DENGİNİ BULAMAYAN DENGEYİ BOZAR: EŞ SEÇİMİNDE DENKLİK

Yıl 2025, Cilt: 21 Sayı: 69 - Aile, 156 - 180, 13.11.2025

Zekiye Demir , Ülfet Görgülü

Öz

İnsanlığın var olması ile var olduğu bilinen temel kurumların birisi ailedir. Evlenmek, aile kurmak ilahi dinlerce
teşvik edilen ve her toplumda değer atfedilen bir eylemdir. Toplumun diğer temel kurumları olan ekonomi,
siyaset, eğitim ve din gibi aile kurumu da değişerek, dönüşerek var olmaya devam etmektedir. Ancak son
yıllarda evlilik oranlarındaki düşüş ve boşanma oranlarındaki artış bizleri aile kurumu üzerinde daha fazla
düşünmeye, çalışmaya sevk etmektedir. Bu nedenledir ki son yıllarda ailenin önemi, boşanma nedenleri,
güçlü ve mutlu evlilikler kurma üzerine yapılan çalışmalar yoğunlaşmıştır. Boşanmayı azaltmanın, mutlu
ve sağlıklı evlilik yapmanın en önemli yolu ise kişinin kedisine uygun, anlaşabileceği, hayat yolculuğunu
birlikte sürdürebileceği uygun eşi bulabilmesinden geçmektedir. Bu gerçekten hareketle akademik camiada
son yıllarda ezş seçimine dair çalışmalar artış göstermiştir. Hatta “eş seçimi” ile ilgili hazırlanan lisansüstü
çalışmaların büyük çoğunluğunun son on yılda yapıldığı görülmektedir. Bu da evlilik yaşının ilerlediği,
boşanma oranlarının arttığı bir dönemde aile kurumunu güçlendirmenin yolunun daha en baştan evliliğin
kurucu unsuru olan eşlerin uyumuna önem vermekten geçtiğini ortaya koymaktadır. Dinen de evlilikte
eşlerin denkliği önem taşımakta olup Müslüman âlimler bu konuyu “küfüv/kefâet” başlığıyla ele almışlardır.
Konusu eş seçimi olan bu çalışmada nitel araştırma yöntemi doküman inceleme tekniği ile insanların hayatının
en önemli aşamalarından birisi olan evlilikte, yaşamlarını birlikte sürdürecekleri eşlerinde aradıkları ve aramaları
gereken özellikler tespit edilmeye ve bu özellikler arasında denkliğin önemi betimlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Aile , Evlilik , Eş Seçimi , Evlilikte Uyum , Kefâet

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel (1992). el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Akıcı, Hacer (2012). Türkiye’de boşanmanın dini ve psiko-sosyal sebepleri üzerine bir inceleme. yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Akpınar, Beraat (2019). Farklı teoriler çerçevesinde eş seçimi ve evlilik uyumu konularının incelenmesi. İçinde: Güncel Sosyal Hizmet Çalışmaları. ed. Mehmet Kırlıoğlu - Hasan Hüseyin Tekin, Ankara: Çizgi Kitabevi (164-172).
• Bağ, Hamza (2019). sosyal hizmet öğrencilerinin eş seçimi ve evliliğe ilişkin tercihleri. yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Başyiğit, Öznur ve Ülgen, Hanife (2024). Türkiye’de Yapılmış çalışmalar bağlamında eş seçiminde etkili faktörler (2013-2023): Sistematik derleme. Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 7(1), 23-42.
• Bener, Muhammet (2011). Dindarlık-eş seçimi ilişkisi (SDÜ örneği). yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Bilmen, Ömer Nasuhi (1985). Hukukı İslâmiyye ve ıstılâhâtı fıkhıyye kamusu. İstanbul. Bilmen Yayınevi.
• Çalım, Mehmet (2017). Üniversite öğrencilerinin romantizm ve eş seçimine ilişkin tutumları ile sosyotropik otonomik kişilik özelliklerinin incelenmesi. yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• Demir, Zekiye (2018). Boşanma ve nedenleri ile ilgili din işleri yüksek kuruluna yöneltilen sorular. Toplum Bilimleri Dergisi, 12 (24), 55-75.
• Deniz, Emine (2019). Kültürlerarası evlilik yapanlarda evlilik yaşamı ve çift uyumunun incelenmesi. yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşa.
• Desûkî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Arafe (ts.). Hâşiyetü’d-desûkî ale’ş-şerhi’l- kebîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Dirik, Mehmet (2015). İslâm aile hukukuna göre evlenmede eşler arasında denklik. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S 26, s. 229-262.
• Doğan, Şahin (2016). Boşanma nedenlerine yönelik tutumlar: Boşanmayı artırıcı veya engelleyici faktörlere yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(4), 991-1011.
• Dursun Durmazkul, Aysel (1991). Cinsiyete göre üniversite öğrencilerinin eş seçim tercihi. yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Eckland, Bruce K. (1982) Assortative mating. Biodemography and Social Biology 29:1-2, 7-21.
• Efe, Esin (2013). Üniversite öğrencilerinin eş seçme eğilimleri. yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Epstein, Robert, Pandit, Mayuri ve Thakar, Mansi (2013). How love emerges in arranged marriages: Two cross-cultural studies. Journal of Comparative Family Studies 44(3), 341-360.
• Erbek, Evrim ve Emrem Beştepe, Hülya Akar, Nezih Eradamlar, R. Latif Alpkan (2005). Evlilik uyumu. Düşünen Adam 18 (1): 39-47.
• Ersoy Çelik, Hatice (2020). Kültürlerarası evliliklerde çatışma ve uyum: Alanya örneği. yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Goldenber, Jones (2022). https://www.goldbergjones-or.com/divorce/political-differences-causing- divorce/ (Erişim: 11.02. 2025).
• Görgülü, Ülfet (2020). Ailede din eğitimi. Aile İlmihali, ed. Ülfet Görgülü. Ankara: TDV Yayınları.
• Güvensoy, İpek (2021). The effects of ideal standards and parental approval on mate selection among Turkish emerging adults. yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Koç Üniversitesi, İstanbul.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed (1997). el-Muğnî. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin-Abdulfettah Muhammed el-Huluv. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd (1992). es-Sünen. Thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• İbn Manzur, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem (2004). Lisânü’l-arab. Beyrut: Dâru Sader.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed (2004). Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. Kahire: Dâru’l-Hadîs.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî (1970). Fethu’l-kadîr. Mısır.
• Karabal, Ali İhsan (2024). Improvements on bitswap peer selection based on peer response time. yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed (1986). Bedâʾiʿu’ṣ-sanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Kasapoğlu, Abdurrahman (2007). İslam’a göre evlilikte eşler arasında uyum sorunu-inanç ve ahlâk uyumu. Bilimname, 12(1), 137-161.
• Kaya, Ayhan (2024). Eş seçimi sürecinde dindarlık ve kültür (Adana örneği). yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Kaya, Kamil, Tan Eren, Gizem (2020). Boşanma ve erken boşanmaların artış nedenleri. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 3(9): 708-728.
• Ondaş, Barış (2007). Üniversite öğrencilerinin evlilik ve eş seçimiyle ilgili görüşlerinin incelenmesi. yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.