EDİLGEN BİR SİYASAL KİMLİK: TÜRKİYE’DE “MERKEZ SAĞ” (1960-1980)

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 60, 12 - 32, 15.03.2021

Öner Buçukcu

Öz

Türk siyasetini ve siyasal hayatını çözümlerken sıklıkla başvurulan kavramlardan birisi de “merkez sağ”dır. Kavram büyük ölçüde Demokrat Parti ile başlayan bir geleneği belirlemek için kullanılmaktadır. 1960-1980 arası dönemde ise Adalet Partisi’nin siyasal anlayışı ve seçmen kitlesi bu şekilde anılmıştır. Bu makalede söz konusu kavram temel referans noktaları dikkate alınarak açıklanmaya çalışılmaktadır. 1960’lı yılların ikinci yarısından itibaren başta Demokratik Parti olmak üzere merkez sağda yaşanan bölünmeler bu makalede Türk siyasal hayatı araştırmalarında klasik sağ siyaset olarak anılan ideolojik yönelimin ve bu yönelimin yarattığı kimliğin ufalanma süreci olarak değerlendirilmektedir. Bu süreçte kimlik siyaseti ön plana çıkmış, kültür politikaları önem kazanmıştır. Bu durumun esas sebebi ise taşradaki ticaret burjuvazisinin ihtiyaç ve taleplerine merkez sağ olarak anılan siyaset yönteminin cevap verememesidir. Bu ihtiyaç ve talepler ise siyasal alanda kültür ve kimlik biçiminde görünür olmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Merkez Sağ, Demokratik Sağ, Anti-Komünizm, Modernleşme, Kimlik, Milliyetçilik, Merkez-Çevre

