İŞLETMELERDE HİLELERİN ÖNLENMESİNE YÖNELİK İÇ KONTROLLER VE BİST İMALAT SEKTÖRÜNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2019, Cilt: 41 Sayı: 1, 145 - 169, 12.07.2019

Gürbüz Gökçen , Onur Tipi

https://doi.org/10.14780/muiibd.582316

Cited By: 4

Öz

Her hile eyleminin temelinde üç unsur bulunmaktadır. Bunlar; baskı, fırsat ve haklı göstermedir. Bu üç unsurunda insan yaşamında yer alması hile olaylarının sıkça yaşanabileceğinin bir göstergesidir. Hileli eylemler sonucunda oluşturulan finansal tablolar ve bu finansal tablolara dayanarak karar veren bilgi kullanıcılarının verdikleri kararların yanlış olmasına neden olmaktadır. Hileler, işletmeye sadece maddi olarak zarar vermeyip işletmelere olan güveni sarsarak ve kurum imajını zedeleyerek işletmenin sürdürülebilirliğinin önüne geçmektedir. İşletmelerde hilenin olumsuz sonuçlarının yaşanmaması için iç kontrol sisteminin kurulması ve etkin olarak çalıştırılması gerekmektedir. Çalışmamızda iç kontrol sisteminin meydana gelebilecek hilelerin önlemedeki etkisine yönelik anket çalışması yer almaktadır. Bu amaçla çalışmanın ana kütlesini oluşturan BİST İmalat Sektöründe bulunan 179 işletmeye 30 soru yöneltilmiştir. Veriler tanımlayıcı istatistiksel yöntemlerden frekans analizi kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda işletmede uygulanan etkin bir iç kontrol sisteminin meydana gelebilecek hilelerin önlenmesinde önemli bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İç Kontrol, İç Denetim, Hile, BİST İmalat Sektörü

