TANINMA TEORİSİ BAĞLAMINDA AİLEDE SEVGİ DAVRANIŞI VE BİREYSEL KİMLİK

Yıl 2025, Cilt: 21 Sayı: 69 - Aile, 130 - 155, 13.11.2025

Cem Kotan

Öz

Bu çalışma, aile içi sevginin kimlik inşasındaki rolünü farklı kuramsal çerçevelerle ele almaktadır. Axel
Honneth’in tanınma kuramı, sevginin kimliğin gelişimi açısından kurucu işlevini gösterse de aile içi iktidarın
düzenleyici/disipliner boyutunu geri planda bırakır. Michel Foucault’nun iktidar kuramı, aileyi denetim
mekanizması olarak görürken ailedeki birincil duygusal ilişkilerin özgünlüğünü yakalamaz. Judith Butler’ın
performatiflik kuramı, kimliği normlarla ilişkilendirir ancak ailedeki duygusal pratiklerin etkisini ikincil düzeyde
ele alır. Pierre Bourdieu’nün sermaye kuramı ise sosyal, kültürel ve sembolik kaynakların kimlik
oluşumu üzerindeki etkisini göstermesine rağmen, duygusal sermayeyi bağımsız bir analitik kategori
olarak değerlendirmez. Bu sınırlamaları aşmak üzere üç kavram önerilir: biyo-tanınma (beden/duygu
üzerinden normların içselleştirilmesiyle kurulan tanınma), duygusal-performatif tanınma (duygulanım ile
normatif tekrarların kesişimi) ve duygusal sermaye (ailede biriken, toplumsal alanda kullanılabilir ilişkisel
kaynak). Böylece sevgi, hem özneleşme ve aidiyeti besleyen bir etkileşim hem de normların ve iktidarın
yeniden üretildiği bir ilişkisel form olarak; aile ise tanınmanın, yönlendirmenin ve kimlik performansının
başlıca kurumsal mekânı olarak konumlanır. Çalışma, sevgi pratiklerini tanınma-iktidar-sermaye ekseninde
yeniden düşünerek literatüre kavramsal bir açılım sunmayı amaçlar.

