SOSYAL MEDYANIN TÜRK SEÇMENİNİN BİLGİLENME VE OY VERME DAVRANIŞINDAKI ETKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 67 - Dijital Çağda Siyaset, 74 - 102, 16.12.2024

Hayrullah Yanık

Öz

Demokrasilerde dördüncü güç olarak nitelenen medyanın toplumun bilgilenmesinde ve davranış
değişiminde önemli bir etkisi olduğu öteden beri yapılan çalışmalar ile ortaya konulmaktadır. Özellikle
1970’lerden itibaren yapılan çalışmalar ve teorik yaklaşımlar medyanın birey ve toplum üzerinde
derin etkisi olduğunu belirtmektedirler. Günümüz dünyasında teknolojik gelişmelerin getirmiş
olduğu imkânlarla birlikte bireyler, bilgi ve habere hızlı bir şekilde erişmektedirler. Dijital çağda
özellikle sosyal medya ağları sayesinde bireyler karışlıklı etkileşimde bulunma ve içerik üreterek
paylaşabilme imkânı bulmaktadırlar. Bunun yanı sıra bireyler; ülke gündemi, siyaset ve seçimler
ile ilgili bilgi ve haberlere hızlı bir şekilde erişebilmektedirler. Diğer taraftan siyasetçiler de seçmene
seslerini ve icraatlarını duyurmak diğer bir deyişle seçmenle iletişim kurmak için sosyal medya
araçlarına ihtiyaç duymaktadırlar. Çünkü onlar da medyanın ve günümüzde sosyal medyanın seçmenlere
ulaşma, bilgilendirme ve etkilemede önemli olduğunu bilmektedirler. Çalışmada öncelikle
seçmen davranışına etki eden faktörler ve sosyal medya faktörünün seçmen tercihindeki etkisi
tartışılmaktadır. Daha sonra medyanın özellikle sosyal medyanın toplumun oy verme davranışındaki
rolü tartışılmakta ve bu konuda Türkiye’de yazılan doktora tezleri içerik analizi ile incelenerek
tezlerin sosyal medyanın seçmenin bilgilenmesinde ve seçim tercihinde ne gibi sonuçlar elde ettiği
ortaya konulmaktadır. Çalışmada incelenen doktora tezlerinin sonuçları, internet ve sosyal medyanın
seçmenlerin bilgi sahibi olması ve oy verme davranışlarında oldukça büyük bir etkisi olduğunu
işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Siyasal İletişim, Seçmen, Oy Verme Davranışı, Sosyal Medya, Yeni Medya, Bilgi

Kaynakça

• Akgün, B. (2000). Türkiye’de Seçmen Davranışı: Partizan Tutumlar, İdeolojik ve Ekonomik Faktörlerin Oy Vermeye Etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 4, 2000, 75-92.
• Akyol, M. (2015). Seçim Kampanyalarında Sosyal Medya Kullanımı: Facebook ve 2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 2015, 98-114. https://doi.org/10.17755/esosder.69431
• Andı, S. (2019). Essays on Social Media, Politics and Misinformation. Koç University, Graduate School of Social Sciences and Humanities, International Relations and Political Science, Doctor of Philosophy, Istanbul.
• Aydın, E. (2011). Yerel Seçimlerde Seçmenlerin Oy Verme Kararlarında Etkili Olan Siyasal Faktörlere İlişkin Bir Araştırma: Ankara Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bağcı, İ. (2023). Türkiye’de Bireylerin Oy Verme Davranışlarının Mekânsal Faktörler Açısından Değişimi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 2023,19-33. https://doi.org/10.18506/anemon.1231664
• Balcı, Ş., Damlapınar, Z., Pınarbaşı, T. E., Astam, F. K. (2016). Siyasal Bilgilenmede Medyanın Rolü ve Etkinliği: Üniversite Öğrencileri Araştırması. International Journal of Social Science, 53, 2016, 111-126.
• Balcı, Ş., Kaya, E., Karadeniz, B., Abaylı, H. (2020). Aday İmajı Oluşumunda Etkili Faktörler: “31 Mart 2019 Yerel Seçimleri Örneği”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 50, 2020, 1-27.
• Balcı, Ş., Tanacı, F., Dağlı, A. N., Bayrak, E. (2019). 16 Nisan 2017 Anayasa Değişikliği Referandumu Sürecinde Siyasal Bilgilenme ve Medya: Eğitim Düzeyine Göre Bir Karşılaştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 2019, 1-16.
