EKOLOJİK DÜŞÜNCELER VE İSLAM DİNİNİN ÇEVREYE BAKIŞININ KESİŞİMİNDE SEZAİ KARAKOÇ’UN TABİAT DOĞA ALGISI

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 63 - İman, Duruş ve Diriliş: Sezai Karakoç, 285 - 310, 01.12.2022

Pelin Sultan Kara

Öz

Sezai Karakoç 2021 yılında “Uzatma dünya sürgünümü benim” dediği sevgilisine kavuşmuştur. Ardında pek çok eser bırakan İkinci Yeni Akımının kıymetli şairi & yazarı & düşünürünün eserleri Türk Edebiyatı’nın güzide parçalarını oluşturmakla beraber çeşitli akademik alanlara da kaynaklık edebilecek niteliktedirler. Bu alanlardan biri de ekolojidir. Ekolojik düşünce, batıda 17. Yüzyıldan sonra ortaya çıkan, insanın doğaya efendi olma durumu ve mekanik evren görüşlerinin post-modern düşüncelerle sarsılmasının sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Ekolojik düşünceler incelendiğinde, modernleşme eleştirisiyle ortaya çıkmış olmaları, özellikle derin ve tinsel ekolojik düşüncelerin modernleşmenin getirdiklerine zıtlıkları ve taşıdıkları manevi yanları açısından Sezai Karakoç’un doğa ve tabiat algısıyla örtüşmektedir. Derin ve tinsel ekolojik düşünceler insanı doğayla bütünleştiren önermeler sunmakta, bunları kadim kültürlere, geleneklere, ilahi olan ve olmayan dinlere dayandırmaktadırlar. Sezai Karakoç’un eserleri incelendiğinde ciddi bir modernleşme eleştirisi, modernleşmenin insanı tabiattan kopardığı görülmektedir. Onun eserlerinin tabiat algısı da kültür, gelenek ve maneviyata dayanmaktadır. Ardında bıraktığı eserlerinde sıklıkla yağmur, deniz, güneş, gül, nehir, dağ, incir gibi tabiat unsurları manevi yönleriyle sıklıkla yer almaktadır. Ayrıca eserlerinde modernleşme sonucu ortaya çıkan doğadan kopuk kentler ve bu kentlerde betonlara hapsolmuş insanın krizi de eko-eleştiri şeklinde ifade edilmektedir. Bu krizdeki insanın maneviyata ve doğa dönmesi ile krizden kurtulacağı aksi takdirde betonlar arasında yok olup gideceği öğütlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Derin Ekoloji, Tinsel Ekoloji, Sezai Karakoç, Çevre Krizi, Modernleşme

