YERLİLİK TARTIŞMALARI EKSENİNDE EDEBİYAT VE TÜRK SOLU

Yıl 2021, Sayı: 61, 66 - 93, 01.12.2021

Muhammed Hüküm

Öz

İdeoloji kavramı altında farklı düşünme biçimlerini ifade eden “sağ” ve “sol” Türk düşünce hayatı için nispeten yeni kavramlardır. Oysa edebiyat insanoğlunun düşünsel macerasının bir metodu olarak dahi nitelenebilir. Dolayısıyla düşüncenin estetik hassasiyetlerle aktarılması, başlangıcından itibaren edebiyatın işlevlerinden biri olarak saptanabilir. Fakat ideoloji kavramının son yüzyıllarda elde ettiği geniş ifade alanı edebiyat ve düşünce arasındaki bağın ideolojiler açısından değerlendirilmesini verimli bir alan hâline getirmektedir. 19. yüzyıl sonrasında tüm dünyada ideolojik düşünme biçiminin ağırlık kazanması, geç de olsa Türk edebiyatı içerisindeki edebî eserlerde de kendini hissettirir. Tanzimat sonrasında Türk edebiyatında da ideolojik yönelimlerin izlerinin belirgin bir biçimde kullanıldığı metinler ortaya çıkmaya başlar. Bu belirginleşme ideoloji kavramının siyasal ve politik vurgularının belirginleşmesi ile de ilgilidir.
Türk edebiyatı içindeki ideolojik yönelimlerin çatışma enerjisi, Tanzimat’tan itibaren genel bir karakteristik olarak Doğu-Batı ikilemi üzerinde yoğunlaşır. İslamcılık, Milliyetçilik, Batıcılık gibi düşünme biçimlerine Cumhuriyet sonrasında, “yerlilik” kavramı da bir karşılaştırma kategorisi olarak eklenir. Bu çalışma, yerlilik kavramı etrafında şekillenen ideolojik yorumlamaların özellikle Türk solu açısından mahiyetini açığa çıkarmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat ve ideoloji, Türk solu, Yerlilik

Kaynakça

• Akarsu, B. (1984). Wilhelm Von Humboldt’da Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bergen, L. (2013). Kozmosta Yerlilik: Evlerimizi Kaybediyoruz. Ankara: Hitabevi Yayınları.
• Birkan, T. (2020). Sol: Evin Reddi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bluhm, T. W. (2014). "İdeoloji ve Politik Kültür". S. Hall, B. Gustaffson, B. Lumley, W. Bluhm, & M. Gregor içinde, İdeoloji Üzerine: Eleştirel İdeoloji Analizleri (s. 23-61). İstanbul: Pales Yayıncılık.
• Bora, T. (1998, Temmuz-Ağustos). Sol ve Yerlilik Meselesi. https://birikimdergisi.com/: https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-111-112-temmuz-agustos-1998/2306/solve-yerlilik-meselesi/5233 adresinden alındı
• Çiğdem, A. (2012). Taşra Epiği: Türk İdeolojileri ve İslamcılık. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Dellaloğlu, F. B. (2020). Poetik ve Politik: Bir Kültürel Çalışmalar Ansiklopedisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Dostoyevski, F. M. (1987). Puşkin Üzerine Konuşma. Çev. T. Ağaoğlu. İstanbul: Bilim Felsefe Sanat Yayınları.
• Eagleton, T. (2020). İdeoloji. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Erbaş, Y. (2014). Türkiye’de Sol Düşünce ve Yerlilik Sorunsalı. Ankara: Gazi Ünv. Sos. Bil. Enst. Basılmamış Doktora Tezi.
• Erbaş, Y. (2020). "Türk Siyasi Düşüncesinde Yerlilik Meselesi 90’lı Yıllardaki Bir Tartışmanın Sonuçlarına İlişkin Düşünceler". Milliyetçilik Araştırmaları Dergisi, 1-26.
• Erol, K. (2016). Yerlilik Düşüncesi. İstanbul: Profil Yayınları.
• Hüküm, M. (2019). Yerliliğin Sınırlarında: Şevket Bulut Hikayelerinde Yerlilik. Ankara: Akçağ Yayınları.
• İlhan, A. (1996). Hangi Sol ? İstanbul: İş bankası Kültür Yayınları.
• Jusdanis, G. (2018). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Kanetti, V. (1998, Temmuz Ağustos). Yerlilik Diye Bir Şey Yoksa, ‘Öteki’ Yerlerin ‘Öteki’ İnsanlarını Merak Niye? Ağustos 08, 2021 tarihinde Birikim Dergisi: https://birikimdergisi.com/ dergiler/birikim/1/sayi-111-112-temmuz-agustos-1998/2306/yerlilik-diye-bir-seyyoksa-oteki-yerlerin-oteki-insanlarini-merak-niye/4701 adresinden alındı
• Karaca, A. (2010). "Yerlilerin Arasındaki Yabancılar: Milli Edebiyatçılar ve Köy Romancıları".
• Hece Dergisi Yerlilik Özel Sayısı, 265-271.
• Karpat, H. K. (2019). Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kayalı, K. (2005). Düşüncenin Coğrafyası 1. Ankara: Deniz Kitabevi.
• Livingston, R. (1998). Geleneksel Edebiyat Teorisi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Lukacs, G. (2003). Roman Kuramı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Mardin, Ş. (1991). "Tanzimat’tan Sonra Aşırı Batılılaşma". Ş. Mardin içinde, Türk Modernleşmesi: Makaleler 4 (s. 23-81). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2017). İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mclallen, D. (2012). İdeoloji. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Mert, N. (1998, Temmuz-Ağustos). Birikim Sayı 111-112 - Temmuz/Ağustos 1998. 10 19, 2021 tarihinde Birikim Dergisi: https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-111-112-temmuz-agustos-1998/2306/yerlilik-seffaf-bir-maske/5240 adresinden alındı
• Metin, A. K. (2010). "Entelektüel Düşüncenin Yerlilik Perspektifinden Muhasebesi İçin Bir Giriş". Hece Dergisi Yerlilik Özel Sayısı, s. 17-26.
• Mollaer, F. (2018). Yerliciliğin Retoriği. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Moran, B. (2007). Türk Romanına Eleştirel bir Bakış 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moretti, F. (2005). Mucizevî Göstergeler: Edebî Biçimlerin Sosyolojisi Üzerine. İstanbul: Metis Yayınları.
• Said, E. (2009). Sürgün, Marjinal, Yabancı: Entelektüel. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sevim, S. (2004). Kemal Tahir ve Türk Solu. A. Yaraman içinde, Biyografya 4: Kemal Tahir (s. 59-86). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Tahir, K. (1998). Notlar 11. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Tahir, K. (1998). Notlar 13. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1970). Yaşadığım Gibi. İstanbul: Türkiye Kültür Enstitüsü Yayınları.
• Tunçay, M. (2009). Türkiye’de Sol Akımlar 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yılmaz, F. (2011). İdeoloji Kavramı Üzerine. Ankara: Berikan Yayınevi.