Molla Musa Celâlî’nin Bedîuzzaman Said Nursî’nin Kızıl Îcâz Şerhi Üzerine Yazdığı Ta’likat Hakkında Genel Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Sayı: 4, 6 - 39, 31.12.2024

Mehmet Salih Gecit

Öz

Molla Musa Celâlî, doğu uleması içerisinde hem tedrîs faaliyetleri hem de te’lîf çalışmaları açısından çok velût ve gayretli olan bir âlimdir. Gençlik yıllarında tahkîk ve tetkîk esasına bağlı şekilde ilim tahsîl eden, talebeliği ve müderrisliği döneminde bölgenin en önemli âlimlerine müracaat ederek ilmî müşkilâtını halleden, İslâmî ilimlerde çok sayıda kitap mütalaa edip ders veren, aynı zamanda çok sayıda talebe yetiştiren bir âlim olarak tanınmaktadır. Bütün bu ilmî faaliyetleri arasında özellikle ömrünün son yirmi senesinde birçok ilim dalında eserler yazmıştır. Bu eserler içerisinde Bediüzzaman Said Nursî’ye ait “İşârâtu’l-İ’câz”, “Muhâkemât” ve “Kızıl Îcâz” eserleri üzerinde haşiyeler yazmış ve tal’likât çalışması yapmıştır. Bu çalışmada Molla Musa Celâlî’nin Said Nursî’ye ait “Kızıl Îcâz” eseri üzerindeki “Talikât Ala Kızıl Îcâz” adlı eserini inceleyip bu eserde takip edilen metodu, eserin kaynaklarını, Molla Musa Celâlî’nin bu eseriyle Risâle-i Nûr’a olan bilimsel katkılarını ve mantık ilmi konusunda bu eser aracılığıyla yaptığı hizmetini ele alacağız.

Anahtar Kelimeler

Mantık, Süllem, Bediüzzaman, Molla Musa Celali, Ta'likat

Etik Beyan

Etik kurallara uygun davranarak ve intihal yapmadan bu makaleyi yazdığımı taahhüd ediyorum.

Teşekkür

Muhakemat Dergisine ve Doç. Dr. Cuma Karan hocaya teşekkürler sunarım.

A General Evaluatıon of The Ta’lıkat Written by Molla Musa Celâlî on Bedîuzzaman Said Nursî's Kızıl Îcâz Commentary

Öz

Molla Musa Celâlî is a scholar among the Eastern ulama known for his prolific and diligent efforts in both teaching and scholarly writing. During his youth, he pursued knowledge rigorously, resolving scholarly difficulties by consulting the region's foremost scholars. He is recognized for his extensive study and teaching of various Islamic sciences and for training numerous students. Among his scholarly activities, he authored several works, particularly in the last twenty years of his life. Notably, he wrote annotations and commentaries on Bediuzzaman Said Nursî’s works, including Işârâtu’l-I’câz, Muhâkemât, and Kızıl Îcâz. In these works, Bediüzzaman Said Nursî's İşârâtu’l-İ’câz, Muhâkemât, and Kızıl Îcâz have been annotated, and a ta’likât (explanatory) study has been conducted. Molla Musa Celali has also transferred the tal’liks written by Molla Abdülmecid Nursi and Molla Sadreddin Yüksel on the work titled Ta’likat, benefiting from them, and developed a new work by building upon them. Thus, he has made a new contribution to the literature of Kızıl İcâz. This study examines Molla Musa Celâlî’s commentary titled Talikât Ala Kızıl Îcâz on Said Nursî’s Kızıl Îcâz. It focuses on the methodology employed in this commentary, its sources, Molla Musa Celâlî’s scholarly contributions to the Risâle-i Nûr, and his contributions to the field of logic through this work.

Anahtar Kelimeler

Logic, as-Süllem, Bediuzzaman, Molla Musa Celâlî, at-Ta’likât

Etik Beyan

I undertake that I have written this article in accordance with ethical rules and without plagiarism.

Teşekkür

I would like to thanks Muhakemat Journal and Assoc. Prof. Cuma Karan.

