MUHAFAZAKÂRLIKTAN MEDENİYET’E: CEMİL MERİÇ

Yıl 2014, Cilt: 10 Sayı: 39, 91 - 111, 15.03.2014

İbrahim Keskin Adem Palabıyık

Öz

Türk düşünce dünyasında önemli bir yer ve geleneğe sahip olan Cemil Meriç’in, gelenek ve modernite arasında bir bağ kurma çabasının yanında, muhafazakârlığa yakın yönüyle de ele alınması gerekmektedir. Meriç’in, geleneği korumanın yanında onu dönüştürme çabası, onu kendine has bir düşünür haline getirmiştir. Meriç’e göre gelenekçilerin Batı’ya karşı takındıkları reddiyeci tutumun yerine, Batı’dan kazanılanların ‚yerlileşmesi‛ yada ‚yerlileştirilmesi‛ daha faydalı bir yaklaşım olacaktır. Çünkü bu şekilde bizler, Batı’yı anlayacak, eleştirecek ve Batı’ya karşı fikir üretebilecek hale gelebiliriz. Meriç’in, geleneklerle alakalı olarak ‚yeniden canlandırılması‛ çabası ise onu diğer gelenekçilerden de ayırmaktadır. Muhafaza etmenin yanında, geleneklerin yeniden canlandırılması ve Batı’yı anlamak/anlamlandırmak için bir argüman olarak kullanılması daha gerçekçidir. Bu şekilde, düşünsel anlamda gerilemenin de önüne geçilecektir. Düşünsel anlamda gerilemenin önüne geçmek de geleneklerin hem korunmasına hem de ‚yabancıya‛ karşı mücadele verilmesinde önemli bir toplumsal aygıt olarak kullanılmada etkili olacaktır. Yabancıya karşı mücadelede Meriç’in için en önemli kavram ise
medeniyettir. Doğu ve Batı medeniyeti arasında yaptığı ayrımlarla Meriç, bu farklılığı gözler önüne sermektedir. Bu makalede de kendisine has bir Türk Muhafazakâr olan Cemil Meriç’in, gelenekler ile alakalı olarak söylemleri ele alınacak ve geleneğin canlandırılması söylemleriyle birlikte medeniyet kavramı üzerine Meriç’in fikirleri tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cemil Meriç, Medeniyet, Muhafazakârlık, Gelenek, Doğu- Batı, İslam

