MUASIR MEDENİYET SEVİYESİNİN ÇOK UZAĞINDA: MAHMUT MAKAL’IN BİZİM KÖY ADLI ESERİ IŞIĞINDA TÜRKİYE’DE CUMHURİYETÇİLİĞİN KÖYLÜLÜKLE İLİŞKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 65 - Yüzyıllık Muhasebe: İkinci Yüzyıla Girerken Türkiye Siyaseti, 52 - 79, 25.12.2023

Hasan Aksakal

Öz

1940’lı yılların sonunda Varlık dergisinde yayımlanan bir dizi deneme, genç bir köy öğretmeni olan Mahmut Makal’ı Türkiye’nin gündemine taşıdı. Makal, İç Anadolu’nun bir köyündeki gündelik yaşam izlenimleri nedeniyle İstanbul ve Ankara’daki entelektüel çevrelerin hemen ilgisini çekti. Gözlemleri daha sonra Bizim Köy adıyla 1950’de yayımlandı ve çeyrek yüzyıldan fazla bir süredir devam eden Tek Parti iktidarının sona ermesiyle sonuçlanan ilk şeffaf ulusal seçimlerin arifesine denk geldi. Burada hem sıradan bir İç Anadolu köyündeki yaşam koşullarına hem de erken Cumhuriyet döneminde Kemalizmin temsilcileri tarafından hedeflenen “muasır medeniyet seviyesine ulaşma” idealine bakarak Türkiye’de demokratik düzene geçiş koşullarının bir değerlendirmesini sunmayı amaçlıyorum. Bu bağlamda, köylüler ve köy yaşamı ile çok-partili sisteme geçiş sürecinde karşılaşılan toplumsal sorunlar üzerine bazı değerlendirmelerde bulunarak Bizim Köy’ün ışığında cumhuriyetçilikle köylülük ve Türkiye’deki edebiyatla siyasetin ilişkisini göstermeye gayret ediyorum.

Anahtar Kelimeler

Mahmut Makal, Bizim Köy, Kemalizm, Cumhuriyetçilik, Popülizm, Modern Türk Edebiyatı, Türkiye'de İslam, Türk Modernleşmesi, Türk Köylüsü

Kaynakça

• Ahmad, Feroz. (2007) Demokrasi Sürecinde Türkiye: 1945-1980, çev. Ahmet Fethi, İstanbul: Hil Yayınları.
• Aksakal, Hasan. (2015) Türk Politik Kültüründe Romantizm, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anderson, Benedict. (1998), Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, çev. İskender Savaşır, İstanbul: Metis Yayınları.
• Birtek, Faruk & Keyder, Çağlar. (1975) “Agriculture and the State: An Inquiry into Agricultural Differentiation and Political Alliances, The Case of Turkey”, Journal of Peasant Studies 2 (4): 446-467.
• Brice, W. C. (1954) “Review 177”, Man (54): 115-116.
• Bostan, Hakan. (2017). “Türkiye’de İç Göçlerin Toplumsal Yapıda Neden Olduğu Değişimler”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi (35): 1-17.
• Cantek, Levent. (2001) “Köy Manzaraları: Romantizm ve Gerçekçiliğin Dualizmleri”, Toplum ve Bilim (88): 188-200.
• Cumhuriyet (1950), 30 Nisan. “Mahmud Makal Dün Tahliye Edildi.”
• Gökalp, Ziya. (1989) Ziya Gökalp Külliyâtı - I: Şiirler ve Halk Masalları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Gökalp, Ziya. (1990) Türkçülüğün Esasları, der. Mehmet Kaplan, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları. İlk basım: 1918.
• Heper, Metin. (2010) Türkiye’de Devlet Geleneği, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 3.baskı.
• Kahraman, Hasan Bülent. (2010) Türk Siyasetinin Yapısal Analizi-II, 1920-1960, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. (2014) Yaban, İstanbul: İletişim Yayınları, 69.baskı.
• Karaömerlioğlu, Asım. (1998) “The People’s Houses and the Cult of the Peasant in Turkey”, Middle Eastern Studies 34 (4): 67-91.
• Karaömerlioğlu, Asım. (2002) “Agrarian Populism as an Ideological Discourse of Interwar Europe”, New Perspectives on Turkey (26): 59-93.
• Makal, Mahmut. (1957) Bizim Köy, İstanbul: Varlık Yayınları, 6. baskı.
• Makal, Mahmut. (1991) Bizim Köy, İstanbul: Çağdaş Yayınları, 13. baskı.
• Makal, Mahmut. (1954) A Village in Anatolia, çev. Sir Wyndham Deedes, sunuş Lewis V. Thomas, ed. Paul Stirling. Londra: Vallentine, Mitchell.
• Mardin, Şerif. (2010) Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İstanbul: İletişim Yayınları, 17. baskı.
• Planck, Ulrich. (1977) “Türkiye’de Köy Sosyolojisi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2 (4): 223-240.
• Seyhan, Azade. (2014) Dünya Edebiyatı Bağlamında Türk Romanı, çev. Erkan Irmak, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Steiner, Rudolf. (1985) The Renewal of the Social Organism, Hudson, NY: Steiner Books. İlk basım: 1920.
• Tunaya, Tarık Zafer. (1980) Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 4. baskı.
• Ulus Gazetesi, 3 Mart 1950.
• Ulus Gazetesi, 4 Nisan 1950.
• Uslu, Ateş (2016). “Çok Partili Yaşama Dönüş Dönemi (1945-1960): Hür Dünyanın Saflarında”, Gökhan Atılgan, Cenk Saraçoğlu, Ateş Uslu (der.), Osmanlı’dan Günümüze Siyasal Hayat (içinde), İstanbul: Yordam Yayınları, 347-391.
• Skocpol, Theda. (2004) Devletler ve Toplumsal Devrimler: Fransa, Rusya ve Çin’in Karşılaştırmalı Bir Çözümlemesi, çev. S. Erdem Türközü, Ankara: İmge Kitabevi.
• Stirling, Paul. (1965) Turkish Village, New York: John Wiley & Sons.
• Weber, Eugen. (2017) Köylülerden Fransızlara: Fransa Kırsalının Modernleşmesi, 1870-1914, çev. Çağdaş Sümer, Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Weber, Max. (1968) Economy and Society, Cilt I, derleyen ve çeviren Guenther Roth ve Claus Wittich. New York: Bedminister Press.
• Yıldırmaz, Sinan. (2021) Türkiye’de Köylülüğün Sosyal Tarihi (1945-1960), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, Erik J. (2017) Turkey, A Modern History, Londra: I. B. Tauris, 4. baskı.