METODOLOJİK PROBLEMLERİN KISKACINDA TÜRK MUHAFAZAKÂRLIĞI

Yıl 2005, Cilt: 1 Sayı: 4, 171 - 194, 15.04.2005

Fırat Mollaer

Öz

Çalışmada, "muhafazakâr" kavramının Türkiye'de muteber bir sıfat ola­rak kabul edilmeyişinin teorik ve metodolojik kökenlerine değinilmiştir. Te­orik sorunsal, modernleşme teorilerinin gelenek-modernlik dikotomisi da­hilinde tartışılmış ve geleneğe analitik yaklaşımın ana hatları belirlenmiştir. Muhafazakârlığa verilen geleneğin sahipliği payesinin sorunlu oluşu, sa­dece, geleneğin belirli biçimlerinin reaksiyonerlik ve ulusal kalkınma ideo­lojileri tarafından da benimsenmesinden ileri gelmez. Modern özne'nin nesneleştirimi içinde, içsel ve dışsal doğa'nın ve Doğu'nun yanısıra, gele­ nek'in de yer alması, metodolojik sorunun ideolojik arkaplanına işaret eder. Batı-dışı toplumların "batıya rağmen batılılaşan" -paradoksal- ulusal kal­kınma ideolojileri de, geleneğe verdiği negatif anlamla hegomonik söyleme dahil olmaktadır. Böyle bir tarihsel durumda, muhafazakârlığın özel bir dil olarak ele alınması da güçleşir. Muhafazakârlığın reaksiyoner bir tutum ya da mizaç olarak ontolojik-davranışsal tarifi, belirli karakteristikleri ve kün­yesi olan ideolojik bir yapı olduğu gerçeğini de gözden kaçırır. Oysa, muhafazakârlık, ideolojiler çağının bir üyesi, Türk muhafazakârlığı da liberalizm, sosyalizm ve Kemalizm gibi Türk ideolojilerinden biridir.

Anahtar Kelimeler

gelenek, modernite ve modernleşme, Türk muhafa­zakârlığı, Türk modernleşmesi, modernleşme teorileri