• Baltacı, C., Eke, E. Siyasal Propaganda Araçlarının Seçmen Davranışı Üzerindeki Etkisine Yönelik Seçmen Algısı: Isparta Örnek Olayı. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4(1), 2012, 115-126.
• Bayır, O., Aslan, E. Ş. (2019). Siyasal Lidere Duyulan Güven Bağlamında Seçmen Davranışı Üzerine Bir Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(2), 2019, 868-901.
• Bingöl, M. (2024). Kaynaklar ve Benimseme Teorisi Çerçevesinde Türkiye’de Dijital Bölünmenin İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Bitirim Okmeydan, S. (2020). Kültürlerarası İletişim Alanındaki Eğilimler: ‘Kültürlerarası İletişim’ Başlıklı Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi. TRT Akademi, 5(10), 2020, 578- 611. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1081785
• Bostancı, M. (2015a) Sosyal Medya ve Siyaset, Konya: Palet Yayınları
• Bostancı, M. (2015b). Bir Siyasal İletişim Aracı Olarak Sosyal Medya: Milletvekili ve Seçmen Örneğinde Bir Alan Araştırması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Coşkun B., Çetin M. (2019). Yerel Seçimlerde Seçmen Davranışını Etkileyen Faktörler: Muş Örneği. Anemon, 7(6), 2019, 241–255.
• Çaplı, B. (2002). Medya ve Etik. (Birinci Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Çavuşoğlu, H., Pekkaya, M. (2016). Yerel Seçimlerde Genç Seçmenlerin Siyasal Davranışlarına İlişkin Bir İnceleme: Bülent Ecevit Üniversitesi Örneği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(29), 2016, 17-40. https://doi.org/10.17130/ijmeb.20162922021
• Çinko, L. (2006). Seçmen Davranışları ile Ekonomik Performans Arasındaki İlişkilerin Teorik Temelleri ve Türkiye Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(01), 2006, 103-116. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001390
• Damlapınar, Z., Balcı, Ş. (2014). Siyasal İletişim Sürecinde Seçimler, Adaylar, İmajlar. Konya: Literatürk Academia.
• Değirmencioğlu, G., Gürer, M. (2024). Türkiye’de “Yeni Medya” İçerikli Lisansüstü Tez Çalışmaları Üzerine Bibliyometrik Bir Araştırma. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (44), 2024, 45-65. https://doi.org/10.31123/akil.1359787
• Demir, B. M. (2023) Sosyal Medya Kullanımının Siyasal Katılma Üzerindeki Etkisi: 2019 İstanbul Yerel Seçimleri Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Dilber, F. (2011) Siyasal Katılımda Kitle İletişim Araçlarının Seçmenler Üzerine Etkisi; Karaman İli Seçmenleri Üzerine Bir Alan Araştırması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Dilber, F. (2012). Seçmenlerin Kitle İletişim Araçlarından Aldığı Siyasal İçerikli Bilgilerden Etkilenme Düzeyi; Karaman İli Seçmenleri Üzerine Bir Alan Araştırması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1(4), 2012, 83-105.
• Doğan, A., Göker, G. (2010). Yerel Seçimlerde Seçmen Tercihi (29 Mart Yerel Seçimleri Elazığ Seçmeni Örneği), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 2010,159‐187
• Dursunoğlu, İ. (2017). Sosyal Medya ve Siyasal Davranış İlişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22 Sayı: Kayfor 15 Özel Sayısı, 2017, 1579-1585.
• Erdinç, İ. E. (2012). Üniversite Öğrencilerinin Oy Verme Davranışlarında Etkili Olan Faktörlere Yönelik Bir Araştırma. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 2012, 55-70.
• Fırat, E. (2019). Türkiye’de Seçmen Davranışı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 34, 2019, 1-13. http://dx.doi.org/10.16990/SOBIDER.4812
• Filiz, U., Polat, F. (2022). Sosyo-Psikolojik Faktörlerin Seçmen Davranışlarına Etkileri: Pamukkale Üniversitesi Örneği. Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 9(1), 2022, 83-116. https://doi.org/10.34232/pjess.1105396
• Geray, H. (2011). Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş: İletişim Alanından Örneklerle. Ankara: Genesis.
