GEÇ KAPİTALİZMDE SANATIN ÖZERKLİĞİ VE SANATÇININ İTAATSİZLİĞİ MÜMKÜN MÜ? SANAT NESNESİ, SANATÇI VE SERMAYE İLİŞKİSİNİ ANLAMA DENEMESİ

Yıl 2019, Cilt: 41 Sayı: 1, 199 - 222, 12.07.2019

İ. Begüm Kösemen

https://doi.org/10.14780/muiibd.582319

Öz

Bu çalışma, sanatın içindeki, sanat yapıtına içkin olan “şeyi” anlamamıza yardımcı olacak tanımlarına değinerek, sanatın politik var oluşunu sorgulayarak sermayeyle olan ilişkisine odaklanacaktır. Piyasalaşmanın yarattığı yeni kurumsal düzen ile bu düzene destek veren mekanizmalar, sermaye ve aktörleri irdelenmeye çalışılacaktır. Ancak en önemlisi, sanat nesnesinin üreticisi olarak sanatçının bu süreçteki rolü ve sorumluluğu sorgulanacaktır. Bu çalışma, kapitalist sanat çağında belli bir kuruma, kişiye ya da iktidara karşı sanatçının politik duruşu üzerinde durarak, sanatçılar için alternatif üretim biçimlerinin bulunmasının zorunluluğunu ve kaçınılmazlığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sanat Üretimi, Sanatta Özerklik, Kültür Endüstrisi, Sembolik Sermaye, Neoliberalizm, Kapitalizm