Kaynakça

• Anderson, P. (2000). “Sola Yeni Bir Anlam Vermek”. Birikim Dergisi. Sayı 139. Kasım 2000. ss. 62-68.
• Atagenç, Ö. İ. (2019). “Ferruh Bozbeyli’nin Düşüncesinde Demokratik Sağ Kavramı”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Haziran 2019. Sayı 3(2). ss. 131-143.
• Aughey, A. (2018). The Conservative Party and the Nation: Union, England and Europe. Manchester: Manchester University Press.
• Bobbio, N. (1999). Sağ ve Sol, Bir Politik Ayrımın Anlamı. Ankara: Dost Kitabevi.
• Bora, T. (2012). “Türk Sağı: Siyasal Düşünce Tarihi Açısından Bir Çerçeve Denemesi”. İnci Özkan Kerestecioğlu, Güven Gürkan Öztan (Ed.). Türk Sağı: Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri. ss. 9-28. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bozbeyli, F. (1976). Demokratik Sağ. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Cem, İ. (1977). Tarih Açısından 12 Mart. Cilt 2. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Coşkun, A. (1978). Cumhuriyet Halk Partisi ve Demokratik Sol. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Dağı, İ. & Uğur, F. (2009). Yalnız Demokrat Ferruh Bozbeyli. İstanbul: Timaş
• Demirel, T. (2009). “1946-1980 Döneminde ‘Sol’ ve ‘Sağ’ ”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce – 9, Dönemler ve Zihniyetler. Ed. Tanıl Bora & Murat Gültekingil içinde. ss. 413-450. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demokratik Parti (1972). Program. Ankara: Ajans-Türk Matbaacılık.
• Demokratik Parti (1973). 946 Hareketinin Manâ ve Felsefesi Etrafında Elele. Ankara: Ajans-Türk Matbaacılık Sanayii.
• Demokratik Parti (1977). Tüzük. Ankara: Selçuklu Matbaası.
• Diamanti, I. (2007). “The Italian centre-right and centre-left: Between parties and ‘the party’ ”. West European Politics, 30:4. 733-762.
• Emrence, C. (2006). Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ergil, D. (1975). “The Political Forces Behind Secularism and Islamic Conservatism in Turkey: A Socio-historic Interpretation”. Islamic Studies, Vol. 14. No. 1. (Spring 1975), ss. 55-64.
• Hatemi, H. P. (1967). İslâm Açısından Sosyalizm. İstanbul: Hareket Yayınları.
• Karpat, K. H. (2011). Türk Siyasi Tarihi Siyasal Sistemin Evrimi. Çev.: Ceren Elitez. İstanbul: Timaş.
• Koçak, C. (2006). İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Küçükömer, İ. (2012). Batılılaşma ve Düzenin Yabancılaşması. İstanbul: Profil Yayınları.
• Lipset, S. M. (1981). Political Man: the Social Bases of Politics. Baltimore: John Hopkins University Press.
• Lipset, S. M. & Rokkan, S. (1967). “Cleavage Structures, Party Systems, and Voter Alignments: An Introduction,” Party Systems and Voter Alignments: Cross-National Perspectives, Seymour Martin Lipset ve Stein Rokkan (eds.), içinde. NewYork: Free Press.
• Mardin, Ş. (2006). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mert, N. (2007). Merkez Sağın Kısa Tarihi. İstanbul: Selis Kitaplar.
• Neziroğlu, İ. & Yılmaz, T. (2013). Hükümetler-Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri. Ankara: TBMM Basımevi.
• Özkazanç, A. “Yeni Sağ,” Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi-Yüzyıl Biterken içinde. Cilt: 15, ss. 1218-1224. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Saybaşılı, K. (1992). İktisat, Siyaset, Devlet ve Türkiye. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Shils, E. (2002). “Merkez ve Çevre”. (Çev.: Yusuf Ziya Çelikkaya). Türkiye Günlüğü. 70: ss. 86-96.
• Smith, R. B. (2003). “Political Extremism: Left, Center, and Right”. The American Sociologist. Vol. 34, No. ½. On Seymour Martin Lipset: Civil Society and Class Politics (Spring - Summer, 2003). ss. 70-80.
• Subaşi, E. (2019). “Bir Yeniden Hegemonikleştirme Hamlesi Olarak 12 Mart Döneminde Reform Siyaseti ve Başarısızlığı”. Mülkiye Dergisi. 43 (1). 27-61.
• Taşkın, Y. (2008). “Antikomünizm ve Türk Milliyetçiliği: Endişe ve Pragmatizm”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 4-Milliyetçilik. Ed. Tanıl Bora içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 618-634.
• Taşkın, Y. (2009). “Türkiye’de Sağcılık-Bir Kavramın Yerlileşme Tarihini Anlamak…”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce – 9, Dönemler ve Zihniyetler. Ed. Tanıl Bora & Murat Gültekingil içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 451-496.
• Teziç, E. (1976). 100 Soruda Siyasi Partiler. İstanbul: Gerçek Yayınları.
• Timur, T. (1994). Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş. İstanbul: İletişim.
• Tombuş, İ. (1997). Politikada 41 Yıl. Ankara: İzgi Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (1995). Türkiye’de Siyasal Partiler. İstanbul: Arba Yayınları Turgut, M. (1991). Siyasetten Portreler. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Yalman, A. E. (1997). Yakın Tarihte Gördüklerim, Geçirdiklerim (1922-1971), C. II. İstanbul: Pera A. Ş.
• Yetkin, Ç. (2004). S.C.F. Olayı. İstanbul: Otopsi Yayınları. Süreli Yayınlar
• Ant. (1968, Nisan 23). “Bütün Burjuva Partileri TİP’e Karşı Birleşti”. Ant (69). s. 4-5. Cumhuriyet. “Demokrat Parti Dün Kanunen Teessüs Etti”. 8 Ocak 1946.
• Cumhuriyet (1961, Mayıs 25). “Sıtkı Ulay’ın Gericilere İhtarı”. Cumhuriyet gazetesi, s.5. Vatan. “Demokrat Parti Kurucularının Gazete Demeci”. 8 Ocak 1946.