Kaynakça

• ADILOĞLU, B.(2011). İç Denetim Süreci ve Kontrol Prosedürleri, İstanbul, Türkmen Kitabevi.
• AKDEMIR, Ç.(2010). İşletmelerde Hile Riski ve Türk İşletmelerinde Hile Riskinin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi, İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• AKPINAR, M.(2011). “Denetim Anlayış ve Metodolojisinde Değişimin Adı: İç Denetim”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14): 286-305.
• ALBRECHT, W.Steve(2016). Fraud Examination, USA Boston, Cengage Learning.
• ALPASLAN, İbrahim H.(2015). Bankalarda İç Kontrol Sistemi, İstanbul, Yalın Yayıncılık.
• ATAMAN B. ve Aydın R.(2017). “Hile Denetimi ve Denetçilerin Hile Tespitine Yönelik Bir Araştırma”, Marmara Business Review, 2(1): 1-23.
• AZALTUN, M.(1999). Otel İşletmelerinde İç Kontrol, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• BATI, M.(2015). Muhasebe Hileleri ve Vergiden Kaçınmanın Türk Vergi Mevzuatındaki Yasallığı, İstanbul, Leges Yayınları.
• BIRCAN, G.(2017). “Kar Amaçsız İşletmelerde Hile Denetiminin Önemi”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 127. 93-115.
• BOZKURT, M.: İyi Mali Yönetimin Gerçekleştirilmesinde İç Kontrol ve Denetimi, http://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/2408,iyi-mali-yonetimin-gerceklestirilmesinde-ic-kontrol-ve-denetimipdf.pdf?0, (Erişim Tarihi: 03.04.2018)
• BOZKURT, N.(2011). İşletmelerin Kara Deliği Hile Çalışan Hileleri, İstanbul, Alfa Yayınları.
• BULUT, E.: COSO 2013 Bataklığı Kurutmak mı? Sinekleri Öldürmek mi? http://www.tide.org.tr/uploads/TI%CC%87DE-COSO%20Sunumu%202013%20son.pdf, (Erişim Tarihi:02.04.2018)
• CIMA(2008)., Fraud Risk Management: A Guide To Good Practise
• COENEN, Trancy L.(2008). Essentials of Corporate Fraud, .USA: John Wiley &Sons, Inc
• CÖMERT,N., Uzay Ş., Uyar S., Risk Değerlendirmesi ve İç Kontrol, http://www.kgk.sakarya.edu.tr/, (Erişim Tarihi: 03.04.2018)
• ÇALIŞKAN, Y. ve Çiftçi Y.(2017). “5018 Sayılı Kanun Kapsamında Kamu Kurumlarında İç Kontrol Sistemi: Maliye Bakanlığı Uygulamasının İncelenmesi”, İşletme Bilimi Dergisi, 5(3): 105-125
• DEMIRBAŞ, M.(2005). “İç Kontrol ve İç Denetim Faaliyetlerinin Kapsamında Meydana Gelen Değişimler”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 7, 167-188.
• DICLE, B.(1997). “Modern İç Denetim Anlayışı ve İç Kontrol”, İstanbul, Vergi Dünyası, Sayı: 187, 40-44.
• DOYRANGÖL, Cömert N.(2001). Sermaye Piyasası Aracı Kurumlarında Etkili Bir İç Kontrol Sistemi ve İç Denetim Fonksiyonu, İstanbul, Lebib Yalkın Matbaası.
• EMIR, M.(2008). “Hile Denetimi”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 86, 109-120.
• ERTÜRK, A.(2010). İşletmelerde Hata ve Hileyi Önlemede İç Kontrol Sisteminin Etkililiği ve Bir Uygulama, İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GOLDMANN, Peter D.(2010). Financial Services Anti – Fraud Risk and Control Workbook, New Jersey, USA: John Wiley & Sons Inc.
• HASANEFENDIOĞLU, B., Uzel, M. (2017). COSO Alaaddin’in Sihirli Lambası mı? (Tüm Yönleriyle COSO Bazlı İç Kontrol Sistemi), Mali Çözüm Dergisi, Sayı:141, 209-226.
• İBIŞ, C. ve Çatıkkaş Ö.(2012). “İşletmelerde İç Kontrol Sistemine Genel Bakış”, Sayıştay Dergisi, Sayı: 85, 95-121.
• İstanbul İSMMO, İç Denetime Genel Bakış, http://archive.ismmmo.org.tr/docs/YAYINLAR/kitaplar/ic_denetim_2015.pdf, (Erişim Tarihi: 15.04.2018)
• KEPEKÇI, C.(1990). Muhasebe Denetimi ve Analiz, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• KEPEKÇI, C.(2004). Bağımsız Denetim, İstanbul, Avcıol Basım Yayın.
• KIZILBOĞA, R. ve Özşahin F.(2013). “Etkin Bir İç Kontrol Sisteminin İç Denetim Faaliyetine ve İç Denetçilere Katkısı”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(2): 220-236.
• KPMG Türkiye, Suistimal Önleme ve İnceleme Bölümü, https://tide.org.tr/uploads/turkiyede_suistimal.pdf, (Erişim Tarihi: 04.05.2018)
• MENGI TARHAN, Banu.(2013). Hileli Finansal Raporlama, İstanbul, Beta Yayınları.
• Mengi, Tarhan B.(2012). “Hile Denetiminde Yetkinliklerin Değerlendirilmesi – Hile Karosu”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 114, 113-128.
• ÖZBEK, Ç.(2012). İç Denetim Kurumsal Yönetim Risk Yönetimi İç Kontrol, İstanbul, TİDE Yayınları.
• ÖZKUL ULUCAn, F.ve Özdemir, Z.(2010). İşletmelerde Hile Riski Yönetimi, İstanbul, Beta Yayınları.
• ROTH, J. ve Espersen D.(2002). “Riskin Sınıflandırılması”, İç Denetim Dergisi, Çeviren: Tunca Özayral
• SARI, A.(2013). İşletmelerde Kurumsal Yönetim Açısından İç Kontrol ve İç Denetimin Önemi, İstanbul Ticaret Üniversitesi SBE.
• TAŞ, O. ve Durmuş Niyazi C.(2008). SPK Düzenlemeleri ve 3568 Sayılı Mevzuat Kapsamında Denetim, İstanbul, Alfa Yayınları.
• TEK, Z. ve Çetinkaya Mert E., İç Denetim, https://kontrol.bumko.gov.tr/Eklenti/6850,tek-z-cetinkaya-e-icdenetim.pdf?0, (Erişim Tarihi: 23.03.2018)
• TOROSLU, Vefa M.(2016). Finansal Tablolar Denetimi, İstanbul, Seçkin Yayıncılık.
• TÜREDI, Çatak S., İşletmelerde İç Kontrol Sistemini Oluşturan Unsurlardan Kontrol Çevresinin İncelenmesi, https://www.mevzuatdergisi.com/2005/07a/06.htm, (Erişim Tarihi: 02.04.2018)
• TÜREDI, H. ve Koban Oğuz A.(2016). “COSO İç Kontrol Modelinde Risk Değerlendirme Faaliyetleri”, Öneri Dergisi, 12(46): 155-177.
• TÜREDI, S.(2012). “İç Kontrol Sistemi ve Toplam Kalite Yönetimi İlişkisi”, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4(1): 27-37.
• Uludağ Üniversitesi İç Denetim Birimi, İç Denetim, http://ickontrol.uludag.edu.tr/images/files/Ic_Denetim_Bilgilendirme_Brosuru.pdf, (Erişim Tarihi: 15.04.2018)
• UZAY, Ş.(1999). İşletmelerde İç Kontrol Sistemini İncelemenin Bağımsız ve Dış Denetim Karar Sürecindeki Yeri ve Türkiye’deki Denetim Firmalarına Yönelik Bir Araştırma, Ankara, Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları.
• UZAY,Ş. ve Selimoğlu Kardeş S.(2007). Türkiye’de Muhasebe Denetimi Alanında Yayınlanan Araştırmalar(1995-2005) ve Seçme Yazılar, İstanbul, İSMMO.
• UZEL, Nail M. ve Hasanefendioğlu B.(2015). “İş Suistimal Riskinin Proaktif Yönetimi ve İşletmelerde Rekabet Avantajına Katkısı”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 132, 261-276.
• UZUN, Kamil A., İç Denetim Nedir, http://www.denetimnet.net/UserFiles/Documents/Makaleler/Ali%20Kamil%20Uzun/%C4%B0%C3%A7%20Denetim%20Nedir-Makale-D%C3%BCnya.pdf, (Erişim Tarihi: 23.03.2018)
• YURTSEVER, G.(2015). “İç Denetimin Fonksiyonları ve Katma Değeri”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(602): 89-101.