Murat Belge, ss. 234-237.
• BORA, Tanıl (1997). “Muhafazakârlığın Değişimi ve Türk Muhafazakârlığında Bazı Yol İzleri,” Toplum ve Bilim Dergisi, 74. Sayı, ss. 6-31.
• CANATAN, Kadir, (2010). “Bütünleşme ve Ayrışma Çerçevesi Olarak Milliyetçilik ya da ‘Millet Olma’nın Halleri”, Köprü, 111. Sayı.
• ÇAHA, Ömer, (1997). “1980 Sonrası Türkiye’de Sivil Toplum Arayışları,” Yeni Türkiye, 3(18), ss. 28-64.
• ÇAHA, Ömer, (2004). “Muhafazakâr Düşüncede Toplum,” Liberal Düşünce, 34.Sayı, ss.15-23.
• ÇAHA, Ömer, ŞAHİN Bican (2013). Dünyada ve Türkiye’de Siyasal İdeolojiler, Ankara: Orion Yayınevi.
• ÇİĞDEM, Ahmet, (1997). “Muhafazakârlık Üzerine,” Toplum ve Bilim Dergisi, 74. Sayı, ss. 32-50
• DURAN, Bünyamin (2001). İslami Düşünce Geleneği Açısından Bediüzzaman, İstanbul: Risale-i Nur Enstitüsü Yayınları.
• ERDOĞAN, Mustafa (2004). “Muhafazakârlık: Ana Temalar,” Liberal Düşünce, 34.Sayı, ss. 5-9
• GELLNER, Ernest, Milliyetçiliğe Bakmak, 4.Baskı, Çevirenler: Simten Coşar, Saltürk Özeltürk, Nalan Soyarık, İstanbul: İletişim Yayınları.
• GIDDENS, Anthony, (2000). Sosyoloji, Çevirenler: Hüseyin Özel, Cemal Güzel, Ankara: Ayraç Yayınları.
• GÖKALP, Ziya. (1996). Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Kamer Yayınları.
• HAKAN, Sinan, (2013). Türkiye Kurulurken Kürtler, İstanbul: İletişim Yayınları.
• HARRIES, Owen, (2004). “Muhafazakârlığın Anlamı,” Liberal Düşünce, 34.Sayı, ss. 91-100.
• İNSEL, Ahmet, (1995). Türkiye Toplumunun Bunalımı, 2. Baskı, İstanbul: Birikim Yayınları.
• KADIOĞLU, Ayşe, (1999). Cumhuriyet İradesi – Demokrasi Muhakemesi, İstanbul: Metis Yayınları.
• KAHRAMAN, H.Bülent, (2005). “Türk Milliyetçi Romantizminin Sonu: Kurucu Modernist İdeolojinin Dönüşümü ve Yazımsal”, Ş.Mardin’e Armağan içinde, (der. Ahmet ÖNCÜ ve Orhan TEKELİOĞLU) İstanbul: İletişim Yayınları.
• KEYMAN, Fuat, (2007 16 Şubat).”Kimlik Siyaseti ve Kürt Sorunu,” Radikal Gazetesi, http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=r2&haberno=4934, Erş.tar. 20.07.2013.
• KILIÇ, Murat (2007). Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Milliyetçiliğinin Tipolojisi, SDÜ Fen Edebiyat Dergisi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 16, ss. 113-140.
• KÖPRÜ Dergisi (2010). “Üçüncü Said,” 112.Sayı, Erişim tarihi:10.10.2013, http://www.koprudergisi.com/index.asp?Bolum=EskiSayilar&Goster=Yazi&YaziNo=1073
• KÖPRÜ Dergisi (2007). “Risale-i Nur’da Muhafazakârlık,” 97.Sayı, Erişim tarihi:10.10.2013http://www.koprudergisi.com/index.asp?Bolum=EskiSayilar&Goster=Yazi&YaziNo=833
• MANHEIM, Karl, (2009). İdeoloji ve Ütopya, Çev.Mehmet Akyüz, İstanbul: De ki Basım Yayım.
• MARSHAL, Gordon, (2009). “Küreselleşme,” Sosyoloji Sözlüğü, Çev. Osman Akınhay ve D.Kömürcü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• NİŞANYAN, Sevan, (2010). Yanlış Cumhuriyet, İstanbul: Everest Yayınları.
• NİŞANYAN, Seva, (2013). “Yanlış Cumhuriyet,” http://www.nisanyan.com/?s=soru-41, Erş.tar. 12 Ocak.
• NURSİ, Bediüzzaman Said (2011a). Eski Said Dönemi Eserleri, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
• NURSİ, Bediüzzaman Said (2011b). Mektubat, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
• NURSİ, Bediüzzaman Said (2011c). Emirdağ Lahikası, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
• NURSİ, Bediüzzaman Said (2011d). Barla ve Kastamonu Lahikaları, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
• NURSİ, Bediüzzaman Said (2011e). Sözler, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
• Nursi, Bediüzzaman Said (2011f). Lem’alar, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
• OAKESHOTT, Michael, (2004). “Muhafazakâr Olmak Üzerine,” Muhafazakâr Düşünce, 1(1), ss.54-78.
• ÖĞÜN, Süleyman, (2004). “Muhafazakârlık Soruşturması,” Muhafazakâr Düşünce, 1(1), ss. 136-141.
• ÖZİPEK, Berat, (2011). Muhafazakârlık, 4. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
• SEVİM, Acar, (2008). Halk Milliyetçiliğinin Öncüsü Herder, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi.
• TABAKOĞLU, Ahmet (2013). “Osmanlı İçtimai Yapısının Ana Hatları,” Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, 4. Baskı, İstanbul: Dora Yayınevi.
• TOPÇU, Nurettin, (1972). Yarınki Türkiye, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TORUN, İshak, (2008). “Cemaatten Kitleye, Kitleden Örgütlü Topluma: Türkiye’de Cumhuriyet ve Demokrasi,” Cumhuriyetçilik, (Ed. Nafiz Tok), Ankara: Orion Kitabevi, ss. 229-269.
• TORUN, İshak, (2010 18 Ekim) “Cemaat Ne Tarikattır Ne de Sivil toplum,” Radikal Gazetesi Tartışı-Yorum.
• TORUNOĞLU, İhsan, (2013). “‘Risale-i Nur Orijinli Cemaat Tarzının Bir Kaynağı Olarak İhlâs Risalesi,” Köprü Dergisi, 122.Sayı, ss. 65-72.
• TUNAYA,Tarık Zafer, (2011). Türkiye’de Siyasal Partiler, I. Cilt, 4. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• URAL, Selçuk (2004). “Şerif Paşa ve Bogos Nubar Paşa Anlaşması ve Ortaya Çıkan Tepkiler,” Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı 14-15, http://www.eraren.org/index.php? Page=DergiIcerik&IcerikNo=28
• VERGİN, Nur, (2012). Siyasetin Sosyolojisi, 5.Baskı, İstanbul: Doğan Kitap.
• YAYMAN, Hüseyin, (2011). Şark Meselesinden Demokratik Açılıma, Türkiye’nin Kürt Sorunu Hafızası, Ankara: SETA.
• YAVUZ, Hakan, (2012). “Türk Milliyetçiliğinde Yusuf Akçura ve Rusya Türkleri,” Seminer, Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Bişkek, 11-16 Ocak.
• YILMAZ, Murat, (2004). “Türk Muhafazakârlığının Kültürel ve Siyasal İmkan Sınırlılıkları,” Liberal Düşünce, 34. Sayı, ss. 25-31.