İMAN-AMEL İLİŞKİSİ MESELESİNDE BEDİÜZZAMAN SAİD NURSÎ’NİN DURDURĞU YER

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 23 - 40, 31.12.2022

Muhammed Ragip Kaplan

Öz

İman ve amel, İslam inancının merkezinde yer alan, din nazarında kişinin konumunu belirleyen iki temel kavramdır. Bu sebeple de Kuran ve Sünnette sıklıkla kullanılan kavramların başında gelmiştir. Dindeki bu kritik önemlerinden dolayı da mahiyetleri anlaşılmaya, tanımlamaları yapılmaya çalışılmış; aynilikleri ya da gayrilikleri ve birbirlerine tesirleri, eskiden günümüze değin tartışılmaya devam edilmiştir. İmanın soyut bir mefhum olması ve nassta güçlü bir şekilde amel ile ilişkilendirilmesi, imanın tanımında ve özellikle iman-amel ilişkisinde farklı görüşlerin ortaya çıkmasına yol vermiştir. Söz konusu boyutlarıyla üzerinde farklı görüşlerin ortaya çıktığı bu kavramlar ile ilgili mezheplerin görüşleri ve muassır bir İslâm alimi olarak Bediüzzaman Said Nursi’nin bu hususlar ile ilgili yaklaşımı çalışmamızın sorunsalını teşkil etmiştir. Bu çerçevede bir çalışma ortaya konulmaya gayret edilmiş, Nursî’nin meseleye dair yaklaşımı ve İslam mezhepleri açısından durduğu yer, netleştirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nursî, İman, amel, tasdik, ikrâr

