ATATÜRK'ÜN MİRASI: TÜRKİYE CUMHURİYET TARİHİ MERCEĞİNDEN KADIN GİRİŞİMCİLİĞİ

Yıl 2024, , 721 - 743, 31.12.2024

Meral Dülger Taşkın

https://doi.org/10.14780/muiibd.1560386

Öz

Mustafa Kemal Atatürk, öncelikle asker komutan ve devlet adamı olarak tanındığı için, geleneksel anlamda bir girişimci olarak nitelendirilmeyebilir. Bununla birlikte, girişimci ruhu, I. Dünya Savaşı’nın kaybından ve Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünden yeni ve bağımsız bir devlet yaratmasında açıkça görülebilir. Ayrıca, yenilikçiliğini ve uz görüsünü yansıtan reformları sadece ülkenin sosyal, ekonomik ve siyasi yapısını kökten değiştirmekle kalmamış, aynı zamanda kadın girişimciler için daha uygun bir ortam yaratmıştır. Türkiye’de kadın girişimciliğini desteklemek açısından hala iyileştirme yapılabilecek alanlar vardır. Türkiye İstatistik Kurumu’nun güncel verileri, kadın girişimcilerin sayısının erkeklerin gerisinde kaldığını göstermektedir. Ayrıca, kadın girişimciler, sermaye erişimi, ayrımcılık ve sosyal ve kültürel normlar gibi zorluklarla karşılaşmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma, Atatürk’ün mirasını ve reformlarını kadın girişimciliği penceresinden ele alarak Türkiye'deki kadın girişimcilerin mevcut durumunu kapsamlı bir şekilde değerlendirmektedir. Mevcut demografik veri ve istatistiklerle birlikte, kadın girişimciliğini arttırmaya yönelik olası iyileştirme yolları öneren bu makale, Türkiye’deki kadın girişimciliği yazınını tarihsel ve ekonomik bağlam açısından genişletmekte ve yazına katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kadın girişimciliği, Atatürk, Türkiye, Cumhuriyet Tarihi, Ekonomi Tarihi

Etik Beyan

Bu araştırma ikincil kaynaklardan oluşturulduğu için etik kurul raporu alınması gereği bulunmamaktadır.

THE LEGACY OF ATATÜRK: WOMEN ENTREPRENEURSHIP THROUGH THE LENS OF THE HISTORY OF THE TURKISH REPUBLIC

Öz

Mustafa Kemal Atatürk, known as a military leader and statesman, may not be considered an entrepreneur in the traditional sense. Essentially, his entrepreneurial spirit is evident in his creation of a new and independent state from the ruins of World War I and the collapse of the Ottoman Empire was a grand design and a great achievement. Further, his reforms which reflect his innovativeness and vision, not only fundamentally transformed the country's social, economic, and political structure, but also created a more favorable environment for women entrepreneurs. In Türkiye, there is still room for improvement in terms of supporting women's entrepreneurship. The latest data from the Turkish Statistical Institute indicates that there are fewer female entrepreneurs than male entrepreneurs. Also, women entrepreneurs face challenges, such as access to capital, discrimination, and social and cultural norms. Accordingly, this study comprehensively evaluates the current status of women entrepreneurs in Turkiye by examining Atatürk's legacy and reforms through the lens of women's entrepreneurship. Based on current demographic data and statistics, this article recommends pathways to address the challenges faced by women entrepreneurs. This study expands and contributes to the literature in terms of the historical and economic context of women's entrepreneurship in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Women’s entrepreneurship, Atatürk, Türkiye, History of the Republic, Economic history

