BİREYCİ TOPLUM SAVUNUSU OLARAK PRENS SABAHATTİN SOSYOLOJİSİ

Yıl 2012, Cilt: 8 Sayı: 32, 175 - 198, 15.06.2012

Cevat Özyurt

Öz

Türk sosyoloji ve düşünce tarihinin önemli isimlerinden Prens Sabahattin’in düşünceleri sosyal bilim çevrelerinde yüzeysel olarak bilinmektedir. Resmi sosyoloji anlayışının Sabahattin sosyolojisine yönelik değersizleştirme çabaları, yüzeyselliğin yıllardır yeniden üretilmesini sağlamıştır. Sabahattin’in si-yasal kimliği, düşüncelerinin red-kabul ikileminde gündeme gelmesini sağlayarak, bu yüzeyselliğin üretimine katkı sunmaktadır. Bu makalede, Prens Sabahattin’in kendi yazılarından ve hakkında yazılanlardan hareketle, sosyal ve politik kimliği, Türk siyasi ve sosyolojik düşünce geleneği içindeki yeri, modern toplum ve birey hakkındaki tespit ve öngörüleri, toplumsal ve siyasal değişme modeli hakkındaki görüşleri analiz edilerek sistematik hale getirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bireyci Toplum, Teşebbüs-i Şahsi, Âdem-i Merkeziyetçilik, İlm-i İçtima, Prens Sabahattin Sosyolojisi, Le Play Sosyolojisi

Kaynakça

• AKKAYA, Rukiye (2005), Prens Sabahattin, Ankara: Liberte Yayınları.
• ARI, Oğuz (1986), “Türkiye’de Sosyoloji Tarihi”, Türkiye’de Sosyal Bilim Araştırmalarının Gelişimi içinde, der. Sevil Atauz, Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği, ss. 175-185.
• BAUMAN, Zygmunt (2005), Bireyselleşmiş Toplum, çev. Yavuz Alagon, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• ÇAĞATAY, Tahir (1968), “Le Play”, İçtimaî Nazariyeler Tarihi içinde, der. Hans Freyer, Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, ss. 248-260.
• DURUKAN, Kaan (2009), “Prens Sabahattin ve İlm-i İçtima: Türk Liberalizminin Kök-leri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-I: Liberalizm içinde, der. Mehmet Ö. Alkan, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 143-165.
• EAGLETON, Terry (2005), Kültür Yorumları, çev. Özge Çelik, İstanbul: Ayrıntı Yayın-ları.
• ERKUL, Ali (1996) “Prens Sabahattin”, Türk Toplum Bilimcileri-I içinde, İstanbul: Remzi Kitabevi, ss. 75-144.
• HANİOĞLU, M. Şükrü (1985), “Osmanlı Devleti’nde Meslek-i İçtima Akımı”, Tanzi-mat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi-II, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 382-386.
• _______ (2006), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Zihniyet Siyaset ve Tarih, İstanbul: Bağlam Ya-yınları.
• İLYASOĞLU, Aynur (1998), “Türkiye’de Sosyolojinin Tarihini Yazmak: Bir Sorunlaş-tırma ve Yaklaşım Önerisi”, Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek içinde, İstan-bul: Metis Yayınları, ss. 81-97.
• KANSU, Aykut (2009), “Prens Sabahattin’in Düşünsel Kaynakları ve Aşırı-Muhafa-zakâr Düşüncenin İthali”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-I: Liberalizm, der. Mehmet Ö. Alkan, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 156-165.
• KESER, İnan (2002), “Takdim”, Türkiye Nasıl Kurtulabilir?, Prens Sabahattin, Ankara: Liberte Yayınları, ss. 1-4.
• KEYDER, Çağlar (2003), Memâlik-i Osmaniye’den Avrupa Birliği’ne, İstanbul: İletişim Ya-yınları.
• KÖSEMİHAL, N. Şazi (1950), “Memleketimizde Tecrübî Sosyolojinin Doğuşu ve Geli-şimi”, Sosyoloji Dergisi, Sayı 6, ss. 117-133.
• _______ (1989), Sosyoloji Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• MARDİN, Şerif (2003), Türk Modernleşmesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• _______ (2010), Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÖĞÜN-BOACIĞOLU, A. & BOYACIOĞLU, L. (2008), “Prens/Sultanzâde Sabahattin Bey”, Türkiye’de Sosyoloji-I, der. Çağatay Özdemir, Ankara: Phoenix Yayınları, ss. 261-319.
• ÖZAVCI, Hilmi Ozan (2007), “Prens Sabahattin’in Fikri Kaynakları: Le Play ve Toplum Bilim”, Doğu Batı, Sayı 41, ss. 231-258.
• REYHAN, Cenk (2008), Türkiye’de Liberalizmin Kökleri: Prens Sabahattin (1877-1948), An-kara: İmge Kitabevi.
• _______ (2009), “Prens Sabahattin”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-I: Liberalizm, der. Mehmet Ö. Alkan, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 146-151.
• SABAHATTİN [Prens Sabahattin] (2002), Türkiye Nasıl Kurtulabilir, Ankara: Liberte Ya-yınları.
• _______ (2007), Gönüllü Sürgünden Zorunlu Sürgüne, haz. Mehmet Ö. Alkan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• SOMEL, Selçuk Akşin (2009), “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi”, Mo-dern Türkiye’de Siyasi Düşünce-I: Liberalizm, der. Mehmet Ö. Alkan, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 88-116
• TÜFEKÇİOĞLU, Hayati (1998), “Frederic Le Play’in Tarih Anlayışı”, Tarih ve Sosyoloji Sempozyumu, Sabahattin, Sabahattin. 21-28.