TOPLUMSAL HAFIZA(LAR), ‘HESAPLAŞMA SİYASETİ’ ÜZERİNDEN KAMUSAL MÜZAKERE ALANI OLARAK TAHAYYÜL EDİLEBİLİR Mİ?

Yıl 2010, Cilt: 6 Sayı: 24, 41 - 62, 15.06.2010

Özgür O. Erden

Öz

Toplumsal Hafıza(lar), kimlik kavramıyla çok yakından bağlantılıdır. Bu bağlantı, günümüzde yaşanan kimlik tartışmaları dolayısıyla daha büyük bir önem arz etmektedir. Çünkü toplumsal hafıza, bir kimliği inşa etme veya oluşturmada temel öğelerden biridir. Sadece kimliği oluşturmakla kalmaz, aynı zamanda bu kimliğin sürekliliğini ve canlı kalmasını sağlar. Toplumsal hafızanın bu kadar çok önem kazanması kimliği oluşturan temel bir unsur olmasının yanında ulus‐devlet oluşturma aşamasından geçmiş tüm toplumlarda siyasal gündemi meşgul eden kimlik tartışmalarıyla da ilişkilidir. Kimlik tartışmaları, siyasal alanın temel tartışma konusunu oluşturduğun‐dan beri her gruba ait farklı kimliklerin oluşmasını sağlayan toplumsal hafıza(lar) da bu tartışmada yerini alır. Bunun temel nedeni, bir kimliği oluşturmakla beraber kimlik tartışmalarına bir katkı sunma ya da çözüm getirme noktasında kamusal bir müzakere alanı olarak demokratik ve katılımcı bir siyasetin oluşturulma zemininde toplumsal hafızaların yer almasıdır. Eğer her grup ve kimliğe ait birbirinden farklı toplumsal hafıza(lar), demokratik ve katılımcı bir siyaset zemininde kamusal müzakerenin temel tartışma konusu haline gelirse, bir kimliğin sağlıklı oluşmasında önemli bir ilerleme kaydedilebilir. Böyle bir şey, her şeyden önce bugüne kadar uygulanagelen ‘unutma siyaseti’nin dışında farklı bir siyaset biçimi geliştirmekle mümkündür. Bu siyaset biçimi, geçmişle hesaplaşmayı amaç edinen bir –‘hesaplaşma siyaseti’‐ üzerinden –‘demokratik hatırlama siyaseti’–nin oluşturulmaya çalışıldığı kamusal bir müzakere alanı olarak demokratik ve katılımcı bir siya‐settir. Burada da kimlik tartışmalarına katkı sağlaması bağlamında bu tür bir siyaset biçiminin oluşturulması/tahayyül edilmesi konu edinilmektedir.

Anahtar Kelimeler

kimlik, toplumsal hafıza, hesaplaşma siyaseti, demokratik hatırlama siyaseti, kamusal müzakere

Kaynakça

• Assmann, J. 2001, Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, çev: Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Benhabib, S. 1999, “Müzakereci Bir Demokratik Meşruiyet Modeline Doğru”, Demokrasi ve Farklılık: Siyasal Düzenin Sınırlarının Tartışmaya Açılması, Edit: Seyla Benhabib, çev: Zeyrep Gürata & Cem Gürsel, İstanbul: Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi Yayınları (Demokrasi Kitaplığı), (s. 101‐139)
• Bilgin, N. 2007, Kimlik İnşası, Ankara: Aşina Kitaplar Yayıncılık
• ________, 1999, Kollektif Kimlik, İstanbul: Sistem Yayıncılık
• Canefe, N. 2007, Anavatandan Yavruvatana Milliyetçilik, Bellek ve Aidiyet, çev: Deniz Poyraz, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Connerton, P. 1999, Toplumlar Nasıl Anımsar?, çev: Alaeddin Şenel, İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Costoriadis, C. 1999, “Radikal Tahayyül Gücü ve Toplumsal‐Kurumlandırıcı Tahayyül”, Tahayyül Gücünü Yeniden Düşünmek, der: Gillian Robinson & John Rundell, çev: Ertuğrul Başer, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, (s. 194‐221)
• Frazer, N. 2004, “Kamusal Alanı Yeniden Düşünmek: Gerçekte Varolan Demokrasinin Eleştirisine Bir Katkı”, Kamusal Alan, der: Meral Özbek, çev: M. Özbek & C. Balcı, İstanbul: Hil Yayınları, (s. 103‐132)
• Habermas, J. 2003, Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, çev: T. Bora‐M. Sancar, İstanbul: İletişim Yayınları
• Kadıoğlu, A. 2008, “Giriş”, Vatandaşlığın Dönüşümü: Üyelikten Haklara, der: Ayşe Kadığlu, çev: Can Cemgil, İstanbul: Metis Yayınları, (s. 13‐19)
• Klatzky, R. L. 1975, Human Memory: Structures and Processes, San Francisco: W. H. Freeman And Company Publication
• Nora, P. 2005, Hafıza Mekânları, çev: Mehmet Emin Özcan, Ankara: Dost Yayınları
• Özyürek, E. 2007, “Introduction: The Politics Of Public Memory In Turkey”, The Politics Of Public Memory In Turkey, Edit: Esra Özyürek, Newyork: Syracuse University Press, (s. 1‐15)
• Ricouer, P. 1999, “Söylemde ve Eylemde Tahayyül Gücü”, Tahayyül Gücünü Yeniden Düşünmek, der: Gillian Robinson & John Rundell, çev: Ertuğrul Başer, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, (s. 170‐193)
• Sancar, M. 2008, Geçmişle Hesaplaşma: Unutma Kültüründen Hatırlama Kültürüne, İstanbul: İletişim Yayınları
• Schnapper, D. 2005, Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki İle İlişki, çev: Ayşegül Sönmezay, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Timur, T. 2008, Habermas’ı Okumak, İstanbul: Yordam Yayınları
• Weeks, J. 1998, “Farklılığın Değeri”, Kimlik: Topluluk, Kültür, Farklılık, çev: İrem Sağlamer, İstanbul: Sarmal Yayınları, (s. 85‐100)