TÜRK SOSYOLOJİSİNDE YÖNTEM VE NESNE ALANI SORUNU OLARAK SİVİL TOPLUM

Yıl 2011, Cilt: 8 Sayı: 29-30, 77 - 100, 15.12.2011

Yılmaz Yıldırım

Öz

Tarihsel gelişimi dahilinde modern sivil toplumun gelişimi, sosyolojinin gelişimi ile paralellik göstermektedir. Batı’da sivil toplum-devlet ayrımıyla ortaya çıkan yeni toplumsal yapı alanları, aynı zamanda sosyolojinin de varlık sebebidir. Sosyoloji bu bakımdan modern sivil toplumun kendi üzerine düşünümünün bir parçasıdır. Sivil toplum bu bakımdan sadece siyasal ve normatif anlamda toplumlar arasında değer biçici bir kavram olmayıp, günümüzün reel, pratik sorunlarının yer aldığı sosyal boyut olarak sosyolojin gündeminde önemli bir yere sahiptir. Türkiye’de sivil toplumun zayıflığı ise söz konusu zımni sosyal boyutu gündemine almayan bir sosyolojinin ve tarih yazımının zayıflığından ayrı düşünülemez. Dolayısıyla sivil toplumla ilişkili olarak ortaya çıkan ‚zayıf tarihsellik‛ sorunu, siyasi kültürümüzün sivil toplum üretmedeki zayıflığı kadar, Türk sosyolojisinin sivil toplumdan çözümleyici ve metodolojik olarak yararlanmayı seçmemiş olmasının sonuçlarından biridir. Zira sosyal gerçeklik onun söylemsel ve sosyal bilimsel üretiminden ayrı olarak var değildir. Kendisi de bir sivil toplumsal etkinlik olan sosyolojik düşünce, bu bakımdan kavramı, siyasi hayatı-mızdaki bir ‚eksiklik‛ ve ‚yanlışlık‛ anlatısı şeklinde tartışmak yerine, Tür-kiye’de toplumsal ve siyasal değişimin kaynak mekanizmaları olan sivil/sosyal boyut olarak incelemelidir. Bu çalışmada sivil toplum kavramının, bizi tarih, dil, anlam ve geleneğe dair kavrayışımızı harekete geçirici birikiminden yararlanarak, türkiye’de çevre kültürünün ideolojik ve kültürel anlamlarını siyasete mal edici yönlerini anlamak bakımından ne denli vazgeçilmez olduğu gösterilmeye çalışıldı. Buna ilave olarak, sosyolojik bir bakışla ele alınan sivil toplum kavramı sayesinde, türkiye’de batılı anlamda bir stk etrafında ‘bir araya gelmeyen insanların oluşturduğu birlikteliğin’, nasıl olup da hem değişen siyaseti hem de kendi kaderlerini belirlemede etkin olabildiğinin anlaşılması mümkün olabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Sivil Toplum, Ara Yapılar, Sosyoloji, Zayıf Tarihsellik, Türk Sosyolojisi

