TÜRKİYE’DE SİYASET VE MEDYA: 2007 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİM SÜRECİNDE HÜRRİYET GAZETESİNİN TUTUMU

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 65 - Yüzyıllık Muhasebe: İkinci Yüzyıla Girerken Türkiye Siyaseti, 164 - 191, 25.12.2023

Ayşe Ayten Bakacak

Öz

Gerek yazılı gerek görsel formlarıyla medya, mevcut hegemonik yapıların sürekliliğini ve yeniden üretimini sağlayan baş aktörlerden biri olarak, Althusserci manada devletin en etkili ideolojik araçlarından biri olagelmiştir. Özellikle sosyal medya öncesi dönemde medya organları bilgi akışı üzerinde mutlak denebilecek büyüklükte bir vesayete sahiptir. Özünde nötr olması gerektiği varsayılan bilgi akışını belli ideolojik endişeler ve/ya hegemonik güç savaşları çerçevesinde denetleyebilme ve gerektiğinde manipüle edebilme imkanına sahiptirler. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarından itibaren Kemalist hegemonya Takrir-i Sükûn benzeri kanunlar vasıtasıyla kendisine sadık bir medya sektörü yaratır. Muhalifler ötekileştirilerek, damgalanarak, hatta zaman zaman şeytanlaştırılarak belli sosyal kalıplara hapsedilip toplumun kıyısına itilir. Türkiye’de on yıllar boyunca gündemde kalan en popüler sosyal damgalardan biri irticadır. Özellikle 19. yüzyıldan itibaren tüm dünyada ilerleme miti etrafında şekillenen ana akım söylem göz önünde bulundurulduğunda irtica (gericilik) damgasının çok boyutlu işlevselliği daha belirgin hale gelir. Türkiye özelinde irtica, laikliğin zıttı olarak kodlanmıştır. Yine Türkiye özelinde on yıllar boyunca laikliğin biricik teminatı ve bekçisi olma görevini ordunun gönüllü olarak üstlendiği göz önünde bulundurulursa, irtica söyleminin zaman zaman aşırı yoğunlaşmasının, muhtemel bir askeri müdahale riskinin habercisi olduğunu söylemek yanlış olmaz. Nitekim 1960 darbesinden başlayarak vuku bulan her darbe öncesinde irtica tehdidi söylemi bir meşrulaştırma aracı olarak kullanılmış, 28 Şubat post-modern darbesinde de bu söylem zirve noktasına ulaşmıştır. 28 Şubat sonrasında bu tehdit söyleminin topluma pompalandığı en belirgin süreç ise 2007 yılındaki Cumhurbaşkanlığı seçim sürecidir. 27 Nisan’da verilen elektronik muhtırayı da içeren bu sürecin 28 Şubat dahil kendinden önceki askeri kalkışmalardan farkı ise beklenen neticeyi vermemiş olmasıdır. Özellikle dönemin merkez medyası tarafından abartılan irtica vurgusuna rağmen Cumhurbaşkanlığı makamına eşi başörtülü bir ismin gelmesine engel olunamamıştır. Türkiye tarihinde bir ilk olan bu “başarısızlık(!)”, medyanın ve yerleşik hegemonik söylemlerin değişmeye başlaması açısından bir kırılma noktasıdır. Bu açıdan Türkiye siyasi tarihi çalışmalarında üzerinde dikkatle durulmaya değer bir konudur.

Anahtar Kelimeler

Seçim, Medya, Demokrasi, Siyaset, Hürriyet Gazetesi

Kaynakça

• The New York Times. (13 Ekim 2001). The Deep Intelectual Roots of Islamic Terror.
• Çakı, C., & Mazıcı, E. (2018). Adolf Hitler›in Korku Çekiciliği Bağlamında Kamu Spotu Reklamlarında Kullanımı. Erciyes İletişim Dergisi, 5(3), s. 290-306.
• Çelenk, S. (2009). Ayrımcılık ve Medya. B. Çaplı, & H. Tuncel (Dü) içinde, Televizyon Haberciliğinde Etik (s. 211-228). Ankara: Fersa Matbaacılık.
• Özkök, E. (2003, Eylül 5). Hürriyet›in O Cümlesi Değişir Mi? Hürriyet.
• Özkök, E. (2006, Mayıs 18). Cumhuriyet›in 11 Eylül›ü. Hürriyet.
• Özkök, E. (4 Kasım 2002). Bir Şakanın Ardındaki Duygular. Hürriyet.
• Özkır, Y. (2011, November). 27 Mayıs›tan 27 Nisan›a Asker-Gazeteci İlişkisi. Turkish Journal of Business Ethics, 4(8), 91-114.
• (21 Aralık 2006). Haberler: https://www.haberler.com/guncel/ankara-bakan-akdag-danperuklu-yuzlesme-haberine-haberi/ adresinden alındı
• Abrahamian, E. (2002). The US Media, Samuel Huntington and September 11. Middle East Report, no: 223, s. 62-63.
• Alankuş Kural, S. (1995). Türküye’de Medya, Hegemonya ve Ötekinin Temsili. Toplum ve Bilim(67), 76-110.
• Althusser, L. (1994). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. İstanbul: İletişim yayınları.
• Arat, Y. (1997). The Project of Modernity and Women in Turkey. S. Bozdoğan, & R. Kasaba içinde, Rethinking Modernity and National Identity in Turkey (s. 95-112). University of Washington Press.
• Atay, O. (2020). Türk’e Tapmak. İstanbul: İletişim.
• Balçiçek İlter’le Söz Sende. (2012, Eylül 12). Serra Yılmaz :’’Başörtülü Görünce Korkuyorum, Öcü Gibi Geliyorlar’’. https://www.dailymotion.com/video/xuyuwc adresinden alındı
• Balcı, Ş. (2007). Negatif Siyasal Reklamlarda İkna Edici Mesaj Stratejisi Olarak Korku Çekiciliği Kullanımı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 73-106.
• Barutçu, İ. (2010, Ekim 18). Emeç’ten Önce Simavi’yi öldüreceklerdi. (F. Vural, Röportaj Yapan) Aksiyon Dergisi.
• Barutçu, İ. (2012). Babıâli Tanrıları: Simavi Ailesi. İstanbul: Destek Yayınevi.
• Bezirgan Arar, Y., & Bilgin, N. (2010, Bahar). Gazetelerde Ötekileştirme pratikleri:Türk Basını Üzerine Bir İnceleme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 30.
• Bila, F. (2008, Nisan 18). Rahşan Ecevit: Laiklikten vurulursa Türkiye çöker. Milliyet Gazetesi.
• Bilgiç, E. E. (2010). The Role of the Press in the Construction of National İdentity 1934-37. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Birand, M. A. (2006, 06 07). Başbakan Çankaya’ya Çıkmayacağını Açıklamalı. Hürriyet.
• Birand, M. A. (2011, 05 24). Askeri Hep Laik Kesim Kışkırttı. Posta.
• Cangöz, İ. (2008). Discussing Journalists as Intellectuals: Hegemony, Occupational Ideology and Power. 5 4, 2012 tarihinde Intellectuals, Knowledge, Power – First Global Conference 2008 – Session 2: Politics and the Intellectual: http://www.inter-disciplinary.net/ci/intellectuals/int1/Cangoz%20paper.pdf adresinden alındı
• Chomsky, N. (1989). Necessary Illusions. London: Pluto Press.
• Chomsky, N. (1997). Demokratik İdeallerin Çöküşü. İstanbul: Pınar Yayınları.