Kaynakça

• Ahmet Çiğdem, Taşra Epiği, İstanbul: Birikim Yayınları, 2001.
• Ahmet Çiğdem, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 5-Muhafazakârlık (Ed.Ahmet Çiğdem), İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• Atilla Özkırımlı, "Türk Edebiyatında Yaban", Yaban (Y.Kadri Karosmanoğlu), İstanbul: İletişim Yayınları, 1990.
• A. Yaşar Sarıbay, "Yinnibirinci Yüzyıla Doğru Global Kapitalizm, Oryantalizm, Yerlicilik: Teorik Bir Çerçeve", Cogito, Yerli Malı Yurdun Malı, 21, Kış 1999. Ayşe Kadıoğlu, "Milletini Arayan Devlet: Türk Milliyetçiliğinin Açmazları", Türkiye Günlüğü, Millet Milliyetçilik Millî Kimlik ve Devlet-Seçme Ya­zılar, 75, 2003.
• B. Berat Özipek, "Muhafazakârlık, Devrim ve Türkiye", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 5-Muhafazakârlık (Ed.Ahmet Çiğdem), İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• Berna Moran, Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış-1, İstanbul: İletişim Yayınları, 1999.
• Beşir Ayvazoğlu, Geleneğin Direnişi, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1996.
• Çağlar Keyder, Türkiye'de Devlet ve Sınıflar, İstanbul: İletişim Yayınlan, 2003.
• Çetin Yetkin, Türkiye'de Tek Parti Yönetimi, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 1983.
• Edward Shils (Çev.Hüsamettin Arslan), "Gelenek", Doğu Batı, Modernliğin Gölgesinde Gelenek, 25, 2003-04.
• E. Fuat Keyman, Türkiye ve Radikal Demokrasi, İstanbul: Bağlam Yayınları, 1999.
• E. Jan Zürcher, "Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Siyasal Muhafazakârlık", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 5-Muhafazakârlık, 2003.
• Emre Bağce, "Modernliğin Temelleri ve İkircikli Serüveni", Modernlik ve Mo­dernleşme Sürecinde Türkiye (Der.Güngör Erdumlu), Ankara: Babil Ya­yınları, 2004.
• Faruk Alpkaya, "Kazım Karabekir", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 5-Mu­hafazakârlık, 2003.
• Fırat Mollaer, "Rasyonalist Düşünce Geleneği Karşısında Muhafazakârlık: Burke'ten Hayek'e", Muhafazakâr Düşünce, Cemaatten Cemiyete, Cemi­yetten Nereye?, 2, 2004.
• Fuat Ercan, Modernizm Kapitalizm ve Azgelişmişlik, İstanbul: Sarmal Yayınevi, 1996.
• Funda Gençoğlu Onbaşı, "Geleneksel ve Modem Sınırlar ve Geçirgenlikler Ü­ zerine", Doğu Batı, Modernliğin Gölgesinde Gelenek, 25, 2003-04.
• Halis Çetin, "Gelenek ve Değişim Arasında Kriz: Türk Modernleşmesi", Doğu Batı, Modernliğin Gölgesinde Gelenek, 25, 2003-04.
• H.Bülent Kahraman-E.Fuat Keyman, "Kemalizm Oryantalizm ve Modernite", Doğu Batı, Doğu Ne? Batı Ne?, 2, 1998
• H. Bülent Kahraman, "Yitirilmemiş Zamanın Ardında: Ahmet Hamdi Tanpınar ve Muhafazakâr Modernliğin Estetik Düzlemi", Doğu Batı, Türk Dü­şünce Serüveni: Âraftakiler, 11, 2000.
• Hayriye Erbaş, "Gelişme Yazını ve Geleceği", Doğu Batı, Türk Toplumu ve Ge­lişme Teorisi, 8, 1999.
• Hilmi Yavuz, "Modernleşme: Parça mı, Bütün mü? Batılılaşma: Simge mi, Kav­ ram mı?", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 3-Modernleşme ve Batıcı­ lık, 2002.
• ................, "Batılılaşma Değil Oryantalistleşme", Doğu-Batı, Doğu Ne? Batı Ne?, 2, 1998.
• İ. Hakkı Baltacıoğlu, "Gelenek", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 5-Muhafa­zakârlık, 2003.
• İlhami Güler, "Gericiliğin Gerçek ve Enstrümantal Tabiatı Üzerine", Doğu Batı, 'Gericilik' Nedir?, 3, 1998.
• İsmail Kara, "İslam Düşüncesinde Paradigma Değişimi", Modern Türkiye'de Si­ yasi Düşünce-Cilt 1-Tanzimat ve Meşrutiyet'in Birikimi (Ed.Mehmet Ö. Alkan), İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• İsmail Kara, Türkiye'de İslamcılık, İstanbul: Yeni Şafak Yayınları, 1995.
• İsmail Kara, "Türkiye'de İslamcılık Düşüncesi İçin Bir Çerçeve Denemesi", Tür­kiye'de İslamcılık Düşüncesi-Metinler/Kişiler I, İstanbul: Risale Yayınları, 1986.
