DEMOKRASİYİ TARTIŞMAK: TÜRKİYE’DE DEMOKRASİ TARTIŞMALARI ÜZERİNE BİR DÖNEMLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: 58, 165 - 187, 15.06.2020

Şükrü Mutlu Karakoç

Öz

Cumhuriyet Türkiye’sinde siyasetin ve iktidar ilişkilerinin genel oy bağlamında kurumsal olarak merkezden çevreye doğru yayıldığı çok partili dönemle birlikte demokrasi ve demokratikleşme serüveni Türkiye siyaseti için kurumsal anlamda temel gündem başlıklarından biri haline gelmiştir. Siyasal düzen, rejimin istikrarı, diğer taraftan milli irade, toplumsal katılım gibi tematik konular, bu demokrasi gündeminin güzergahını şekillendiren ana hatları oluşturmuştur. Bu çalışmada demokratikleşme gündeminin yoğunlaştığı 1990 sonrası dönemde, Türkiye’de demokrasi ve demokratikleşme tartışmalarının muhtevası ve bu muhtevadaki dönemsel farklılaşma ele alınmaktadır. Çalışmada 1990’lardan günümüze Türkiye’de demokrasi ve demokratikleşme tartışmalarının dönemsel olarak muhteva değiştirdiği öne sürülmekte ve bir dönemlendirme önerisinde bulunulmaktadır. Bu kapsamda dönemsel olarak Türkiye’de demokrasi ve demokratikleşme tartışmalarının özellikle 1990’lardan 2010’lara kadarki süreçte genel itibariyle siyaset ve iktidar alanının sivilleşmesi, toplumsallaşması bağlamında içerik edindiği tezi öne sürülmektedir. 2010 sonları itibariyle ise Türkiye’de söz konusu tartışmanın, yaşanan siyasal değişmeler etrafında, siyaset ve iktidar alanının sivil düzlemde denetlenmesi–dengelenmesi bağlamında yoğunluk kazandığı iddia edilmektedir

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de demokrasi, sivilleşme, sivil siyaset dönemi, denge-denetim

