DAVID HUME: BEŞERİ BİR ÜRÜN OLARAK ADALET

Yıl 2010, Cilt: 6 Sayı: 24, 225 - 264, 15.06.2010

Cennet Uslu

Öz

Hume yönelttiği eleştiriler ile rasyonalizme ciddi bir darbe vurmuştur. Hume’un eleştirilerinin sonuçlarından biri ahlakın beşerî yapılara öncel, insan doğasına içsel, akıl ile keşfedilebilen, evrensel, objektif ve mutlak ilkelerden oluşmadığı fikridir. Bununla birlikte, varolan hatalı imajın aksine Hume’un ahlak ve bilhassa adalet anlayışı sübjektivist veya rölativist değildir. Bu hatalı imajın nedenlerinden biri Hume’un adalet teorisinin yeterince bilinmemesidir. Bu sebeple bu makalede Hume’un adalet teorisi ele alınarak, Hume’un adalet anlayışı sergilenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla iki temel soru üzerinden hareket edilmiştir. İlki, adaletin insan toplumlarında ilk olarak nasıl ortaya çıktığı sorusudur. İkincisi ise, adaletin ahlak alanına nasıl girdiği yani niye adil davranışları ahlaken tasvip ederken gayri adil davranışları ahlaken kınadığımız sorusudur. Adalet insan için gerekli olan toplumun ayakta kalabilmesi için insanlar tarafından bir konvansiyon olarak icat edilmiştir. Adaletin ahlakın konusu haline gelmesi ise adalet için doğal motivasyonu sağlayan kişisel çıkar ile kamu çıkarına yönelik sempati vasıtasıyla olmaktadır. Adalet insan doğasının özellikleri ile insanın yeryüzünde içinde bulunduğu durumun bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu yüzden adalet yer ve zaman fark etmeksizin tüm insan toplumlarında aynı ilkelerin bulunması anlamında “evrensel” ve keyfi ve rast gele olmaması bakımından “objektiftir.

Anahtar Kelimeler

Ahlâk, Adalet, Konvansiyon, Yapay Erdem, İcat

Kaynakça

• BAIER, C. Annette. (1992) “Artificial Virtues and the Equally Sensible Non‐Knaves: A Response to Gauthier”, Hume Studies, V. XVIII, N. 2, ss. 429‐440.
• BAILLIE, James. (2000) Hume on Morality, London&New York: Roudledge
• BARON, Marcia. (1982) “Humeʹs Noble Lie: An Account of His Artificial Virtues,” Canadian Journal of Philosophy, N. 12 ss.539‐555.
• BARRY, Norman. (1986) “The Concept of ‘Nature’ in Liberal Political Thought”, The Journal of Libertarian Studies, V. VIII, N.1, ss.1‐17.
• COHEN, Alix. (2000) “The Notion of Moral Progress in Hume’s Philosophy: Does Hume Have a Theory of Moral Progress?” Hume Studies, V. XXVI, N. 1, ss. 109–127.
• COHON, Rachel. (2008) Hume’s Morality: Feeling and Fabrication, Oxford&New York: Oxford University Press.
• GLASSFORD, John. (2007) “Sympathy and Spectatorship in Scottish Writing after Hume”, The Monist, V. 90, N. 2, ss. 213‐232
• GAUTHIER, David. (2005) “David Hume, Contractarian”, Social Justice From Hume to Walzer, Ed. David Boucher&Paul Kelly, New York&London: Routledge, ss. 17‐45.
• ________, (1992) “Artificial Virtues and the Sensible Knave”, Hume Studies, V. XVIII, N. 2, ss. 401‐428.
• HAAKONSSEN, Knud. (1978) “Hume’s Obligations”, Hume Studies V. IV, N. 1, ss. 7‐17.
• HUME, David. (1896) A Treatise of Human Nature, Ed. L. A. Selby‐Bigge, Oxford: Clarendon Press.
• ________, (1902) Enquiries Concerning The Human Understanding and The Principles of Morals, Ed. L. A. Selby‐Bigge, 2. ed., Oxford: Clarendon Press.
• KRAUSE, Sharon R. (2004) “Hume and the (False) Luster of Justice”, Political Theory, V. 32, N. 5, ss. 628‐655.
• KUFLIK, Arthur. (1998) “Hume on Justice to Animals, Indians and Women”, Hume Studies, V. XXIV, N. 1, ss. 53‐70.
• MACKIE, John Leslie. (1980) Hume’s Moral Theory, Routledge&Kegan.
• MACLEOD, Alistair. (1981) “Rule‐Utilitarianism and Hume’s Theory of Justice”, Hume Studies, V. VII, N. 1, ss. 74‐84.
• MOUNCE, Howaerd O. (1999) Hume’s Naturalism, London&Newyork: Routledge.
• NORTON, David Fate. (1999) “Hume, Human Nature, and The Foundations of Morality”, The Cambridge Companion to Hume, Ed. David Fate Norton, Cambridge: Cambridge University Press, ss. 148‐181.
• OʹDAY, Ken. (1994) “Humeʹs Distinction Between the Natural and Artificial Virtues”, Hume Studies, V. XX, N. 1, ss. 121‐142.
• PARUSNIKOVA, Zuzana. (1993) “Against the Spirit of Foundations: Postmodern‐ism and David Hume”, Hume Studies, V. XIX, N. 1, ss.1‐18.
• PENELHUM, Terence. (1999) “Hume’s Moral Psychology”, The Cambridge Compan‐ion to Hume, Ed. David Fate Norton, Cambridge: Cambridge University Press, ss.117‐147.
• PISTON, Tony. (1996) “Sympathy and Other Selves”, Hume Studies, V. XXII, N. 2, ss. 255-272.
• PONKO Ted A. (1983) “Artificial Virtue, Self-Interest and Acquired Social Concern”, Hume Studies, V. IX, N.1, ss. 46-58.
• RAWLS, John. (2000) Lectures on the History of Moral Philosophy, Ed. Barbara Herman, Harvard University Press.
• SCHMIDT, Claudia M. (2003) David Hume, Reason in History, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press.
• STROUD, Barry. (1977) Hume, Routledge&Kegan Paul Press.
• SAYRE‐MCCORD, Geoffrey. (2006) “Introduction”, Moral Philosophy, David Hume, Ed. Geoffrey Sayre‐McCord, Indianapolis/Cambridge: Hackett Publishing Company, Inc.
• VITEK, William. (1986) “The Humean Promise: Whence Comes Its Obligation”, Hume Studies, V. XII, N. 2, ss.160 ‐176.
• YENOR, Scott. (2002) “Between Rationalism and Postmodernism: Humeʹs Political Science of Our ‘Mixed Kind of Life’”, Political Research Quarterly, V. 55, N. 2, ss. 329‐350.