Kaynakça

• AB. (2013). Avrupa Komisyonu Strateji ve Politikaları – Cinsiyet Eşitliği. Erişim tarihi 10 Ekim 2023, http://ec.europa.eu/justice/gender-equality/files/epo_campaign/131128_country-profile_turkey.pdf
• Afetinan, A. (1968). Atatürk ve Türk Kadın Haklarının Kazanılması, İstanbul: MEB Yayınları
• Aidis, R., Weeks, J. & Anacker, K. (2015). The Global Women Entrepreneur Leaders Scorecard 2015: from awareness to action’ Executive Report. Erişim tarihi 10 Ekim 2023, www.dell.com/learn/us/en/vn/corporate_secure_en/documents_2015-gwel-scorecard-executive-summary.pdf
• Aşkın, E. Ö. & Barış, S. (2016). Kadın İstihdamında Sosyal Sermayenin Etkisi: Tokat İlinde Kadın Girişimciler Üzerine Bir İnceleme. Business & Economics Research Journal, Cilt 7, Sayı 2, 63-82.
• Avrupa Birliği Başkanlığı (2023). TR-AB Mali İşbirliği. Erişim tarihi: 25.09.2023, https://www.ab.gov.tr/tr-abmali-isbirligi_5.html
• Aycan, Z., & M. Eskin. (2005). Relative Contributions of Childcare, Spousal Support and Organizational Support in Reducing Work-Family Conflict For Men And Women: The Case of Turkey. Sex Roles, Cilt 58, 453– 71. https://doi.org/10.1007/s11199.005.7134-8
• Aysan, M. (1984). Ekonomik Görüşüyle Atatürk. İstanbul: Mustafa Kemal Derneği Yayınları.
• Bruin, A., Brush, C. and Welter, F. (2007). Advancing a Framework for Coherent Research on Women’s Entrepreneurship. Entrepreneurship Theory & Practice, Cilt 31, Sayı 3, 323-39. https://doi.org/10.1111/j.1540-6520.2007.00176.x
• Bulbul, K. (2007). Turkey and the EU: A Survey on Turkish MP’s EU Vision. In Dagci, K. and Dagci, G.T. (Eds.), Rethinking Turkey EU Relations. Munster: Verlagshaus Monsenstein und Vannerdat.
• Cardella, G. M., Hernández-Sánchez, B. R., & Sánchez-García, J. C. (2020). Women entrepreneurship: A Systematic Review to Outline the Boundaries of Scientific Literature. Frontiers in Psychology, Vol 11, 1557. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01557
• Carland, J. C., Carland, J. W., & Stewart, W. H. (1996). Seeing What’s Not There: The Enigma of Entrepreneurship. Journal of Small Business Strategy, Vol 7 No 1, 1-20.
• CEID. (2022). Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği – UNDP Türkiye, Türkiye’nin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Performansı: 2000-2019. Erişim tarihi: 25.10.2023, https://www.undp.org/tr/turkiye/publications/citayi-yukseltmek-2000-2019-yillari-arasinda-turkiyenin-toplumsal-cinsiyet-esitligi-performansi
• Cici, E. N. (2013) Kadınların girişimcilik yolunda karşılaştıkları sorunların öz girişimcilik yetenekleri üzerindeki etkisi: Konya ilinde bir araştırma. Master Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, Turkey
• Çetindamar, D., Gupta, V. K., Karadeniz, E. E. & Eğrican, N. (2012). What The Numbers Tell: The Impact of Human, Family aand Financial Capital on Women and Men’s Entry Into Entrepreneurship in Turkey. Entrepreneurship & Regional Development, Cilt 24 Sayı 1-2, 29-51. https://doi.org/10.1080/08985.626.2012.637348
• Çetinkaya Bozkurt, Ö., Kalkan, A., Koyuncu, O., & Alparslan, A. M. (2012). Türkiye’de Girişimciliğin Gelişimi: Girişimciler Üzerinde Nitel Bir Araştirma. Journal of Suleyman Demirel University Institute of Social Sciences, Vol 15 No 1, 229-247.
• DB. (2022). Dünya Bankası. Çeşitli Dünya Bankası Verileri. Erişim tarihi: 10.07.2024, http://data.worldbank.org/country/turkey
• De Vita, L., Mari, M., & Poggesi, S. (2013). Female Entrepreneurship Research: A Classification of Results. Essays in Management, Economics & Ethics, Vol 26, 3-26.
• De Vita, L., Mari, M., & Poggesi, S. (2014). Women Entrepreneurs in and from Developing Countries: Evidences From The Literature. European Management Journal, Vol 32 No 3, 451-460. https://doi.org/10.1016/j.emj.2013.07.009
• Dünya Ekonomik Forumu (2022). Global Gender Gap Report 2022 [Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Raporu 2022]. Erişim tarihi: 10.10.2023, https://www.weforum.org/publications/global-gender-gap-report-2022/