Kaynakça

• AKKAŞ, H. H. (2003) ‚Muhafazakâr Siyasi Düşünce Kavramı Üzerine‛, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 2003; 5(2):241-254.
• AKSAKAL, H. (2013) ‚Yüz Yıl Önce, Yüz Yıl Sonra: İbrahim Şinasi Ve Cemil Meriç’in Medeniyet Anlayışları Üzerine‛, Gelenekten Geleceğe, Web:http://www.gelenektengelecege .com/yuz-yil-once-yuz-yil-sonra-ibrahimsinasi-ve-cemil-mericin-medeniyet-anlayislari-uzerine-hasan-aksakal/, Erişim:21.11,2013.
• ALVER, K. (2010). ‚Cemil Meriç’in Sosyoloji Tasavvuru‛, Hece: Bir Entelektüel Tedirgin Cemil Meriç, Sayı: 159, Yıl: 14, Ocak, ss, 343-348.
• BAKER, U. (2006) ‚Muhafazakâr Kisve‛, Muhafazakârlık, İletişim Yayınları, Cilt: 5, İletişim Yayınları. İstanbul, ss: 101-104.
• BELGE, M. (2006) ‚Muhafazakârlık Üzerine‛, Muhafazakârlık, İletişim Yayınları, Cilt: 5, İletişim Yayınları. İstanbul, ss, 92-100.
• BORA, T. (2006a) ‚Cemil Meriç‛, Muhafazakârlık, İletişim Yayınları, Cilt: 5, İletişim Yayınları. İstanbul, ss: 516-532.
• BORA, T. (2006b) ‚Muhafazakâr Yerlilik Söylemi‛, Muhafazakârlık, İletişim Yayınları, Cilt: 5, İletişim Yayınları. İstanbul, ss: 445-459.
• CÜNDİOĞLU, D. (2006) Bir Mabed İşçisi: Cemil Meriç, Etkileşim Yayınları. İstanbul.
• ÇEĞİN, G. (2012) ‚Metinlerarasılık Odağında Cemil Meriç’te Doğu-Batı Sorununa Kısa Bir Bakış‛, web: http://istifhane.files.wordpress.com/2010/10/ cemilmeric. pdf, erişim: 15.10.2013.
• ÇETİN, G. (2007) Sağ ve Sol Karşısında Cemil Meriç, Artus Kitap. İstanbul.
• ÇORUK, A. Ş. (2007) ‚Oryantalizm Üzerine Notlar‛, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: IX, Sayı: 2, Aralık, ss, 193-204.
• ERGİL, D. (1986) ‚Muhafazakâr Düşüncenin Temelleri: Muhafazakârlık ve Yeni-Muhafazakârlık‛, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 41, Sayı: 1, ss, 269-292.
• EROL, M. (2013) ‚İslam Medeniyetinde Sabitlenme Paradoksu ve Hareket İradesi‛, Hece: İslam Medeniyeti, Sayı: 198/199/200, Yıl: 17, Haziran, ss, 89-99.
• GENCER, T. (2012) ‚Cemil Meriç ile Türk Modernleşmesine Bir Bakış‛, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, ss, 19-33.
• HINÇALAN, A. (2011) Diverging Paths of Turkish Conservatisms During The Cold War Era: A Study On Cemil Meriç and Tarık Buğra, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi. İstanbul.
• KALIN, İ. (2010) ‚Dünya Görüşü, Varlık Tasavvuru ve Düzen Fikri: Medeniyet Kavramına Giriş‛, Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, cilt: 15 say: 29 (2010/2), ss, 1-61.
• Koç, N. (2011) ‚Kültür‛ ve ‚Medeniyet‛ Kavramları Etrafındaki Tartışmalar ve Atatürk’ün Düşünceleri‛, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 13, Bahar, ss, 103-122.
• KÖKSAL, D. (1995) Cemil Meriç ve Kemal Tahir’de ‚Sahnenin Dışındakiler‛, Defter, sayı: 25, Sonbahar, ss, 119-125.
• MERİÇ, C- Meriç, M. A. (1994) Bir Dünyanın Eşiğinde, İletişim Yayınları. İstanbul.
• MERİÇ, C. (1984) Işık doğudan Gelir, Pınar Yayınları, İstanbul.
• MERİÇ, C. (1986) Kültürden İrfana, İnsan Yayınları, İstanbul.
• MERİÇ, C. (1999) Sosyoloji Notları ve Konferansları, İletişim Yayınları, İstanbul.
• MERİÇ, C. (2004) Jurnal Cilt 2, İletişim Yayınları, İstanbul.
• MERİÇ, C. (2009) Bu Ülke, İletişim Yayınları. İstanbul.
• MERİÇ, C. (2012a) Umrandan Uygarlığa, İletişim Yayınları. İstanbul.
• MERİÇ, C. (2012b) Mağaradakiler, İletişim Yayınları. İstanbul.
• MERT, N. (2010) ‚Cemil Meriç ve Düşünce Dünyası‛, Hece: Bir Entelektüel Tedirgin Cemil Meriç, Sayı: 159, Yıl: 14, Ocak, ss, 34-42.
• ÖZDEMİR, H. (2003) ‚Batı Medeniyeti ve Cemil Meriç‛, Köprü, sayı: 81. Web:http://www.koprudergisi.com/index.asp?Bolum=EskiSayilar&Goster=Yazi&YaziNo=102, erişim: 19.10.2010.
• ÖZEL, M. (1993) Kapitalizm ve Din, Ağaç Yayınları. İstanbul.
• ÖZİPEK, B. B. (2005) Muhafazakârlık: Akıl, toplum, Siyaset, Kadim Yayınları. Ankara.
• ÖZİPEK, B. B. (2007) ‚Muhafazakârlık Nedir‛, Köprü, Sayı: 97. Web erişim: http://www.koprudergisi.com/index.asp?Bolum=EskiSayilar&Goster=Yazi&YaziNo=822
• ÖZKAN, A. (2011) ‚Münzevi Bir Yıldız: Cemil Meriç‛, Sızıntı, Sayı: 274, Kasım. Web: http://www.sizinti.com.tr/konular/ayrinti/munzevi-bir-yildiz-cemilmeric.html.
• SAİD, E. W. (200) Şarkiyatçılık, (çev. Berna Ünler), Metis Yayınları. İstanbul,
• TAŞ, K. (2001) ‚Cemil Meriç’in Sosyoloji Anlayışı‛, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi., sayı: 6, ss, 118-130.
• TAŞ, K. (2007) Din ve Toplum Karşısından Cemil Meriç, Artus Kitap. İstanbul.
• TATAR, T. (2012) ‚Gelenek ve Gelecek‛, web erişim: http://journals.istanbul.edu.tr/tr/index.php /iktisatsosyoloji/article/viewFile/6241/5765, erişim: 21.12.2013.
• TÜRK, H. B. (2003) ‚İdeoloji‛, Siyaset, Ed: M. Türköne, ss, 105-145. Lotus Yayınevi. Ankara.
• TÜRKKAHRAMAN, M.- Tutar, H. (2009) ‚Sosyal Değişme, Bütünleşme ve Çözülme Bağlamında Toplumda Farklı Kültür ve Anlayışların Yeri ve Önemi‛, Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, ss, 1-16.