• Cizre, Ü., & Çınar, M. (2003). Turkey 2002: Kemalism, Islamism, and Politics in the Light of the February 28 Process. The South Atlantic Quaterly, 102(2/3).
• Coşkun, B. (2008, 30 Ocak). Çene Altı Laikliği. Hürriyet.
• Crocker, J., Major, B., & Steele, C. (1998). Social Stigma. D. G. S. Fiske (Dü.) içinde, Handbook of Social Psychology (Cilt 2, s. 504-553). Boston: McGraw-Hill.
• Dünya Bülteni. (2013, Mayıs 1). ‘Saldırgan laiklik’ zirve yaptı. https://www.dunyabulteni.net/amerika/saldirgan-laiklik-zirve-yapti-h258143.html adresinden alındı
• Dinç Bilgin’den Flaş Açıklamalar. (2010, Mart 8). İlke Haber.
• Doğan, A. (2002, 9 10). Asıl İmparatorluk Koç’lar, Ben Onlarla Boy Ölçüşemem. (N. Akman, Röportaj Yapan) Zaman Gazetesi.
• Doğan, D. M. (2007, Nisan-Haziran). Sözlüklerde ‘İrtica’ Arayışı. İslamiyat, 10(2).
• Görmüş, A. (2011). Büyük Medyada Ergenekon Haberciliği (Cilt 2). İstanbul: Etkileşim.
• Gürkan, N. (1998). Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945-1950). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Goffman, E. (2009). Stigma: Notes on the Manegement of Spoiled Identity. Simon and Schuster.
• Gramsci, A. (1971). Prison Notebooks. London: Lawrence and Wishart.
• Hürriyet. (10 Şubat 2008). 411 El Kaosa Kalktı.
• Hürriyet. (10 Şubat 2008). AKP’lilerin Eşlerini Tesettüre Sokma Öyküleri.
• Hürriyet. (12 Aralık 2006). Tarikatta Aşk, Şiş ve Cinayet.
• Hürriyet. (12 Mayıs 2007). Gösterilere Bayrak Yetişmiyor.
• Hürriyet. (13 Şubat 2006). “İnce” Sınırı Zorlamayın Laiklik Değişmez.
• Hürriyet. (14 Mayıs 2007). İşte Atam, İzmir.
• Hürriyet. (15 Aralık 2006). Doçentin Eşine “Peygamberim” Davası.
• Hürriyet. (15 Nisan 2007). En Güçlü İtiraz.
• Hürriyet. (17 Aralık 2006). Testis Diye Çekmediler.
• Hürriyet. (17 Nisan 2006). Üniversitede 31 Mart Vakası.
• Hürriyet. (18 Mayıs 2006). Kazıya Kazıya.
• Hürriyet. (2 Ocak 2006). Doktorun Türban Israrı.
• Hürriyet. (2 Şubat 2008).
• Hürriyet. (20 Aralık 1996). Bu Defa İşi Silahsız Kuvvetler Halletsin.
• Hürriyet. (20 Aralık 2003). Mini Etekli Kızı Yaktılar.
• Hürriyet. (21 Aralık 2006). Peruklu Yüzleşme.
• Hürriyet. (23 Aralık 2006). Bir Şarlatanın Mürit Sohbeti.
• Hürriyet. (25 Ocak 2008). Türban İçin Uzlaştılar.
• Hürriyet. (26 Nisan 2007).
• Hürriyet. (26 Nisan 2007). Kadınlar Çankaya’da Türbana Karşı.
• Hürriyet. (27 Mayıs 1960). Türk Ordusu Vazife Başında. s. 1.
• Hürriyet. (28 Ağustos 2004). Zinaya Ceza Verilmesini Anadolu Kadını İstiyor.
• Hürriyet. (29 Nisan 2007). Saat 1’de, Çağlayan’da.
• Hürriyet. (29 Ocak 2008). Çene Altı Formülü.
• Hürriyet. (30 Nisan 2007). Çağlayan’da Kadın Devrimi.
• Hürriyet. (30 Ocak 2001). Sadece Üniversite Sadece Çene Altı.
• Hürriyet. (31 Ocak 2008). İğne mi Takar Düğüm mü Atar Biz Karışmayız.
• Hürriyet. (4 Aralık 2006). Trende Kıyama Durmak İstedi.
• Hürriyet. (5 Aralık 2006). Hızlı Feribot Kıbleyi Buldu.
• Hatiboğlu, M. S. (2007, April-June). İrtica Nerede? İslamiyat, 10(2), 9-23.
• İskit, S. R. (1939). Türkiyede matbuat rejimleri. Ankara: Ülkü matbaası.
• Köker, O. (2001). Necdet Sakoğlu’yla Osmanlı’da idamlar üzerine. Toplumsal Tarih, 91, 11-14.
• Kıvanç, T. (2009, Ocak 27). Hürriyet’in Logo’su. Yenişafak.