Kaynakça

• Ahdarî, Abdurrahmân b. Muhammed, es-Süllem el-Münevrak, Daru’l-Haşimî, İstanbul, 2015.
• Ahdarî, Abdurrahman b. Muhammed, Şerhü’s-Süllem el-Münevrak, Haşimî Yayınları, İstanbul, 2017.
• Ahmed b. Hanbel, Ebu Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybanî. Müsnedü'l-İmam Ahmed b. Hanbel. Thk. Şuayb el-Arnaud v.dğr. Beyrut: Müessesetü'r-risale, 1413/1993.
• Akgündüz, Ahmet, Kızıl Îcâz Tercümesi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 2020.
• Akgündüz, Ahmet, Kızıl Îcâz Tercümesi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 2020.
• Beki, Niyazi, “Kızıl Îcâz” Tercüme ve Şerhi, Tenvir Neşriyat, İstanbul, 2020.
• Bingöl, Abdulkuddüs , “Îsâgūcî”, Tdv İslâm Ansiklopedisi, Tdv Yayınları, İstanbul, 2000.
• Bolay, M. Naci, "Ahdarî", TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, 1988.
• Celâlî, Molla Musa, Hâşiye ala İşârâtu’l-İ’câz, Sembol Yayınları, İstanbul, 2008.
• Celâlî, Molla Musa, Ta’lîkât alâ Kızıl Îcâz, Sembol Yayınları, 2009.
• Demenhûrî, Ahmed b. Abdülmun’im, Îzâhu’l-Mübhem min Meânî’s-Süllem, Haşimi Yayınevi, İstanbul, 2017.
• Demir, Abdullah, “Bediüzzaman Said Nursi’nin Mantıkla ilgili İki Eseri: Kızıl Îcâz ve Talikat”, JQSMS: Journal of Quranic Studies and Modern Science (www.quranicstudiesjournal.com), ISSN: 2734-2336, 2021, Volume 2, Issue 3, p. 61-72.
• Derrâcî, Buzyânî, Abdurrahman el-Ahdarî el-Âlimu’sûfiyyu’llezî Tefewweqa fî Asrihi, Cezair, 2009.
• Ebu Davud, Süleyman b. Eş'as es-Sicistanî. Sünenü Ebû Davud. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Erdem, Hüseyin Subhi, “Bitlisli Said Nursi'nin "Kızıl-İ'caz" Adlı Mantık Kitabının Sistematiği, Konuları ve Genel Mantık Konteksti İçinde Değerlendirilmesi”, V. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, 09-13 Haziran 2009-Van, 536-695.
• Gazzali, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed, Makasidu’l-Felasife, Daru’l-Kutub el-İlmiyye, Beyrut, 2008. Gecit, Mehmet Salih. “Bediüzzaman Said Nursî’nin Kızıl Îcâz Şerhi Üzerine Yazılan Talikat Çalışmalarına Genel Bir Bakış”. Muhakemat Uluslararası Risale-i Nur Araştırmaları Dergisi, 1/2 (Aralık 2022), 41-62.
• Gür, Rauf Pehlivan, İsagûcî Tercümesi, Gonca Yayınları, İstanbul, 1987.
• İbn Mace, Ebu Abdiilah Muhammed b. Yezid b. Mace el-Kazvinî. Sünenü İbn Mace. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Küçük, Hasan, İslâm’da ve Batıda Mantık, MÜİFY, İstanbul, 1988.
• Necip Taylan, Mantık Problemleri, Tarihçesi, MÜİFY, İstanbul, 1996.
• Nedim, Mahmud, Senedü’l-Muhkem fi Tercümetü’s-Süllem, İstanbul 1317.
• Nergis, Murat, İsagoci Tercümesi, Ravza Yayınları, İstanbul, 2017.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Kızıl îcâz (Saykalu’l-İslâm İçinde), Daru Levamii’l-İslam, Mekke, 1435.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Kızıl Îcâz, Evkâf Matbaası, İstanbul, 1339.
• Nursi, Bediüzzaman Said, Kızıl Îcâz, Sözler Yayınevi, İstanbul 1995.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Kızıl Îcâz, Şerh: Abdülmecîd el-Vânî, y.y., tsz.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Kızıl Îcâz, Ta’lîk: Muhammed Beşîr el-Halîlî, Matbaatu’t-Terakiy, 1385/1965.
• Nursi, Bediüzzaman Said, Risale-i Nur Külliyatı, Nesil Yayınevi, İstanbul 1996.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Ta’lîkat alâ Burhâni’l-Gelenbevî fi’l-Mantık, Sözler Yayınları, İstanbul, 1993.
• Savran, Ahmet, "İmruülkays b. Hucr", TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul, 2000.
• Şahiner, Necmeddin, Bilinmeyen Taraflariyle Bediüzzaman Said Nursi, 1988.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa et-Tirmizî. Sünenü't-Tirmizî, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992. https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D8%B6%D8%B1%D9%8A (Erişim: 11.08.2024)
• Ziriklî, Hayreddin, el-A’lâm Kamûsu Terâcim, Dâru’l-İlm Li’l-Melâyîn, Beyrût, 2002.
• https://chatgpt.com/ https://ia904708.us.archive.org/zip_dir.php?path=/13/items/Ahdari-Es-Sullemul-Munevrak-Serh-Hasiye-Takrir.zip&formats=TEXT%20PDF,IMAGE%20CONTAINER%20PDF (Erişim: 12.08.2024).
• https://İslâmansiklopedisi.org.tr/ahdari/iliskili-maddeler (Erişim: 12.08.2024).
• https://www.risalehaber.com/said-nursinin-hakiki-tercumanini-bekleyen-eseri-kizil-icaz-1052g.htm (Erişim: 15-08.2024)
• https://www.risalehaber.com/said-nursinin-hakiki-tercumanini-bekleyen-eseri-kizil-icaz-1052g.htm (Erişim: 15.05.2024).
• https://www.risalehaber.com/said-nursinin-hakiki-tercumanini-bekleyen-eseri-kizil-icaz-1052g.htm (Erişim: 15.05.2024).