Kaynakça

• Ahmed Mahmud Subhî, fi İlmi’l-Kelâm, “Mu’tezile”. Beyrut: Dâru’n-nahdati’l-Arabiyye, 5. Basım, 1985/1405.
• Bağdâdî, Abdülkādir b. Ömer b. Bâyezîd el-Bağdâdî. el-Fark beyne’l firak, thk. Muhammed Osman Hüseyin. Kahire: Mektebetü’l-İbn-i Sînâ, ts.
• Belhî, Ebu’l-Kâsım Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd el-Belhî el-Kâ’bî, Babu zikri Mu’tezile, Fadlu’l-Îʿtizâl ve tabaḳātü’l-Muʿtezile içinde. thk. Fuâd Seyyid. Dâru’t-Tunusiyye, 1393/1974.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Çağdaş Arap İslâm Düşüncesinde Yeniden Yapılanma, çev. Ali İhsan Pala - Mehmet Şirin Çıkar, İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2011.
• Câbirî, Muhammed Âbid. İslâm’da Siyasal Akıl, çev. Vecdi Akyüz. İstanbul: Kitapevi yayınları, 1997.
• Cürcânî, Seyyyit Şerif, et-Tarifât. Mısır: Matbaâtu’l-hayriyye. 1306/1888-9.
• Eş‘ârî, Ebû’l-Hasan Ali b. İsmâîl b. Ebî Bişr İshâk b. Sâlim el-Eş‘ârî el-Basrî. Makâlâtu’l-İslâmiyyîn, thk. Muhammed Muhyiddin - Abdulhamîd. Kâhire: Mektbetu’n-nahdati’l-Mısriyye, 1369/1950.
• Eş‘ârî, Ebû’l-Hasan Ali b. İsmâîl b. Ebî Bişr İshâk b. Sâlim el-Eş‘ârî el-Basrî. el-Lum‘a fi’r-red alâ ehli’z-zeyğ ve’l-bid‘a. nşr. Hammûde Gurâbe. Kahire: Mısır, 1975.
• Fazlur Rahman, İslâm, çev. Mehmet Dağ - Mehmet Aydın. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2008.
• İbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen b. Fûrek el-İsfahânî, en-Nisâbûrî. Mücerredü makãlâti’ş-Şeyh ebi’l-Hasan el-Eş‘rî. thk. Ahmed Abdurrahim es-Sâyih. Kâhire: Mektebetu’s-sekâfeti’d-diniyye, 2005/1475.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-Bermekî el-İrbilî. Vefeyâtü’l-aʿyân ve enbâʾü ebnâi’z-zamân mimmâ sebete bi’n-naḳl evi’s-sem’ ev esbetehü’l-a‘yân. thk. İhsan Abbâs. Beyrut: Dâru sâdr, 1414/1994.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed El-Ensârî Er-Rüveyfiî, Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru’s-sâdr, trs.
• İbnu’l-Murtazâ, Ahmet b. Yahya ibnu’l-Murtazâ. Babu zikri’l- Mu’tezile min el-Munye vel-Emel fi şerhi Kitabi el-Milel ve’n-Nihal, thk. Usâmuddin Muhammed Alî. b.y.: Dâru’l-ma’rifeti’l-câmiîyye, İskenderiyye, 1985.
• İbnu’l-Murtazâ, Ahmet b. Yahya ibnu’l-Murtazâ. Tabakâtu’l-Mu’tezile. nşr. S. Diwald Wilzer. Beyrut: y.y., 2. Basım, 1960.
• İsferâyînî, Ebu’l-Muzaffer İmâdüddîn Şehfur b. Tâhir b. Muhammed el-İsfahânî el-İsferâyînî. et-Tebsire fi’d-din ve temyîzi’l-fırkati’n-naciye ani’l-fırakı’l-Hâlikîn. thk. Kemal Yusuf el-Hut. Beyrut: Âlimu’l-kutub, 1403/1983.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen Kādı’l-kudât Abdülcebbâr b. Ahmed b. Abdilcebbâr el-Hemedânî. Şerhu’l-usûli’l-hamse. thk. Abdulkerîm Osmân. Mektebetu vehbe, y.y., trs.
• Kahraman, Fatih, “İman-Amel İlişkisi Meselesinin “Ey İman Edenler” Hitabıyla Başlayan Ayetler Açısından Değerlendirilmesi”. İlahiyat Araştırma Dergisi. 17 (Haziran 2022), (26-68).
• Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn b. Muhammed Sâid b. Kâsım ed-Dımeşkî. Tarihu’l-Cehmiyye ve’l-Mu‘tezile. Beyrut: Muesesetu’r-risâle, 1399/1979.
• Kur’ân-ı Kerim Meâli, çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşeri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2013.
• Makdisî, Ebû Nasr Mutahhir b. Tâhir. (el-Mutahhâr) el-Makdisî, Kitabu’l-bed’i ve’t-tarih. Kahire: Mektebetu’s-sekafeti’d-diniyye, trs.
• Malatî, Ebü’l-Hüseyn Muhammed b. Ahmed b. Abdirrahmân el-Malatî et-Tarâifî el-Askalânî. et-Tenbih ve’r- redd ala ehli ehvâ ve’l-bid‘a. thk., Muhammed Zinhum Muhammed Azb. Kahire: Mektebetu’l-medbulî, 1993.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî es-Semerkandî. Kitâbü’t-tevhîd. thk. Bekir Topaloğlu - Muhammed Âruşî. Beyrut: Dâru sâdr, trs., İstanbul: Mektebetu’l-irşâd, trs.
• Neşvân el-Himyerî, Ebû Saîd Neşvân b. Saîd (b. Neşvân) b. Sa‘d b. Ebî Himyer b. Ubeydillâh el-Himyerî el-Yemenî. el-Huru’l-Îyn, thk. Kemal Mustafa. Beyrut: Dâru’l-âzal 2. Basım, 1985.
• Önal, Recep. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, “İman ve Mahiyeti Konusunda Mu’tezle ile Ehl-i Sünnet Polemiği”, 55, 2015, (121-146).
• Râgıp el-İsfahanî, Ebü’l-Kãsım, Hüseyin b. Muhammed, er-Râgıp el-İsfahanî. el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, thk. Seyyid Geylânî. Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, trs.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebû’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî et-Teberistânî, İ’tikâdâtu firaki’l-müslimîne ve’l-müşrikîn, nşr. Alî Sâmî Neşşâr. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1402/1982.
• Said-i Nursî, Asayı Musa. İstanbul: Zehra Yayıncılık, 2004.
• Said-i Nursî, Barla Lahikası, İstanbul: Zehra Yayıncılık, 2004.
• Said-i Nursî, İman ve Küfür Muvâzeneleri, trc. Abdülmecid Nursî. İstanbul: Zehra Yayıncılık, 2004.
• Said-i Nursî, İşarâtu’l-Î’caz fi Mezâni’l-Îcaz, trc. Abdülmecid Nursî. İstanbul: Zehra Yayıncılık, 2005. Said-i Nursî, Lem’alar, İstanbul: Zehra Yayıncılık, 2007.
• Said-i Nursî, Lemeat”, İçtimaî Dersler, İstanbul: Zehra Yayıncılık, 2004.
• Said-i Nursî, Mektubât, İstanbul: Zehra Yayıncılık, 2004.
• Said-i Nursî, Mesnevî-i Nuriye, İstanbul: Zehra Yayıncılık, 2003.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Tâcüddîn (Lisânüddîn) Muhammed b. Abdilkerîm b. Ahmed eş-Şehristânî. el-Milel ve’n-nihal, thk., Emir Ali Mehna, Ali Hasan Faûr. Beyrut: Dâru’l-meârif, 3. Basım, 1993.
• Şerîf el-Murtazâ, Ali b. Alemü’l-hüdâ Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hüseyn b. Mûsâ b. Muhammed el-Alevî eş-Şerîf el-Murtazâ. Emâli’l-Murtazâ: Gurerü’l-fevâ’id ve dürerü’l-kelâid, thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. b.y.: Dâru’l-İhyai’l-Kutubi’l-Arabiyye, 1954.
• Toshıhıko İzutsu, İslâm Düşüncesinde İman Kavramı, çev. Salahattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 3. Basım, 2012.
• W. Montgomery Watt, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. 4. Basım. Ankara: Sarkaç Yayınları, trs
• Zâhid Kevserî, “Mukaddime”, İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. el-Hasan b. Hibetullah b. Asakir ed-Dımeşkî. Tebyînu kezbi’l-müfterî fimâ nusibe ile’l-İmam Ebi’l-Haseni’l-Eşa‘ri. Şam: Matbaâtu’t-Tevfik, 1347/1928.