Kaynakça

• AKAT, Asaf Savaş (1991), Sosyal Demokrasi Gündemi, Armoni Yay. İstanbul.
• ARENDT, Hannah (1994), İnsanlık Durumu, Çev. Bahadır Sina Şener, İletişim Ya-yınları, İstanbul.
• ARİSTOTELES (1990), Politika, Çev. Mete Tunçay, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• AYALA, Louis J.(2000), Trained for Democracy: The Differing Effects of Voluntary and Involuntary Organizations on Political Participation, Political Research Quarterly, Vol. 53, No.1
• BERKES, Niyazı (1936), ‚Sociology In Turkey‛, The American Journal Of Sociology, Vol. 42, No. 2.
• BORA Tanıl - ÇAĞLAR Selda (2002),‚Modernleşme ve Batılılaşmanın Bir Taşıyıcısı Olarak Sivil Toplum Kuruluşları‛ Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 3. İletişim Yayınları, İstanbul COHEN, Jean L.- ARATO, Andrew (1994), Civil Society and Political Theory. Cambridge, MA: MIT Press.
• DELEUZE,Gilles (1993), Felsefe Nedir?, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• EDWARDS, Michael (2004), Civil Socety, Polity Pres, Oxford.
• ELLIAS, Norbert (2004), Uygarlık Süreci, Çev. Ender Ateşman, İletişim Yayınları.
• FERGUSON, Adam (1996), An Essay on the History of Civil Society, Cambridge Texts in the History of Political Thought.
• GELLNER, Ernest. (1994), Conditions of Liberty: Civil Society and its Rivals, Penguin Press, London
• GIDDENS, Anthony (1999), Toplumun Kuruluşu, Bilim ve Sanat Yayınları, An-kara.
• GÖLE, Nilüfer (1998), Mühendisler ve İdeoloji, Metis Yayınları, İstanbul.
• GRAMSCI, Antonio (1986), Hapishane Defterleri, çev. Kenan Somer, Onur Yayın-ları, İstanbul
• GROSRICHARD, Alain (1988), The Sultan’s Court: European Fantasies of the East, Verso, New York
• HABERMAS, Jürgen (1999), Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, Çev. Tanıl Bora, Mithat Sancar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• HEGEL, G.W.F. (2001), Philosophy of Right, Trans. by S.W Dyde, Batoche Books, Kitchener.
• İNALCIK, Halil (1998), ‚Tarihsel Bağlamda Sivil Toplum ve Tarikatlar‛, Küreselleşme Sivil Toplum ve İslam, (Ed.), SARIBAY, Ali Yaşar, Keyman FUAT, Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
• İZZET, Mehmet, (1969), Milliyet Nazariyeleri ve Milli Hayat, Ötüken Yayınevi, İs-tanbul.
• JACOBY, Tim, (2004), Social Power And The Turkish State, Frank Cass Publishers, London.
• WHITE, Jenny B. (1996), ‚Civic culture and Islam in urban Turkey‛ Civil society: Challenging western models, Edited by Chris Hann and Elizabeth Dunn, Routledge, New York.
• KEANE, John (1994), Demokrasi ve Sivil Toplum, çev. N. Erdoğan, İstanbul.
• KUMAR, Krishan (1994), ‘Civil society again: a reply to Christopher Bryant’s ‚Social self-organisation, civility and sociology‛’, British Journal of Sociology 45(1)s. 130
• KÜÇÜKÖMER, İdris ( 1989), ‚Türkiye Batılılaşamaz‛, Düzenin Yabancılaşması Alan yay. İstanbul.
• ________, (1977), ‚Asyagil Üretim Biçimi Yeniden Üretim Ve Sivil Toplum‛, Top-lum ve Bilim, Sayı. 2
• MARDİN Şerif (1991), ‚19. Yüzyılda Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti‛, Der. Mümtaz’er Türköne, Tunçay Birkan, Türk Modernleşmesi – Makaleler 4, İletişim Yayınları, İstanbul
• ________, (1990), ‚Sivil Toplum‛, Türkiye’de Toplum ve Siyaset- Makaleler I, Der. Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ________, (2011), Din ve İdeoloji, Tüm eserleri 2, İletişim Yayınları, İstanbul,
• ________, (1991), ‚Osmanlı Bakış Açısından Hürriyet‛, Der, Mümtaz’er Türköne, Tunçay Birkan, Türk Modernleşmesi- Makaleler 4, İletişim Yayınları, İstan-bul.
• MARX, Karl (1958), On the Jewish Question. Trans. Helen Lederer. Cincinnati, OH: Hebrew Union College.
• MONTESQUIEU, Charles Louis de (2004), Kanunların Ruhu Üzerine, Seç Yayın-ları, İstanbul.
• PARLA, Taha (1989), Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korparatizm, İletişim Yayınları, İstanbul
• POGGI, Gianfranco ( 2002), Modern Devletin Gelişimi, Çev. Şule Kut, Binnaz Top-rak, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• ROUSSEAU, Jean-Jacques (1987), On the Social Contract. Trans. and ed. Donald A. Cress. Indianapolis: Hackett.
• SMITH, Adam (2006),Ulusların Zenginliği, Çev. Metin Saltoğlu , Palme Yayıncı-lık, İstanbul.
• TESTER, Keith (1992), Civil Society, London and New York: Routledge.
• TOCQUEVILLE, Alexis De (1994), Amerika'da Demokrasi, Çev. İhsan Seal, Fatoş Dilber,Yetkin Yayıncılık, Ankara
• TOPRAK Zafer (2001), ‚Osmanlı’da Toplumbilimin Doğuşu‛, Tanzimat ve Meşruti-yet'in Birikimi Modern Türkiye’de Siyası Düşünce Cilt 1, 310
• TOSUN, Gülgün(2001), Demokratikleşme Sürecinde Devlet-Sivil Toplum İlişkisi ve Türkiye Örneği, Alfa yayınları, İstanbul.
• TÖNNIES, Ferdinand, (2001), Community and Civil Society, Ed. Jose Harrıs, Cambridge University.
• TURNER, Bryan S.(1989), ‚Oryantalizm ve İslam’da Sivil Toplum Meselesi‛, der. Asaf Hüseyin, Robert Olson, Cemil Kureşi, Oryantalistler ve İslamiyatçılar: Oryantalist İdeolojinin Eleştirisi, çev. Bedirhan Muhib, İnsan Yayınları, İstanbul.
• WAGNER, Peter (1996), Modernliğin Sosyolojisi, Çev. M. Küçük, Sarmal Yayınları, İstanbul.
• YILMAZ, Yıldırım (2007), Şerif Mardin Düşüncesi Işığında Sivil Toplum Ve Osmanlı Kaynakları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü