KAPALI ZİHİNLER, MÜZİK POLİTİKALARI ve EROL GÜNGÖR

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 64 - Gelenekten Geleceğe Bir Aydın: Erol Güngör, 85 - 110, 13.12.2023

H. Aliyar Demirci

Öz

Ülkemizde mûsiki inkılabı, Batılılaşma programının önemli bir parçasıdır. Türk müziği bir kültür değişmesinin amacına ulaşması için uzun yıllar kamusal alandan dışlanmış, bu kapsamda devletin kültür kurumları içinde yerini bulamamış, eğitim kurumlarında öğretilmesine engel olunmuştur. Güngör, demokrasiyi, ülkenin kültür politikalarında eski hatalarından arınmayı sağlayacak bir vasıta olarak kabul etmiştir. Tebliğde öncelikle Güngör’ün resmi ideolojinin müzik kimliğimizi şekillendirirken başvurduğu argümanlara karşı eleştirilerine yer verilmiştir. Ardından Türk Müziğinin klasik eserlerini icra eden veya besteleyen bazı Cumhuriyet devri sanatçılarının toplumsal arka planlarının resmî ideolojinin retoriğiyle uyuşup uyuşmadığı değerlendirilmiştir. İkinci olarak 1940’larda Türk müziği icracılarının resmi müzik kimliğinin yanında bu müziğe alan açmak için nasıl bir uğraş verdikleri açıklanmıştır. Erol Güngör’ün bu kapsamda kullandığı “kapalı zihin” kavramına dikkat çekilmiştir. Makalede üçüncü olarak Güngör’ün demokratik rejimle milli kültür arasında kurduğu ilişki irdelenmiştir. Türk müziğinin devlet kurumlarında, kamusal alanda meşruiyet tabanını genişletmek için nasıl bir mücadele verildiği açıklanmış, buna dair bazı olgular derlenmiş, dikkatlere sunulmuştur. Sonuç bölümünde Güngör’ün vefatı sonrası dönemden bugüne kadar geçen evre ele alınmış, bu evrede devletin müzik ve eğitim politikalarının onun tespitleri içinde karşılığının ne olabileceği değerlendirilmiş ve bazı öngörülerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Erol Güngör, Türk Müziği, Müzik Politikaları, Müzik Kimliği

Kaynakça

• Ayas, G. (2014). Mûsiki inkılâbı’nın Sosyolojisi Klasik Türk Müziği Geleneğinde Süreklilik ve Değişim. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Ayvazoğlu, B. (1996). Defterimde 40 suret. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ayvazoğlu, B. (1999). Sîretler ve Sûretler. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ayvazoğlu, B. (2021), Erken Kayan Yıldız Erol Güngör. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı.
• Bağlı, Emine (2022), “Mülakat” (Konuşan: Aliyar Demirci), 14 Ocak 2023.
• Balcı, E. (2004). Nevzat Atlığ Mûsikimizle Övünmemiz İçin. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Behar, Cem (1984). “Ziya Gökalp ve Türk Mûsikisi”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. C.5, 1225-1227,
• Bora T., Cantek L. (2009). “Köşe Yazarlığındaki Değişim ve Politik Düşünce Vasatı”. Dönemler Zihniyetler, C.9, (ss.879-901). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cömert, E. (2021). “İstanbul Türk Mûsikisi Devlet Konservatuarı (1975-1982)”. İTÜ Türk Mûsikisi Devlet Konservatuarı Tarihçesi, ss.77-212 İTÜ Türk Mûsikisi Devlet Konservatuarı Yayınları (elektronik kaynak).
• Çavdaroğlu, S. Z. (2010). “Adnan Menderes Devrinde Müzik”. http://www.mûsikidergisi.net/?p=1494
• Çeçen, A. (2000), Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri. İstanbul: Cumhuriyet Kitapları. https://www.haber7.com/edebiyat/haber/951365-engellenen-bir-konserin-traji-komikhikayesi
• Erim, N. (2007), 12 Mart Anıları, İstanbul: YKY Yayınları.
• Güngör, E. (1993). Sosyal Meseleler ve Aydınlar, İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Güngör, E. (1989). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, 5. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Güngör, E. (1989a), İslamın Bugünkü Meseleleri, 6. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Güngör, E. (1987a). Türk Kültürü ve Milliyetçilik, İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Güngör, E. (1987). Dünden Bugünden Tarih Kültür ve Milliyetçilik, 4. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Güntekin, M. (2012) Nevzat Atlığ’ın Tanıklığında, İstanbul: 21. Asır Yayınevi.
• Güzel, H. C. (2014), “En Eski ve En Zengin Müzik: Türk Mûsikisi”. Yeni Türkiye. Sayı: 57 Yıl: 10, ss. 32-36. https://www.odtuktmt.com/about-2
• İlhan, A. (1976). Hangi Sol, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Kaynakçasıyla Erol Güngör (2006). Erol Güngör İçinde (ed: Murat Yılmaz), 2006, ss.374-382
• Makal, A. (2022). “İsmet İnönü ve Müzik”, https://www.andante.com.tr/tr/10952/ismetinonu-Ve-Muzik [25 Aralık 2022]
• Mardin, Ş. (1992), “Türkiye’de Kitle Kültürü Sorunu”. Siyasal ve Sosyal Bilimler 2. Baskı içinde ss.151-158.
• Nadi, N. (yy). Atatürk İlkeleri Işığında Uyarılar Bir İflasın Kronolojisi 1950-1960, Çağdaş Yayınları.
• Ortaylı, İlber (2006), Zaman Kaybolmaz İlber Ortaylı Kitabı (Konuşan: Nilgün Uysal), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ömürlü, Yusuf (2016), Mûsikîye Adanmış Bir Ömür, İstanbul: Nefes Yayınları.
• Özcan, N. (2010). “İsmail Baha Sürelsan”. TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları (internet sürümü)
• Öztuna, Y. (1990) “Türk Mûsikisi Devlet Konservatuarı Maddesi”, Büyük Türk Mûsikisi Ansiklopedisi, C.II, Ankara: Kültür Bakanlığı, ss. 431-434.
• Öztuna, Y. (1990). “Türk Müziği Korosu (Devlet Klasik)”. Büyük Türk Mûsikisi Ansiklopedisi, C.II, Ankara: Kültür Bakanlığı, ss. 455-456.
• Safa, P. (1938). Türk İnkılabına Bakışlar, Ankara: İnkılâp Kitabevi.
• Sayan, E. (2012) https://www.star.com.tr/pazar/okullarda-kapida-boksorle-turk-muzigikonseri-verdik-haber-689176/ [16 Eylül 2012]
• Şimşek S. (2002), Bir İdeolojik Seferberlik Deneyimi Halkevleri 1932-1951, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Tanrıkorur, C. (2003), Saz ü Söz Arasında Cinuçen Tanrıkorur’un Hatıraları (haz: İ. Kara) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanrıkorur, C. (2001), Müzik Kültür, Dil, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uçaker, C. (2019), “Mülakat” (Konuşan: Aliyar Demirci), 18 Ocak 2019.
• Uluant, Z. (2007), Hasbihaller, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.