• Dünya Bankası (2022). Dünya Ekonomileri Gayri Safi Milli Hasıla Verileri. Erişim tarihi: 21.10.2023, https://databankfiles.worldbank.org/public/ddpext_download/GDP.pdf
• Ecevit, Y. (1993). Kadın Girişimciliğin Yaygınlaşmasına Yönelik Bir Model Önerisi, Kadın Girişimciliğe Özendirme ve Destekleme Paneli Bildiriler ve Tartışmalar, Devlet Bakanlığı Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, Eğitim Serisi, Yayın No: 74: 15-34.
• Ecevit, Y. (2007). A Critical Approach to Women’s Entrepreneurship in Turkey. ILO.
• Erol, Y. & Çiçek, A. (2020). Kadın Girişimcilerin İş Kurma Süreçlerinde Karşılaştığı Sorunlar ve Demografik Faktörlerle İlişkisi: Orta Anadolu Örneği. International Journal of Entrepreneurship and Management Inquiries, Cilt 4, Özel Sayı 1, 72-94.
• Estrin, S. & Mickiewicz, T. (2011). Institutions and Female Entrepreneurship. Small Business Economics, Vol 37, No 4, 397-415. https://doi.org/10.1007/s11187.011.9373-0
• Geçikli, F. (2012). Liderlik ve Duygusal Zekâ: Mustafa Kemal Atatürk Örneği/Leadership and Emotional Quotient; Mustafa Kemal Atatürk. Atatürk İletişim Dergisi, Cilt 3, 19-38.
• Göksel, I. (2013). Female Labor Force Participation in Turkey: The Role of Conservatism, Women’s Studies International Forum, Vol 41, 45-54. https://doi.org/10.1016/j.wsif.2013.04.006
• Griffiths, M., Gundry, L. & Kickul, J. (2013). The Socio-Political, Economic and Cultural Determinants of Social Entrepreneurship Activity: An Empirical Examination. Journal of Small Business and Enterprise Development, Vol 20, No 2, 341-357. https://doi.org/10.1108/146.260.01311326761
• Güneş, E., & Şekerdil, R. (2021). Türkiye’de Kadın Girişimciler ve Yöneticilerin Girişimcilik KariyerindekivDurumu ve İlerlemesine Yönelik Bir Analiz. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 16, Sayı 1, 15-30.
• Hisrich R. D. & Peters, M. P. (2002) Entrepreneurship, USA: McGraw-Hill Irwin
• IMF. (2023). International Monetary Fund, World Economic Outlook. Erişim tarihi: 20.10.2023, https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October
• Ince, M. (2010). Women in the Turkish Firms in the Globalization Process. İşletme ve Ekonomik ArastirmalarvDergisi, Cilt 1, Sayı 1, 55-68.
• Ince, M. (2012). Obstacles and Future Prospects of Women Entrepreneurs: The Turkish context. EconomiavMarche Journal of Applied Economics, Vol 31, No 2, 61-73.
• Jennings, J. E. & Brush, C. G. (2013). Research on Women Entrepreneurs: Challenges to (and from) The Broader Entrepreneurship Literature?. Academy of Management Annals, Vol 7, No 1, 663-715. https://doi.org/10.5465/19416.520.2013.782190
• Karataş-Özkan, M., İnal, G. & Özbilgin, M. (2010). Turkish Women Entrepreneurs: Opportunities And Challenges, Fielden, S. (Ed.), International Research Handbook on Successful Women Entrepreneurs, (pp. 175-188), Sage Publications, Thousand Oaks, CA.
• Keyifli, N., Karakurt, B., & Şentürk, S. H. (2022). Kamu Kesimi Büyüklüğü ve Kapsayıcı Büyüme İlişkisi: Yükselen Piyasa Ekonomileri Üzerine Ekonometrik Bir Çalışma. Sayıştay Dergisi, Cilt 33, No 124, 39-69. https://doi.org/10.52836/sayistay.1110377
• Kim, S. M., & Sherraden, M. (2014). The Impact of Gender and Social Networks on Microenterprise Business Performance. Journal of Sociology & Social Welfare, Vol 41, 49-69. https://doi.org/10.15453/0191-5096.3967
• Kurt, H. B. (2022, Haziran 23). “ Kadın Girişimcilere KOSGEB Desteklerini Anlattı.” KOSGEB Resmi Web Sitesi. Erişim Tarihi: 24.10.2023, https://www.kosgeb.gov.tr/site/tr/genel/detay/8301/kadingirisimcilerekosgeb-desteklerini-anlatti
• Maden, C. (2015). A Gendered Lens on Entrepreneurship: Women Entrepreneurship in Turkey. Gender in Management: An International Journal, Vol 30, No 4, 312-331. https://doi.org/10.1108/gm-11-2013-0131
• Ogundana, O. M., Simba, A., Dana, L. P., & Liguori, E. (2021). Women Entrepreneurship in Developing Economies: A Gender-Based Growth Model. Journal of Small Business Management, Vol 59, No S1, 542-572. https://doi.org/10.1080/00472.778.2021.1938098