Kaynakça

• Alkan, H. (1998). “Türkiye’de İşadamı Örgütleri ve Devlet”. Birikim. (114). 43-62.
• Alkan, H. (2018). Kurumsalcı Yaklaşım Işığında Yeni Sistemin Analizi: Cumhurbaşkanlığı Sistemi, Ankara: Liberte Yayınları.
• Altan, M. (1992). “İkinci Cumhuriyet Nedir Ne Değildir?”. Türkiye Günlüğü. (20), 10-14.
• Argın, Ş. (2008). “Bir Sosyalist Düşünce Platformu: Birikim”. Gültekingil, M. (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Sol, içinde (s. 967-988). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ayata, A. (1997). “The Emergence of Identity Politics in Turkey”. New Perspectives on Turkey. (17). 59-73.
• Bayramoğlu, A. (2012, 15 Kasım). “Tayyip Erdoğan neden başkanlık sistemini istiyor?”. Yeni Şafak . Beriş, H. E. (2018). “FETÖ ile Mücadele”. Miş, N., Aslan, A. (Ed.). Kuruluşunda Bugüne AK Parti: Siyaset, (2. Baskı) içinde (s. 379-408). İstanbul: SETA Yayınları.
• Buğra, A. (1998). “Class, Culture, and State: An Analysis of Interest Representation by Two Turkish Business Associations”. International Journal of Middle East Studies. 30 (4). 521- 539.
• Cizre, Ü. (2001). “Turkey’s Kurdish Problem: Borders, Identity and Hegemony. In O’Leary, B., Lustic, I. & Callaghy, T. M. (Ed.)”. Right-sizing the State: The Politics of Moving Borders. (s. 222-252). Oxford University Press.
• Coşkun, V. (2016, 26 Nisan). “HDP’nin Mecburi Dönüşü”. aljazeera.com.tr. http://www.aljazeera.com.tr/gorus/hdpnin-mecburi-donusu (Erişim Tarihi: 22 Eylül 2018).
• Çolak, Y. (2009). “Türkiye’de Laiklik ve İslamcılık Arasında Vatandaşlık”. Keyman, E. F. & İçduygu, A. (Der.). Küreselleşme, Avrupalılaşma ve Türkiye’de Vatandaşlık. (Ulukan, B. Çev.) içinde (s. 293-327). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Demirel, T. (2017). “Anayasa Değişiklik Teklifi Üzerine”. Liberal Düşünce Dergisi. (85). 137-155.
• Erdoğan, N. & Üstüner, F. (2005). “1990’larda ‘Siyaset Sonrası’ Söylemler ve Demokrasi”. Yılmaz, M. (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Liberalizm içinde (s. 658-666). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erdoğan, N. (2001). “‘Kalpaksız Kuvvacılar’: Kemalist Sivil Toplum Kuruluşları”. Yerasimos, S. vd. (Ed.). Türkiye’de Sivil Toplum ve Milliyetçilik içinde (s. 235-263). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ertem, C. & Esayan, M. (2013). Dünyayı Durduran 60 Gün: Meydan Darbe Demokrasi. İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Gürsel, S. (1996). Seçim Sistemi Tartışması ve İki Turlu Sistem. (TÜSİAD - T/95 - 4/197). https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/1824-secim-sistemini-tartismasi-ve-iki-turlusecim-sistemi
• Heper, M. (2010). Türkiye’de Devlet Geleneği. (3. Baskı), Ankara: DoğuBatı Yayınları.
• Hoşgör, E. (2011). “Islamic Capital/Anatolian Tigers: Past and Present”. Middle Eastern Studies. 47(2). 343-360.
• Kahraman, H. B. (2008). Türk Siyasetinin Yapısal Analizi I – Kavramlar Kuramlar Kurumlar. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Karakoç, Ş. M. (2019). “Türkiye’de Siyasetin Dönüşümü: Dikotomik Kavramsal Modellerin Bir Analizi”. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Karpat, K. H. (2010). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Keyder, Ç. (2017). Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. (21. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Keyman, E. F. & İçduygu, A. (2003). “Globalization, Civil Society and Citizenship in Turkey: Actors, Boundaries and Discourses”. Citizenship Studies. 7 (2). 219-234.
• Keyman, E. F. (1999). “Türkiye’de Yönetebilirlik ve Meşruiyet Krizi”. Düşünen Siyaset. (1). 61-65.
• Keyman, E. F. ve İçduygu, A. (2009). “Giriş: Vatandaşlık Kimlik ve Türkiye’de Demokrasi Sorunu”. Keyman, E. F. & İçduygu, A. (Der.). Küreselleşme, Avrupalılaşma ve Türkiye’de Vatandaşlık. (Ulukan, B. Çev.) içinde (s. 1-25). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Komisyon. (2012). Anayasa Reformu Aracılığı İle Türkiye’nin Denge Denetleme Sisteminin Geliştirilmesi. İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi.