• Girgin, A. (2008). Gazeteciliğin Temel İlkeleri. (Birinci Baskı). İstanbul: Der Yayınları. Göker, G., Doğan, A. (2015). Yerel Seçimlerde Aday Faktörü: Elazığ Seçmeninin Aday Profili Beklentileri Üzerine Bir Araştırma. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 2(2), 2015, 43-59.
• Gölbaşı, H. (2010) Medyanın Seçmen Davranışları Üzerine Etkileri: Sivas İli Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas. Güdekli, İ. A. (2014). Siyaset ve Sosyal Medya İlişkisi (Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı İbrahim Melih Gökçek Örneği). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Güllüpunar H., Diker E., Aslan E, Ş. (2013). Oy Verme Yaklaşımları Bağlamında Aday Merkezli Seçmen Tercihi Üzerine Deneysel Bir Araştırma. Akademik Bakış Dergisi, 35, 2013, 1-21.
• Gürbüz, G. (2022) Yeni Medya ve Siyasal İletişim Bağlamında Türkiye’de Siyasal Katılımın Demokratikleşme Sürecine Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Gürel, E. (2023) Dijital Medyada Siyasal İletişim ve Z Kuşağı Üniversite Öğrencileri: İstanbul Özelinde Çevrimiçi Siyasal Katılım Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Maltepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Güz, N. (1995). Siyasal Tercihleri Belirlemede Kitle İletişim Araçlarının Rolü (Mart 1994 Yerel Seçimleri Ankara Örneği). Amme İdaresi Dergisi, 28 (1), 1995, 113–128.
• Güz, N. (2005). Haberde Yönlendirme ve Kamuoyu Araştırmaları. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Haser, S. (2024). An Analysis of The Impact Of Social Media On Rational Voting Behavior of Generation Z, Yeditepe University Graduate School of Social Sciences, Doctor of Philosophy, İstanbul.
• Haydaroğlu C., Korkmaz F. (2020). Ekonomi Politikalarının Seçmen Davranışları Üzerindeki Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (Asead), 7(12), 2020, 60-83.
• İşliyen, M. (2015). Siyasal Katılım Sürecinde Sosyal Medyanın Rolü ve Etkileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kalender A. (1998) Seçmen Tercihini Etkileyen Propaganda ve İletişim Faktörleri: Türk Seçmen Davranışı Üzerine Bir Araştırma: Konya Örneği. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kalender, A. (2000) Siyasal İletişim: Seçmenler ve İkna Stratejileri, Konya: Çizgi Kitapevi
• Karahan Uslu, Z., Bozkurt V., Tüfekçioğlu H. (2017). The Factors Affecting Voter Behaviour in Local Elections Kocaeli Sample, TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages. Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/3, 2017, p. 1-18, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11600
• Karaman, N. İ. (2020). Measuring The Effect Of Social Media Strategies on the Consumer Perception of Political Parties in Turkey. PHD Program, Istanbul Bilgi University, Institute of Social Sciences, PHD Program, Istanbul.
• Kıran, S., Küçükbostancı, H., Emre, İ. E. (2020). Sosyal Medya Kullanımının Kişiler Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 13(4), 2020, 435-441. https://doi. org/10.17671/gazibtd.693331
• Koyuncuoğlu, S. G. (2021). Siyasal Pazarlama Unsuru Olarak Sosyal Medyanın Seçmen Davranışlarına ve Seçmen Sadakatine Etkisi: Ankara İli Özelinde Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Köksal, T. (2022). Dijital Sosyoloji Bağlamında Sosyal Medyanın Seçmen Davranışlarına Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Anakara.
• Mcleod, J. M., Reeves, B. (1981/2003). Medya Etkilerinin Doğası Üzerine. Çev. M. S. Çebi. İçinde. Der. Çebi, M. S. Medya Etki Araştırmaları, 61-121. Ankara: Alternatif Yayınları. McQuail, D. (1987/1994). Kitle İletişim Kuramı: Giriş. Çev. Yüksel, A. H. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Yayınları/Kibele Sanat Merkezi.
• Miman, M., Taştan Miman, B. (2018). Seçmenlerin Belediye Seçimlerinde Oy Verme Eğilimlerine Yönelik Bir Araştırma: Mersin Büyükşehir Belediyesi Örneği. Econharran Harran Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2), 2018, 22-39.