Anahtar Kelimeler

Sevgi , Kimlik , Tanınma , İktidar , Sermaye

Kaynakça

• “Recognition” (2019). The stanford encyclopedia of philosophy E. Zalta (ed.), https://plato.stanford. edu/entries/recognition/
• Aktok, Ö. (2016). Önsöz. Tanınma Uğruna Mücadele. çev. Ö. Aktok. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Allatt, P. (1993). Becoming privileged: The role of family processes. Youth and Inequality, I. Bates and G. Riseborough (eds.), Buckingham: Open University Press. 139-159.
• Assor, A., Roth, G. and Deci, E. (2004). The emotional costs of parents’ conditional regard: a self-determination theory analysis. Journal of Personality 72(1), 47-88.
• Aydemir, M. A. ve Tecim, E. (2012). Türk toplumunda aile ve dinin sosyal sermaye potansiyeli. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 28, 43-59.
• Baldwin, A. L. (1948). Socialization and the parent-child relationship. Child Development 19, 127-137.
• Barber, B. (1996). Parental psychological control: Revisiting a neglected construct. Child Development 67(6), 3296-3319.
• Bauer, G. R. et al. (2021). Intersectionality in quantitative research: A systematic review of its emergence and applications of theory and methods. SSM - Population Health 14, 1-11.
• Bourdieu, P. (1977). Outline of a theory of practice. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. Richardson (ed.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, Westport, CT: Greenwood.
• Bourdieu, P. (1990). Photography: A middle-brow Art, Stanford: Stanford University Press.
• Bourdieu, P. (2021). Ayrım: Beğeni yargısının toplumsal eleştirisi. Ankara: Nika Yayınevi.
• Boyacı, M. (2019). Benliğin gelişimine ilişkin güncel yaklaşımlar. S. Harter (ed.), Benliğin İnşası (s. 1-29) Ankara: Pegem Yayınları.
• Butler, J. (1988). Performative acts and gender constitution: An essay in phenomenology and feminist theory. Theatre Journal 40(4), 519-531.
• Butler, J. (1993). Bodies that matter: On the discursive limits of sex. New York: Routledge
• Butler, J. (1997). The psychic life of power: Theories in subjection. Stanford: Stanford University Press.
• Butler, J. (2004). Undoing gender. New York: Routledge.
• Butler, J. (2014). Cinsiyet belası. çev. B. Ertür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Butler, J. (2015). Notes toward a performative theory of assembly. London: Harvard University Press.
• Butler, J. (2021). Excitable speech. New York: Routledge.
• Coleman, J. (1988). Social capital in the creation of human capital. American Journal of Sociology 94(1), 95-120.
• Cottingham, M. D. (2016). Theorizing emotional capital. Theory Soc. 45, 451-470.
• Çörek, D. (2021). Axel Honneth’in toplum felsefesinde tanınma ve özgürlük. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Deci, E. L. & Ryan, R. M. (1995). Human autonomy: The basis for true selfesteem. M. Kernis (ed.), Efficacy, Agency, And Self-Esteem 31- 49. New York: Plenum.
• Deleuze, G. ve Felix G. (2020). Anti-Ödipus kapitalizm ve şizofreni. çev. F. Ege, H. Erdoğan ve M. Yiğitalp. Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• Denham, S. (2007). Dealing wıth feelings: How children negotiate the worlds of emotions and social relationships. Cognition, Brain, Behavior 11, 1-48.
• Direk, Z. (2018). Cinsel farkın inşası: Felsefi bir problem olarak cinsiyet. İstanbul: Metis Yayınları.
• Donzelot, J. (1979). The policing of families. New York: Pantheon Books
• Eagleton, T. (2021). Postmodernizmin yanılsamaları. çev. M. Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları
• Esposito, E. (2024). Discourse, intersectionality, critique: Theory, methods and practice. Critical Discourse Studies 21(5), 505-521.
• Foucault, M. (2015). Hapishanenin doğuşu. çev. M. A. Kılıçbay, Ankara: İmge Kitabevi.
• Foucault, M. (2020). Cinselliğin tarihi. çev. H. U. Tanrıöver, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2021). Özne ve iktidar. çev. I. Ergüden ve O. Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Furstenberg, F. F. (2012). Sosyal sermaye ve aile. çev. G. Aksan, Muhafazakâr Düşünce Dergisi (8)31, 52-76.
• Gillies, V. (2006). Working class mothers and school life: Exploring the role of emotional capital. Gender and Education 18(3), 281-293.
• Gottman, Katz and Hooven (1996). Parental meta-emotion philosophy and the emotional life of families. Journal of Family Psychology 10(3), 243-268.
• Habip, Bella (2011). Özgürlük arayışına adanmış psikanalitik bir yaşam Donal Woods Winnicot: düşüncesi ve pratiği. Doğu Batı Düşünce Dergisi 14(56), 197-212.
• Haines, J. and Schutte, S. N. (2023). Parental conditional regard: A Meta-analysis. Journal of Adolescence 95(2), 191-396.
• Hewitt, J. ve David S. (2019). Benlik ve toplum: Sembolik etkileşimci sosyal psikoloji. çev. B. Aktaş, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Honneth, A. (2018). Bizdeki ben: Tanınma teorisi üzerine incelemeler. çev. Ö. Aktok, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Honneth, A.(2004). Recognition as ideology, Recognition and Power: Axel Honneth and the Tradition of Critical Social Theory, B. Brink, and D. Owen (ed.), Cambridge: Cambridge University Press, 323-347.
• Honneth, A.(2016). Tanınma uğruna mücadele. çev. Ö. Aktok, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Ihlen, Ø. (2005). The power of social capital: Adapting Bourdieu to the study of public relations. Public Relations Review 31(4), 492-496.
• Keller, H. ve Robin H. (2018). İlişki oluşumuna giden gelişim rotaları ve kültür. S. Bekman ve A. A. Koç (ed.), çev. A. Onacak, İnsan Gelişimi, Aile ve Kültür içinde s.185-202, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Knieriem, M. (2024). The limits of recognition. Inquiry, 1-36.
• Maymon, Y.K. et al (2015), Controlled by love: the harmful relational consequences of perceived conditional positive regard. Journal of Personality 84(4), 446-460.
• McNay, L. (2000). Gender and agency. Cambridge: Polity Press.
• Mead, G. H. (2017). Zihin, benlik ve toplum. İstanbul: Heretik Yayınları.
• Miller, A. (1981). Prisoners of childhood. New York: Basic Books.
• Nowotny, H. (1981). Women in public life in Austria, Access to Power: Cross-National Studies of Women and Elites, C. Epstein and R. L. Coser (ed.) London: Allen and Unwin, 147-56.
• O’Brien, M. (2008). Emotional capital and mothers’ care work in education. British Journal of Sociology of Education 29(2), 137-148.
• Oranlı, İ. (2012). Biyopolitikanın doğuşu ve Foucaultcu eleştiri. Cogito 70-71, 9-52, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Öz, R. ve Aksel Durmuş, E. S. (2024). Judith Butler’a göre kadının özneliği problemi. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 18, 128-139.
• Paras, E. (2016). Foucault öznenin yitiminden yeniden doğuşuna. çev. Y. Çetin. İstanbul: Kolektif Kitap.
• Putnam, R. (2010). Tek başına bowling: Amerika’nın azalan sosyal sermayesi. M. Şahin ve A. Ünal (ed.), Sosyal Sermaye-Kuram, Uygulama, Eleştiri (s. 121-142), İstanbul: Değişim Yayınları. Reay, D. (2002) Shaun’s story: Troubling discourses of white working class masculinities. Gender and Education 14(3), 221-234.
• Reay, D. (2004). Gendering Bourdieu’s concepts of capitals? emotional capital, women and social class. The Sociological Review 52(2), 57-74.
• Roth, G. et al. (2009). The emotional and academic consequences of parental conditional regard: Comparing conditional positive regard, conditional negative regard, and autonomy support as parenting practices. Developmental Psychology 45(4), 1119-1142.
• Stearns, P.N. (2024) Emotional remodelling: Sketching emotion regimes in The United States Since 1900. Emotions and Society 6(2), 144-153.
• Stets J. and Burke. P. J. (2000). A sociological approach to self and identity. M. Leary and J. Tagney (ed.), Handbook of Self and Identity, New York: Guilford Press.
• Taylor, C. (2014). Tanınma politikası. A. Gutmann (ed.) Çokkültürcülük Tanınma Politikası (s. 46- 93), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Winnicott, D. W. (2017). Oyun ve gerçeklik. çev. T. Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Zembylas, M. (2007). Emotional capital and education: Theoretical insights from Bourdieu. British Journal of Educational Studies 55(4), 443-463.