• Kadir Canatan, Bir Değişim Süreci Olarak Modernleşme, İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Levent Köker, Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi, İstanbul: İletişim Yayınları, 1993.
• Levent Köker, Demokrasi Üzerine Yazılar, Ankara: İmge Kitabevi, 1992.
• Linda C. Reader, "The Liberalism/Conservaitsm of Edmund Burke and F.A.Hayek: A Critical Comparison", Humanitas, Washington: National Humanites lnstıtute, Volume X, No. 1, 1997.
• Lucien Febvre, Uygarlık, Kapitalizm ve Kapitalistler (Çev.M.Ali Kılıçbay), Ankara: İmge Kitabevi, 1995.
• Mahmul Mutman, "Şarkiyatçılık/Oryantalizm", Modern Türkiye'de Siyasi Dü­şünce-Cilt 3-Modernleşme ve Batıcılık, 2002.
• Max Horkheimer (Çev.Orhan Koçak), Akıl Tutulması, İstanbul: Metis Yayınları, 2002.
• Mehmet S. Aydın, "İrticaya İlişkin Bazı Düşünceler", Doğu Batı, 'Gericilik' Ne­dir?, 3, 1998.
• Mustafa Armağan, "Hayali Doğu'dan Hayali Batı'ya", Doğu Batı, Doğu Ne? Batı Ne?, 2, 1998.
• Nazım İrem, "Bir Değişim Süreci Olarak Türkiye'de Cumhuriyetçi Muhafaza­kârlık", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 5-Muhafazakârlık, 2003.
• Nazım İrem, "Turkish Conservative Modernism: Birth of A Nationalist Quest for Cultural Renewal", İnternational Journal of Middle East Studies, 34, 2002.
• Nazım İrem, "Kemalist Modernizm ve Türk Gelenekçi-Muhafazakârlığının Kö­ kenleri", Toplum ve Bilim, Türk Muhafazakârlığı, 74, Güz 1997.
• N. Betül Çelik, "Söylem Kuramları, Hegemonya Kavramı ve Kemalizm", Doğu Batı, Türk Toplumu ve Gelişme Teorisi, 8, 1999.
• Nilüfer Göle, "Batı Dışı Modernlik: Kavram Üzerine", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 3-Modernleşme ve Batıcılık, 2002.
• Nilüfer Göle, "Batı-dışı Modernlik Üzerine Bir İlk Desen", Doğu Batı, Doğu Ne? Batı Ne?, 2, 1998.
• Nuray Mert, "Sağ-Sol Siyaset Ayrımı ve Yeni Muhafazakârlık", Toplumbilim, Yeni Sağ-Aşırı Sağ, 7, Ekim 1997.
• Oğuz Demiralp, "Tanpınar'ın Şiirleri İçin Önsöz Arayışı", Şiirler (AH.Tanpınar), İstanbul: YKY, 2002.
• Özgür Gökmen, "Tek Parti Dönemi Cumhuriyet Hâlk Fırkasında Muhafazakâr Yönelimler", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 5-Muhafazakârlık, 2003.
• Phillippe Beneton (Çev.Cüneyt Akalın), Muhafazakârlık, İstanbul: İletişim Ya­ yınları, 1991.
• Reinhard Bendix, "Sanayileşme, Modernleşme ve Kalkınma", Sosyoloji Yazıları (Der.İhsan Sezal), İstanbul: Ağaç Yayıncılık, 1991.
• Seçil Deren, "Kültürel Batılılaşma", Modern Tiirkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 3-Mo­dernleşme ve Batıcılık, 2002.
• S. Seyfi Öğün, "Yerlici Kültüralizm: Kıyaslamalı Bir Değerlendirme", Cogito·, Yerli Malı Yurdun Malı, 21, Kış 1999.
• S. Seyfi Öğün, Politik Kültür Yazıları, Bursa: Asa Kitabevi, 1997.
• Suavi Aydın, "Cumhuriyet'in İdeolojik Şekillenmesinde Antropolojinin Rolü: Irkçı Paradigmanın Yükselişi ve Düşüşü", Modern Türkiye'de Siyasi Dü­şünce-Cilt 2-Kemalizm (Ed.Ahmet İnsel), İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Suavi Aydın, "Batılılaşma Karşısında Arkeoloji ve Klasik Çağ Araştırmaları", Mo­ dern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 3-Modernleşme ve Batıcılık (Ed.Uygur Kocabaşoğlu), İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Şerif Mardin, (Çev.Metin Çulhaoğlu), Bediüzzaman Said Nursi Olayı-Modern Tür­ kiye'de Din ve Toplumsal Değişim, İstanbul: İletişim Yayınları, 1993a.
• Şerif Mardin, Din ve İdeoloji, İstanbul: İletişim Yayınları, 1993b.
• Tanıl Bora, Türk Sağının Üç Hâli, İstanbul: Birikim Yayınları, 1998.
• Tayfun Atay, "Gelenekçilikle Karşı-Gelenekçiliğin Gelgitinde Türk 'Gelenekçi' Muhafazakârlığı", Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-Cilt 5-Muhafazakâr­lık, 2003.
• Yasin Aktay, "İslamcılıktaki Muhafazakâr Bakiye", Modern Türkiye'de Siyasi Dü­ şünce-Cilt 5-Muhafazakârlık, 2003.
• Y. Kadri Karaosmanoğlu, Ankara, İstanbul: İletişim Yayınları, 1997 (İlk baskısı: 1934).