• Mutlu, N. (2020) Dijitalleşme Bağlamında Yeni Medya ve Seçmen Davranışı İlişkisi: 23 Haziran 2019 Yerel Seçimleri Küçükçekmece ve Bağcılar Örnekleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Nas, Z. (2020). Seçmen Tercihine Etki Eden Faktörler: Van Örneği. Ankara: İksad Yayınevi.
• Neuman, W. L. (2012). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nicel ve Nitel Yaklaşımlar. Çev. Akkaya, Ö. İstanbul: Yayın Odası Yayıncılık.
• Özdemir, Ç. (2021). Seçmen Davranışının Kuramlar, Seçimler ve Çeşitli Araştırmalar Üzerinden Analizi. İstanbul Rumeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1): 2021, 31-46.
• Özdemir, M. (2022). Karar Verme ve İrade Bağlamında Seçmen Davranışları Üzerine Nitel Bir Çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri. Özkan, A. (2004). Siyasal İletişim, İstanbul: Nesil Matbaacılık.
• Özkan, E. (2022). Siyasi Rekabette, İkna Stratejileri ve Kampanya İletişimi Bağlamında yeni Medyanın Kullanımı: Genç Seçmenlerin Yaklaşımları ve Siyasi Partilerin Sosyal Medya Yönetimi Çerçevesinde Bir Değerlendirme. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Öztürk Küçük, H., Toklu, İ. T. (2020). Seçimlerde Oy Verme Davranışını Ne Etkiler? Z Kuşağı Üzerine Bir Araştırma. BMIJ, 8(5), 2020, 4546-4574 doi: http://dx.doi.org/10.15295/ bmij.v8i5.1679
• Öztürk, F. (2024) Siyasal Katılım Sürecinde Sosyal Medyanın Rolü: X, Y ve Z Kuşakları Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Pepe, M.M. (2023). Sosyal Medyanın Gençlerin Siyasi Tutumuna Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Sandıkçı, Y. T. (2023). Siyasal İletişim Uygulamalarında Seçmen Davranışlarını Motive Eden Faktörler: Değer Beklenti Kuramları Bağlamında Siyasal Kimlikler Üzerinden Bir Araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Sezgin, Ş. (2007). Ekonomik Oy Verme Teorisi: Türkiye Örneği (1998-2003). Amme İdaresi Dergisi, 40(2), 2007, 21-28.
• Tan, A., Baydaş, A. (2017). Seçmen Özelliklerinin Oy Verme Davranışı Üzerindeki Etkileri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13, 2017, 592-622.
• Taydaş, O. (2016) 7 Haziran’dan 1 Kasım 2015 Genel Seçimlerine Siyasal Karar ve Katılım Sürecinde Sosyal Medyanın Etkinliği: Sivas Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Taydaş, O. (2021). Seçmenlerin Oy Tercihlerinin Belirlenmesinde Etkili Faktörler ve Aday İmajının Bu Süreçteki Etkisi: 31 Mart 2019 Yerel Seçimleri Sivas Örneği. Erciyes İletişim Dergisi, 8(1), 2021, 129-152. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.789797
• Tehci, A. (2018) Siyasal Pazarlama Sürecinde Sosyal Medya ve Elektronik Ağızdan Ağıza İletişim, Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gümüşhane.
• Temizel, M. (2012). Türkiye’de Seçmen Davranışlarında Sosyo-Psikolojik, Kültürel ve Dinsel Faktörlerin Rolü: Kuramsal ve Ampirik Bir Çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Tokgöz, O. (1981). Temel Gazetecilik. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Tozlu, E. (2015). Siyasal Halkla İlişkiler Uygulamalarının Seçmen Oy Verme Davranışı Üzerinde Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tuncer, H. (2023). Türkiye’deki X, Y, Z Kuşaklarının Siyasal İletişim ve Siyasal Katılım Örüntülerinin Karşılaştırmalı Analizi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Uyanık, E. (2016). İletişim Araştırmalarının Tarihçesine Bakış. Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 42, 2016, 58-76.
• Yaşar, H. İ. (2020). Sosyal Medya Kullanımının Siyasal Etkinlik, Katılım ve İlgi Üzerine Etkisi: Siyasal Kimlikler Üzerinde Bir İnceleme. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Yıldırım Becerekli, S. (2013). Türkiye’de Sağlık İletişimi Üzerine Yazılan Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik Analizi: Eleştirel Bir Bakış. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 12(2), 2013, 25-36. https://doi.org/10.1501/ashd_0000000089 https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/, E.T. 30.09.2024