• Ortaylı, İlber (2021a). Gazi Mustafa Kemal Atatürk. İstanbul: Kronik.
• Ortaylı, İlber (2021b). Yakın Tarihin Gerçekleri. İstanbul: Kronik.
• Ortaylı, İlber (2022). Cumhuriyetin İlk Yüzyılı. İstanbul: EA Publish
• Özar, S. (2007), Women entrepreneurs in Turkey: obstacles, potentials and future prospects, Erişim tarihi: 07.09.2023, www.genderclearinghouse.org/Ar/Ar/upload/Assets/Documents/pdf/Comp%20I%20Prop%2043%20Full%20Draft%20Turkey%20copy.pdf
• Özkaya, O. M. (2009). Is It Possible to be in Cooperation with Local Governments in “Strategy Development” For Women Entrepreneurs. Management and Economics Research Journal, Vol 11, No 1, 56-72.
• Öztürk, İ. (2008). 2008 Girişimcilik Raporu; İktisadi Girişim ve İş Ahlakı Derneği, İstanbul
• Sezen, S. (1999). Devletçilikten Özelleştirmeye Türkiye’de Planlama. Ankara: TODAİE.
• Soyak, M. (2010), Kadın Girişimciliği ve Mikrofinans: Türkiye Deneyimi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), Cilt 24, 129-144.
• Soysal A. (2010). Kadın Girişimcilerin Özellikleri, Karşılaştıkları Sorunlar ve İş Kuracak Kadınlara Öneriler: Kahramanmaraş İlinde Bir Araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 71-95.
• Sönmez, A. & Toksoy, A. (2014). Türkiye’de Girişimcilik ve Türk Girişimci Profili Üzerine Bir Analiz. Yönetim ve Ekonomi, Cilt 21, Sayı 2, 41-58. https://doi.org/10.18657/yecbu.26416
• Startups Watch. (2023a). Startups & Corporate Ventures Data. Erişim tarihi: 21.10.2023, https://startups.watch/startups
• Startups Watch. (2023b). Year In Review 2022 – Turkish Startup Ecosystem Erişim tarihi: 21.10.2023, https://blog.startups.watch/year-in-review-2022-turkish-startup-ecosystem-1623a33d7215#:~:text=In%20 2022%2C%201%20billion%20593,early%20and%20later%20vc%20stages.
• Şahin, E. (2009). Kadın Girişimcilik ve Konya İlinde Kadın Girişimcilik Profili Üzerine Bir Uygulama. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt 17, 286-309.
• Şekerler, H. (2006). Kadın Girişimciler, Karşılaştıkları Sorunlar ve Bu Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kütahya.
• T.C. Başbakanlık DPT; T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı; I. – X. Beş Yıllık Kalkınma Planları; Ankara. Erişim Tarihi: 10.09.2023, https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/
• Tekin, Z. (2018). Kadın Girişimciliği ve Cinsiyet-Rol Stereotipleri: Muş İli Örneği. OPUS International Journal of Society Researches, Cilt 9, Sayı 16, 1091-1113. https://doi.org/10.26466/opus.453934
• TOBB (2022). Kurulan/Kapanan Şirket İstatistikleri. Erişim Tarihi: 12.10.2023 https://www.tobb.org.tr/BilgiErisimMudurlugu/Sayfalar/KurulanKapananSirketistatistikleri.php
• Toprak, Z. (2020), Atatürk: Kurucu Felsefenin Evrimi, İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Tunç, M. (2018), Türkiye Kapsayıcı Kalkınmanın Neresinde?, Nobel Yayınları, Ankara
• Tunç, M. (2023). Kalkınmada Kadın Girişimciliği ve Kapsayıcılık. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Çalışmalar Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 96-110.
• TÜİK (2017) – Nüfus, İstihdam ve İşgücü Verileri Erişim tarihi: 10.07.2024, http://www.tuik.gov.tr/
• TÜİK (2023) – Nüfus, İstihdam ve İşgücü Verileri Erişim tarihi: 10.07.2024, http://www.tuik.gov.tr/
• UNDP. (2022). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 2022 İnsani Gelişme Raporu. Erişim tarihi: 10.10.2023, https://www.undp.org/tr/turkiye/publications/2022-insani-gelisme-raporu
• Verheul, I., Van Stel, A. & Thurik, R. (2006). Explaining Female and Male Entrepreneurship at the Country Level. Entrepreneurship & Regional Development, Vol 18, 151-83. https://doi.org/10.1080/089.856.20500532053
• WEF. (2023). World Economic Forum – Global Gender Gap Report 2023 [Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Raporu 2023]. Erişim tarihi: 10.09.2023, https://www3.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2023.pdf
• Yetim, N. (2002). Sosyal Sermaye Olarak Kadın Girişimciler: Mersin İli Örneği, Ege Akademik Bakış, Cilt 2, Sayı 2, 79-92.