• Kongar, E. (1976). İmparatorluktan Günümüze Türkiye’nin Toplumsal Yapısı. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Köker, L. (1996). “Kimlik Krizinden Meşruluk Krizine: Kemalizm ve Sonrası”. Toplum ve Bilim. (71). 150-165.
• Küçükömer, İ. (2013). Batılılaşma ve Düzenin Yabancılaşması. (4. Baskı). İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Mahçupyan, E. (2015, 18 Ağustos). “Kürt Hareketenin Dramı”. USA Sabah. http://www.usasabah.com/Yazarlar/etyen.mahcupyan/2015/08/18/kurt-hareketinin-drami (Erişim Tarihi: 17 Eylül 2018).
• Mardin, Ş. (2006). “Türk Siyasetini Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri”. Türköne, M. & Önder, T. (Der.). Türkiye’de Toplum ve Siyaset, (13. Baskı) içinde (s. 35-78). İstanbul: İletişim Yayınları.
• MÜSİAD, “Anayasa Reformu ve Yönetimin Demokratikleşmesi”, Nisan 2000.
• Öniş, Z. & Türem, U. (2001). “Business, Globalization and Democracy: A Comparative Analysis of Turkish Business Associations”. Turkish Studies. 2(2). 94-120.
• Özbudun, E. (2014). Türkiye’de Demokratikleşme Süreci: Anayasa Yapımı ve Anayasa Yargısı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Özbudun, E. (2017). Türk Anayasa Hukuku, 17. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Öztan, G. G. (2016). “Bahçeli Döneminde Türk Milliyetçiliği: MHP’de Değişenler, Değişmeyenler”. Haspolat E. & Yıldırım, D. (Der.). Türkiye’de Yeni Siyasal Akımlar (1980 Sonrası) içinde (s. 211-280). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Schüler, H. (2001). “Aleviler ve Sosyal Demokratların İttifak Arayışı: Dilsel ve Dinsel Olarak Tanımlanmış Grupların Sosyal Demokrat-Laik Ortam ve Partilerdeki Rolü”. Yerasimos, S. vd. (Ed.). Türkiye’de Sivil Toplum ve Milliyetçilik içinde (s. 133-183). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sertel, M. & Kalaycıoğlu, E. (1995). Türkiye için Yeni Bir Seçim Yöntemi Tasarımına Doğru.
• (TÜSİAD - T/95 - 5/179). https://www.tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/1800- turkiye-icin-yeni-bir-secim-yontemi-tasarimina-dogru
• Tanör, B. (1997). Türkiye’de Demokratikleşme Perspektifleri. (TÜSİAD - T – 97 – 207).
• https://www.tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/1797-turkiyede-demokratiklesmeperspektifleri
• Teziç, E. vd. (1998). Yargılama Düzeninde Kalite. (TÜSİAD - T/98 - 11/237). https://tusiad.org/tr/tum/item/1840-yargilama-duzeninde-kalite
• Tuğal, C. (2016). Türk Modelinin Çöküşü: Arap Ayaklanmaları İslami Liberalizmi Nasıl Yıktı?. Akınhay, O. (Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Tuğsuz N. (2017, Şubat). “HDP’nin PKK Partnerliği”. Kriter Dergisi. (10). https://kriterdergi. com/nigartugsuz/hdpnin-pkk-partnerligi (Erişim Tarihi: 22 Eylül 2018).
• Yalçındağ, S. (1995). Yerel Yönetimler: Sorunlar ve Çözümler. (TÜSİAD - T/95 – 9/184). https://www.tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/1803-yerel-yonetimler--sorunlar--cozumler
• Yavuz, M. H. (2005). Modernleşen Müslümanlar: Nurcular, Nakşiler, Milli Görüş ve AK Parti. Yıldız, A. (Çev.). İstanbul: Kitapyayınevi.
• Yayman, H. (2011). Şark Meselesinden Demokratik Açılıma Türkiye’nin Kürt Sorunu Hafızası. (2. Baskı). Ankara: SETA Yayınları.
• Yıldırım, D. & Haspolat, E. (2016). “İkinci Cumhuriyetçilik: ‘Sol’ Özalizmin Türkiye Tahayyülü”. Haspolat E. & Yıldırım, D. (Der.). Türkiye’de Yeni Siyasal Akımlar (1980 Sonrası) içinde (s. 143-170). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Yıldırım, D. (2016). “1980 Sonrasında Liberal Sol Akımın Gelişimi”. Haspolat E. & Yıldırım, D. (Der.). Türkiye’de Yeni Siyasal Akımlar (1980 Sonrası) içinde (s. 171-209). Ankara: Siyasal Kitabevi.