• Kennedy, P. (27 Ocak 2002). The Real Cultural Wars. The New York Times, .
• Kristeva, J. (1982). Powers of Horror. NY: Columbia Unv. Press.
• Kurtbağ, Ö. (2010, 7 29). Gramscici Hegemonya Söyleminin Temel Kavramları. 5 4, 2012 tarihinde USAK Staratejik Gündem: http://www.usakgundem.com/ders-notu/23/gramscici-hegemonya-s%C3%B6yleminin-temel-kavramlar%C4%B1.html adresinden alındı
• Major, B., & O’Brien, L. T. (2005). The Social Psychology of Stigma. Annual Review of Psychology, 56, 393-421.
• Milliyet. (4 Eylül 1999). 28 Şubat Süreci Bin Yıl da Sürer.
• Mora, N. (2009, 5 4). Medya Metinlerinde Hegemonik Söylem. 5 4, 2012 tarihinde Dördüncü Kuvvet Medya: http://www.dorduncukuvvetmedya.com/arsiv/article9d81.html?sid=13204 adresinden alındı
• MyNet. (2015, Aralık 4). 27 Nisan E-Muhtırası Tam Metni. https://www.mynet.com/27-nisan-emuhtirasi-tam-metni-110102212559 adresinden alındı
• Ogg, F. (1913). The Governments of Europe. Macmillan Company: http://www.readcentral.com/chapters/Frederic-Austin-Ogg/The-Governments-of-Europe/019. http://www.readcentral.com/chapters/Frederic-Austin-Ogg/The-Governments-of-Europe/019 adresinden alındı
• Oplinger, J. T., Talbot, R. P., & Aktay, Y. (2010). Dikenli Tel ve Vücut Avcıları: Komplonun Üretimi ve Elit Tahakkümü. Y. Aktay içinde, Korku ve İktidar (s. 19-81). İstanbul: Pınar Yayınları.
• Oğur, Y. (2010, 07 29). İşte Tam Liste “Muhtıra İşbirlikçileri”. Taraf.
• Posta. (15 Nisan 2007). Silahsız Kuvvetler.
• Rogers, R. W. (1975). Protection Motivation Theory of Fear Appeals and Attitude Change. The Journal of Psychology, 91, 93-114.
• Sakal, F. (2009). Tek Parti’nin Vatandaşları ve Ötekileştirdikleri. History Studies, 1(1), 134-160.
• Sami, Ş. (1905). Kamus-u Fransevi ((4. Basım) b.). İstanbul.
• Sarp, A. (2007, Mayıs 13). İslam ve Şeriat Toplumlarında Kadın Hakları. Hürriyet.
• Seydel, E., & Boer, H. (1996). Protection Motivation Theory. M. Connor, & P. Norman (Dü) içinde, Predicting Health Behavior. Buckingham, UK: Open University Press. 2 16, 2012 tarihinde http://www.utwente.nl/cw/theorieenoverzicht/Theory%20clusters/Health%20Communication/Protection_Motivation_Theory.doc/ adresinden alındı
• Simavi, E. (1988, Nisan 19). Sayın Başbakan... Hürriyet.
• The Atlantic. (1 Eylül 1990). The Roorts of Muslim Rage.
• The New York Times. (13 Kasım 2001). Jihad 101.
• The New York Times. (2 Kasım 2001). Yes, This is About İslam.
• The New York Times. (7 Ekim 2001). This is A Religious War.
• Topuz, H. (1973). 100 Soruda Türk Basın Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Witte, K. (1992, Kasım). Putting the Fear Back into Fear Appeals: The Extended Parallel Process Model. Communication Monographs, 59(4), s. 329-349.
• Yüksel, E., Ceyhan, Ç., Öğüt, P., Altun, H., Zerman, S., & Ayhan, B. (2009). Cumhuriyet Mitingleri’nin Yaygın Gazetelerde Yer Alış Biçimi Üzerine İçerik Analizine Dayalı Bir Değerlendirme. E. Yüksel (Dü.) içinde, Sihirli Aynanın Sırları (s. 45-114). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Yeni Şafak. (2007, Nisan 27). Cebinden ‘Kuvayi Milliye’ kartı çıktı.
• Yeni Şafak. (28 Haziran 2007). 2. Daire Türban Davasından Çekildi.