BİLİM SOSYOLOJİSİ BAĞLAMINDA BİLİMİN DIŞSAL BELİRLEYENLERİ OLARAK DEĞERLER

Yıl 2013, Cilt: 9 Sayı: 36, 77 - 99, 15.06.2013

Ömer Faik Anlı

Öz

Bu çalışmada, Robert Merton’un ve Paul Feyerabend’in sosyal bir fenomen olarak bilimsel bilgiye ve bilime felsefi-sosyolojik yaklaşımları incelenecektir. Bilim sosyolojisi olarak böylesi bir yaklaşım, diğer sosyal fenomenlerin bilime ve bilim insanlarına etkilerine yoğunlaşmaktadır. Geleneksel içselci bilim felsefesi için bu sosyal fenomenler konu dışıdır. Bununla birlikte geleneksel bilim sosyolojisi için, bu fenomenler bilim üzerinde olumsuz etkilerde bulunmakla birlikte bilim ve bilgi için kökensel değildirler. Robert Merton, kendi terimiyle, bilim ethosu ile bilimin özerkliğine odaklanır. Çalışmalarında, bilimin özerkliğini koruyan normatif öğelerini göstermeye çalışır. Bilim Ethosu’nda temellenen bilimin özerkliği, özgür toplum ve ilerleme için anahtar konumundadır. Diğer taraftan, Paul Feyerabend, çoğulcu –özgürtoplumun, aynı diğer geleneklerden ve ideolojilerden korunduğu gibi bilim tarafından çok fazla etkilenmekten korunması gerektiğini düşünür. Ona göre, değerlerden bağımsız evrensel bir bilimsel yöntem yoktur. Bu nedenle, Feyerabend bilimin Batı toplumundaki ayrıcalıklı konumunu hak etmediğini savlar. Bilim sosyolojisi bağlamında Merton’la Feyerabend arasındaki karşıtlığın toplum örgütlenmesinde derin pratik yansımaları vardır.

Anahtar Kelimeler

Robert Merton, Paul Feyerabend, Bilim Ethosu, Değerler, Bilim, Bilim Sosyolojisi

Kaynakça

• BATUHAN, Hüseyin (1996), Bilim ve Şarlatanlık, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• COLLINS, H.M. (2010), “Bilimsel Bilgi Sosyolojisi: Çağdaş Bilim Üzerine İncelemeler”, Bilim Sosyolojisi İncelemeleri (ed. Bekir Balkız, Vefa Saygın Öğütle), s. 29-58, çev. Bekir Balkız, Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• FEYERABEND, Paul (1995), Akla Veda, çev. Ertuğrul Başer, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• FEYERABEND, Paul (1999), Yönteme Karşı, çev. Ertuğrul Başer, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• FEYERABEND, Paul (1999b), Özgür Bir Toplumda Bilim, çev. Ahmet Kardam, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• HUFF, Tubby E. (2010), Modern Bilimin Doğuşu ve Yükselişi, çev. İnan Kalaycıoğulları, Ertan Tağman, Aynur Yetmen, Epos Yayınları, Ankara.
• MANNHEIM, Karl (2009), İdeoloji ve Ütopya, çev. Mehmet Okyayuz, De Ki Basım Yayın, Ankara.
• MARTIN, Brian; RICHARDS, Evelleen (2012), “Bilimsel Bilgi, İhtilaf ve Kamusal Karar Alma”, Bilimin Sınırları ve Bilimsel İhtilaflar, ed. ve çev.
• Mihribah Şenses, s. 171-195, Paradigma Yayınları, İstanbul.
• MERTON, Robert K. (1938), “Science, Technology and Society in Seventeenth Century England”, Osiris, V4, pp 360-632, The University of Chicago Press.
• MERTON, Robert K.(2010), “Bilim ve Toplumsal Düzen”, Bilim Sosyolojisi İncelemeleri (ed. Bekir Balkız, Vefa Saygın Öğütle), s. 148-164, çev. Ümit Tatlıcan, Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• MERTON, Robert K. (2010b), “Bilimin Normatif Yapısı”, Bilim Sosyolojisi İncelemeleri (ed. Bekir Balkız, Vefa Saygın Öğütle), s. 165-179, çev. Kemal İnal, Doğu Batı Yayınları, Ankara.
• WEBER, Max (2012), Sosyal Bilimlerin Metodolojisi, çev. Vefa Saygın Öğütle, Küre Yayınları, İstanbul.