CUMHURİYET’İN POZİTİVİST ÜTOPYASI: YENİ BİR TOPLUM YARATMAK

Yıl 2010, Cilt: 6 Sayı: 24, 133 - 148, 15.06.2010

İlyas Söğütlü

Öz

Bu çalışma, Batı’nın askerî, iktisadî ve siyasî baskısının yarattığı, tarihsel geç kalmışlık sendromu ve bundan beslenen devrimci ruhun, Cumhuriyet Tür‐kiye’sindeki düşünsel ve politik düzlemdeki yansımaları üzerinedir. Batı’da tarihsel bir süreç içinde oluşan modernlik, Batı dışı toplumlarda bir proje olarak gündeme gelmiştir. Modernliği, bu yolla var etmeye çalışan toplumlardan biri hiç şüphesiz Osmanlı‐Türk toplumudur. Kurucu aklın kılavuzluğunda her şeyin yıkılarak ideal bir forma göre yeniden inşa edilebileceği biçimindeki Aydınlanma iyimserliğinden kaynaklanan bu görüşün Osmanlı’ya intikali, rasyonalizm, biyolojik materyalizm ve özellikle de pozitivizm üzerinden gerçekleşmiştir. Pozitivizme göre aklın ve bilimin rehberliğinde hazırlanacak projelerle azgelişmiş ülkelerin Batı düzeyine erişmesi pekâlâ mümkündür. Bunun ön koşulu ise zihinleri gelenek ve dinin etkisinden kurtarmak ve her şeyi boş bir levha(tabula rasa)üzerinde yeniden başlatmaktır. İlham kaynağını bu pozitivist tezden alan Cumhuriyet modernleşmesinde öncelik, geçmişin unutturulması ve yeni bir bireysel ve toplumsal hafızanın oluşturulmasına verilmiştir. Bu yolla geriliğin sembolü ve ilerlemenin engeli olan geçmişin tasfiyesi ile akılcı rasyonel insanın ortaya çıka‐cağı ve bu insan tipinin de çağdaş Batılı toplumu var edeceği düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Rasyonalizm, Pozitivizm, Kemalizm, Toplumsal Hafıza

Kaynakça

• Aktar, Cengiz (1993), Türkiye’nin Batılılaştırılması, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Anderson, Benedict (1993), Hayali Cemaatler, Çev. İskender Savaşır, Metis Yayınları, İstanbul.
• Arıburnu, Kemal (1998), Atatürk’ten Anılar, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Atatürk, Mustafa Kemal (1997), Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, 5.Baskı, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara 1997 (Cilt I: 1997a, Cilt II: 1997b).
• Atatürkçülük (1997), Haz. Genelkurmay Başkanlığı, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Atay, Falih Rıfkı (1984), Çankaya, Bateş, İstanbul 1984.
• Bora, Tanıl (1996), “İnşa Döneminde Türk Millî Kimliği”, Toplum Ve Bilim, Sayı: 71.
• Bozkurt, Mahmut Esat (1967), Atatürk İhtilali, Altın Kitaplar Yayınları, İstanbul.
• Çavdar, Tevfik (1983), “Halkevleri”,Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 4, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Engin, Saffet (1938), Kemalizm İnkılâbının Prensipleri, Cilt I, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul.
• Ersanlı‐Behar, Büşra (1996), İktidar ve Tarih‐Türkiye’de “Resmî Tarih” Tezinin Oluşumu (1929‐1937), 2. Baskı, Afa Yayınları, İstanbul.
• Gencer, Bedri (2008), İslam’da Modernleşme, Lotus Yayınevi, Ankara.
• Gökalp, Emre (1997), “Alafranga, Alaturca, Millî, Beynelminel, Evrensel... “Tek Parti Döneminde Musikî İnkılâbı”, Mürekkep, Sayı: 8.
• Göle, Nilüfer (1998), Modern Mahrem, 5. Basım, Metis Yayınları, İstanbul.
• Hanioğlu, Şükrü (1981). Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi, İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• ________, (1989), “II. Meşrutiyet Dönemi ‘Garpçılar’ı: Yeni Bir “Ethic” Yaratma Fikri”, Türkiye Günlüğü, Sayı:2.
• ________, (1992). “Batılılaşma” , İslam Ansiklopedisi, Cilt 5, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları İstanbul.
• İnönü, İsmet (1945), Millî Şefimiz İsmet İnönü’nün 3. Nutku, Halkevi Yayınları Maarif Matbaası, Ankara.
• Kadıoğlu, Ayşe (1999), Cumhuriyet İradesi Demokrasi Muhakemesi, Metis Yayınları, İstanbul.
• Kandemir, Ferudun (1975). Jön Türklerin Zindan Hatıraları, İstanbul: Muhit Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (1933). “Ankara, Moskova, Roma” Kadro, Cilt:2, (Tıpkı‐basım). Yay. Haz: Cem Alpar, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları Ankara 1997.
• Kasaba, Reşat (1999), “Eski ile Yeni Arasında Kemalizm ve Modernizm”, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, Ed: Sibel Bozdoğan‐Reşat Kasaba, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Köker, Levent (2001), “Kemalizm/Atatürkçülük: Modernleşme, Devlet Ve Demokrasi”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, Cilt 2, Ed: Ahmet İnsel, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Mardin, Şerif (1992a), Türkiye’de Toplum ve Siyaset, 3.Basım, Derl.Mümtaz’er Türköne‐Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ________, (1992b), Türk Modernleşmesi, 2.Basım, Derl. Mümtaz’er Türköne‐Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Mert, Nuray (1994), Laiklik Tartışmasına Kavramsal Bir Bakış, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• Oransoy, Gültekin (1983), “Çok Sesli Musikî”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 6, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Peker, Recep (1984), İnkılâp Dersleri, 4.Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tekinalp (1998), Kemalizm, Çev., Çetin Yetkin, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul.
• Trimberger, Ellen Kay (2003), Tepeden İnmeci Devrimler, Çev. Fatih Uslu, Gelenek Yayıncılık İstanbul.
• Türkoğlu, Ömer (1996), “Halkevlerinin Kuruluş Amaçları Örgütsel Yapısı Ve Bazı Uy‐gulamalar”, Kebikeç, Sayı: 3.
• Yeşilkaya, Neşe G (2001), “Halkevleri”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, Cilt: 2, Ed: Ahmet İnsel, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Zürcher, Erik Jan (1989), “Güneş‐Dil Teorisi ve Türk Dil Reformundaki Yeri” Birikim, Sayı:2.