Kaynakça

• Akgül, Ç. (2018). Doğal Kaynaklar, Savaşlar ve Kadınlar: Natural Resources, Wars and Women.
• Kebikec: İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, 45, 205-219.
• Altun, F. (2005). Modernleşme Kuramı. Küre.
• Altunoğlu, M. (2017). Bir Sosyal Hareket Olarak Tinsel Ekoloji: Çevre Sorunlarına Maneviyatçı Çözüm. İçinde Yeşil ve Siyaset Siyasal Ekoloji Üzerine Yazılar (2. Baskı). Liberte.
• Beriş, H. E. (2016). Siyasetin Yüzleri. Tezkire.
• Capra, F. (1989). Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası. İnsan Yayınları.
• Capra, F. (1994). Sistem Açısından Dünyamız. G. Tamkoç (Dü.) içinde, Derin Ekoloji (s. 35-42). İzmir: Ege.
• Capra, F. (1995). Deep Ecology: A New Paradigm. İçinde Deep Ecology for the Twenty-First Century. Shamnhala.
• Coşkun, S. (2009). Mekandaki Medeniyet-Medeniyetteki Mekan: Sezai Karakoç’un Şiirinde Mekan-Medeniyet İlişkisi Üzerine Bir İnceleme. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 22, 235-257.
• Çiğdem, A. (1997). Toplum, Doğa ve Eko-Politik Hareketler. Birikim Dergisi, 98, 31-38.
• Çüçen, A. (2011). Derin Ekoloji. International Symposium on Kazdağları.
• Demirağ, D. (2017). Doğayı Yardıma Çağırmak: Anarşist Ekolojizm. İçinde Yeşil ve Siyaset Siyasal Ekoloji Üzerine Yazılar (2. Baskı, ss. 331-385). Liberte.
• Devall, B. (1994). Ekolojik Benliğimiz. İçinde Derin Ekoloji (ss. 43-56). Ege.
• Durkheim, E. (2011). Dini hayatın ilkel biçimleri. Eskiyeni Yayınları.
• Elkins, S. (1994). Mistik Ekolojik Politika. Birikim Dergisi, 57-58.
• Furtana, F. (2014). Sezai Karakoç Şiirlerinde Tabiat ve Kültür Unsurları. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(4), 41-48. https://doi.org/10.18493/kmusekad.36553
• Görmez, K. (2020). Çevre Sorunları (5. Basım). Nobel.
• Heywood, A. (2016). Siyasi İdeolojiler. BB101.
• Horkheimer, M., & Adorno, T. (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği Felsefi Fragmanlar. Kabalcı.
• Karakoç, S. (1989). Son İstasyona Doğru. Diriliş, 7(56).
• Karakoç, S. (2014). Gündönümü (9. Baskı). Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2021a). Gün Doğmadan (28. Baskı). Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2021b). İnsanlığın Dirilişi (40. Baskı). Diriliş Yayınları.
• Keleş, R., & Hamamcı, C. (1998). Çevrebilim (3. Baskı). İmge.
• Kesebir, E. (2016). Sezai Karakoç’un Medeniyet Tasavvurunda Tabiat. 3rd International Symposium on Environment and Morality (ISEM2016) 4-6 Nov 2016 Alanya/ Antalya - Turkey. https://i sem.info/PastConferences/ISEM2016/ISEM2016/Allpapers/11-ISEM2016ID73.htm
• Merchant, C. (1992). Radical Ecology. Routledge.
• Metzner, R. (1994). Ekoloji Çağı. İçinde Derin Ekoloji. Ege.
• Naess, A. (1994). Derin Ekolojinin Temelleri. İçinde Derin Ekoloji. Ege.
• Naess, A. (1995a). The Deep Ecological Movement Some Philosophical Aspects. İçinde Deep Ecology for the Twenty-First Century. Shamnhala.
• Naess, A. (1995b). The Shallow And The Deep, Longrange Ecology Movements A Summary. İçinde Deep Ecology for the Twenty-First Century (ss. 151-155). Shamnhala.
• Nasr, S. H. (1990). Islam And The Envıronmental Crısıs. 20.
• Önder, T. (2001). Bir “Yeni Toplumsal Hareket” Olarak Ekoloji Hareketinin Gelişimi Ve İdeolojik Yönelimleri. Gazi Üniversitesi.
• Önder, T. (2003). Derin Ekoloji Üzerine. Lİberal Düşünce, 8(30-31), 95-111.
• Şahin, Ü. (2017). Yeşil Düşünce. İçinde Yeşil ve Syaset Siyasal Ekoloji Üzerine Yazılar (2. Baskı, ss. 17-73). Liberte.
• Taylor, C. (2020). Modernliğin Sıkıntıları (4. Basım). İstanbul: Ayrıntı.
• Touraine, A. (2012). Modernliğin Eleştirisi (8. Basım). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yaylı, H., & Yaslıkaya, R. (2015). İnsan Doğa İlişkisi Tasarımında Radikal Dönüşüm: Derin Ekoloji. International journal of Science Culture and Sport, 3(11), 452-452. https://doi.org/10.14486/IJSCS312
• Yaylı, H., & Çelik, V. (2011). Çevre Sorunlarının Çözümü İçin Radikal Bir Öneri: Derin Ekoloji. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 369-377.
• Yücel, A., & Konak, N. (2021). Derin ekoloji ve İslam’da insan-doğa İlişkisi. NOSYON: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, 8, 28-38.