BATI DÜNYA EGEMENLİĞİ VE BATI-DIŞI MODERNLEŞME: JAPON MODERNLEŞMESİ ve ULUSLARARASI İLİŞKİLER BAĞLAMI

Yıl 2008, Cilt: 4 Sayı: 16-17, 119 - 142, 15.06.2008

Hakkı Büyükbaş

Öz

Meiji dönemi (1868-1912) ile birlikte Japonya, büyük modernleşme reformları gerçekleştirmiş, kısa zamanda bölgesel güç olarak konumlanmış ve uluslararası sistemde önemli bir yer edinmiştir. Meiji Dönemi Modernleşmesi, sadece yakın dönem Japon tarihinin değil, aynı zamanda ülke tarihinin en önemli olaylarından biri olmuştur. Meiji Modernleşmesi, toplumsal ilişkileri köklü bir şekilde değiştirdiği gibi, Japonya’nın dış dünyaya karşı tutumunu da değiştirmiştir.
Japonya, Meiji Modernleşmesi ile birlikte, Uzakdoğu’da bölgesel bir güç olarak konumlanmış ve uluslararası sistemde kısa sürede önemli bir yer edinmiştir. Japonya birçok bakımdan Türkiye’nin ilgisini çekmesi gereken bir ülkedir. İki ülke de Asyalıdır/Asya (Doğu) kökenlidir. Biri Asya’nın en doğusunda, diğeri de en batısında yer almaktadır. İki ülke de XIX. yüzyılda köklü modernleşme çabası içine girmişlerdir. Japonya modernleşme sürecinde büyük bir mesafe almış, dünya siyasetinin önemli bir aktörü olmuş ve dünya ekonomisinin ikinci büyük gücü olmuştur. Buna mukabil Türkiye ulusal güvenlik gibi temel sorunlarını bile aşmakta sıkıntılarla karşılaşmaktadır. Hal böyle olunca, Japonya’nın başarısını araştırmak, Türk araştırmacılar için ilgi çekici bir konu olmaktadır. Bu çalışma ile, bir taraftan Japonya hakkında bazı temel bilgiler sunulurken, diğer taraftan da Japonya’yı modernleşmeye götü-ren belirleyici uluslararası koşullar aydınlatılmaya çalışılarak, Japon modernleşmesinin nasıl bir uluslararası sistemik ortamda başlatıldığı ve modernleşme adına nelerin yapıldığı Meiji-Dönemi (1868-1912) reformları örneğinde irdelenecektir. Böylece Japon modernleşmesi hakkında ilgili kamuoyunun aydınlatılmasına katkı sağlanmış ve Türk modernleşmesi ile bir kıyas yapma imkânı sunulmuş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Batı Hegemonyası, Modernleşme, Batı-dışı Modernleşme, Japonya

Kaynakça

• Hall, John W., Japan : From Prehistoric to Modern Times (London: Weidenfeld and Nicol-son) 1970.
• Hane, Mikiso, Premodern Japan, A Historical Survey, Westview Press, Boulder (Colorado), Oxford, 1991.
• Harootunian, Harry D., “Economic Rehabilitation of the Samurai in the Early Meiji Pe-riod”, The Journal of Asian Studies Cilt: 19, No: 4, 1960.
• Jansen, M. (ed.), Changing Japanese Attidudes Toward Modernization, (Princeton Univ. Press, 1965).
• Kakuzo, Okakura, Çay Kitabı, (Çev Ayça Ögel, İst., 2001).
• Kocabaşoğlu, Uygur (ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık, (Cilt: 3, İstanbul, 2002), s. 19-42.
• Lentini, O., American Liberalism, One Worldism & World-Systems Analysis, Journal of World-System Research, (VI-3, Fall/Winter 2000), ss. 812-826
• Lockwood, William W., The Economic Development of Japan: Growth and Structural Change, 1868-1938, (Princeton, NJ: Princeton Univ. Press, 1954).
• Morison, S. E., Old Bruin” –Commodore Matthew Calbraith Perry, Little (Brown & Co, Boston, 1967).
• Myers, R./Peattie, M. Ed., The Japanese Colonial Empire 1895-1945, (Princeton Univ. Press, 1984), s, 246.
• Najita, T.: Japan: Intellectual Foundations of Modern Japanese Politics, (Chicago, 1974).
• Norman, E. Herbert, Japan’s Emergence as a Modern State, (New York, 1970).
• Pletcher, David M., Diplomacy of Involvement : American Economic Expansion Across the Pacific, 1784-1900, (University of Missouri Press, 2001).
• Sadıklar, C.T., Kalkınma Yolunda Japonya Örneği ve Türkiye, (Ayyıldız Matbaası: Ankara, 1971).
• Sander, O., Siyasi Tarih, İlkçağlardan 1918’e, (Ankara, 2000).
• Smith, T. C., Native Sources of Japanese Industrialization (1750-1920), (Berkley: University of California Press, 1988).
• Türkcan, E., “Makro Tarih Açısından Tanzimat Hareketleri”, ODTÜ Gelişme Dergisi, (Cilt 23, Sayı 4, 1996).
• Tözören, S., “Japon Eğitim Modeli ve Doğu-Batı Sorunsalı”, Tolum ve Bilim, 25/25 Bahar-Yaz 1984.