Kaynakça

• ADORNO, T. W. (1997). Prisms, Cambridge: MIT Press, 9. Baskı.
• ADORNO, T. W. (2013). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi, çev: E. Gen ve diğerleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ALTHUSSER, L. (2004). Sanat Üzerine Yazılar, çev: Z. İlkgelen, İstanbul: İthaki Yayınları.
• ALTUĞ, T. (2007). Kant Estetiği, İstanbul: Payel Yayınları, 2. Baskı.
• ARP, H. (2018). “Dadaland”, içinde Dada Kılavuz 1913-1923 Münih, Zürih, Berlin, Paris, çev. N. Artun Altınyıldız ve diğerleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ARTUN, A. (2014) Sanatın Özerkliği Üzerine, http://www.e-skop.com/skopbulten/sanatin-ozerkligiuzerine/1749 (Erişim Tarihi: 10.06.2018)
• ARTUN ALTINYILDIZ, N. ve Artun, A. (2018). Dada Kılavuz, 1913-1923 Münih, Zürih, Berlin, Paris, çev. N. Artun Altınyıldız ve diğerleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• BALL, H. (2017). “Dada Manifestosu”, içinde Fütüristlerden Stuckistlere 100 Sanatçı Manifestosu, der. Alex Danchev, çev. M. E. Uslu, İstanbul: Espas Yayınları.
• BAUDRILLARD, J. (2004). Gösterge Ekonomi Politiği Hakkında Bir Eleştiri, çev. O. Adanır, A. Bilgin, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• BENJAMIN, W. (1969). Illuminations, NY: Schocken Books.
• BENJAMIN, W. (1995). Estetize Edilmiş Yaşam – Sanattan Savaş ve Siyasete Alman Faşizminin Kuramları, çev. Ü. Oskay, İstanbul: Der Yayınları.
• BOCCIONI, U. (2017). “Fütürist Ressamlar Manifestosu”, içinde Fütüristlerden Stuckistlere 100 Sanatçı Manifestosu, der. Alex Danchev, çev. M. E. Uslu, İstanbul: Espas Yayınları.
• BOURDIEU, P. (1993). The Field of Cultural Production – Essays on Art and Literature, US: Columbia University Press.
• BOURDIEU, P. (1995). Pratik Nedenler, çev. H. Uğur Tanrıöver, İstanbul: Hil Yayınları.
• BOURDIEU, P. (2002). Sanatın Kuralları, çev. N. K. Sevil, İstanbul: YKY.
• BOURDIEU, P. ve Wacquant, L. (2003). Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar, çev. N. Ökten, İstanbul: İletişim Yayınları.
• BRETON, A. (1925). “La Dernière Grève”, La Révolution Surréaliste, No. 2 (1-3).
• BÜRGER, P. (2003). Avangard Kuramı, çev. E. Özbek, Ş. Öztürk, İstanbul: İletişim Yayınları.
• CALHOUN, C. (2007). Bourdieu Sosyolojisinin Ana Hatları, der. Güney Çeğin ve diğerleri, içinde Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi İstanbul: İletişim Yayınları.
• DANCHEV, A. (2017). (der.) Fütüristlerden Stuckistlere 100 Sanatçı Manifestosu, çev. M. E. Uslu, İstanbul: Espas Yayınları.
• DANTO, A. C. (1995). Sanat ve Uluslar Söylemi: Ulusların Bienali Üzerine Düşünceler, içinde Orient-ation: Paradoksal Bir Dünyada Sanatın Görünümü, 4. İstanbul Bienali Kitabı, İstanbul: İKSV Yayınları.
• DEBORD, G. (2017). “Sitüasyonist Manifesto”, içinde Fütüristlerden Stuckistlere 100 Sanatçı Manifestosu, der. Alex Danchev, çev. M. E. Uslu, İstanbul: Espas Yayınları.
• ERCAN, F. (2006). Sermayeyi Haritalandırmaya Yönelik Kavramsal Düzenekler, Praksis, No.19: 9-53.
• FOSTER, H. (2008). Kültürel Direniş, Çev: E. Gen, içinde Sanat, Siyaset, Kültür Çağında Sanat ve Kültürel Politika, Ed. Ali Artun, İstanbul: İletişim Yayınları.
• GERMANER, S. (1991). “Osmanlı İmparatorluğu’nun Uluslararası Sergilere Katılımı ve Kültürel Sonuçları”, Tarih ve Toplum, C.16 (95): 33-40.
• HARVEY, D. (2006). Postmodernliğin Durumu, İstanbul: Metis Yayınları, 4. Baskı.
• HOPKINS, D. (2006). Dada ve Gerçeküstücülük, Çev. S.K. Angı, Ankara: Dost Kitabevi.
• HUYSSEN, A. (1981). “The Search for Tradition: Avant-Garde and Postmodernism in 1970’s”, New German Critique, No:22(1): 23-40.
• JAY, M. (2005). Diyalektik İmgelem-Frankfurt Okulu ve Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü’nün Tarihi (1923-50), çev. Ü. Oskay, İstanbul: Belge Yayınları, 2. Baskı.
• JUSDANIS, G. (1998). Gecikmiş Modernlik ve Estetik Kültür – Milli Edebiyatın İcat Edilişi, çev. T. Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
• KANT, I. (2011). Yargı Yetisinin Eleştirisi, çev. A. Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınları, 2. Baskı.
• KÖSEMEN, İ. B. (2012). “Nesne ile Meta Arasında Sanat”, M.Ü. İktisat Fakültesi Dergisi, 33(2): 205-220.
• KÖSEMEN, İ. B. (2014). “Kurumsal Yatırım Aracı Olarak Sanat”, İktisat Dergisi, Çağdaş Sanat ve Sermaye, No.526: 28-39.
• KREFT, L. (2008). Sanat ve Siyaset: Sanatın Siyaseti ve Siyaset Sanatı, çev. E. Gen, içinde Sanat, Siyaset, Kültür Çağında Sanat ve Kültürel Politika, Ed. Ali Artun, İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
• LAZZARATO, M. (2017). Marcel Duchamp ve İşin Reddi, çev. S. Çalcı, İstanbul: Kolektif Kitap.
• LEADER, D. (2004). Mona Lisa Kaçırıldı – Sanatın Bizden Gizledikleri, çev. H. Akdemir, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• MACIUNAS, G. (2017). “Fluxus Manifesto”, içinde Fütüristlerden Stuckistlere 100 Sanatçı Manifestosu, der. Alex Danchev, çev. M. E. Uslu, İstanbul: Espas Yayınları.
• MARCUSE, H. (1991). Karşıdevrim ve Başkaldırı, çev. G. Koca ve V. Ersoy, İstanbul: Ara Yayıncılık.
• MARCUSE, H. (1997). Estetik Boyut – Sanatın Sürekliliği: Marksist Estetiğin Bir Eleştirisine Doğru, çev. A. Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınları.
• MARINETTI, F. T. (2017). “Fütürizmin Kuruluşu ve Fütürist Manifesto”, içinde Fütüristlerden Stuckistlere 100 Sanatçı Manifestosu, der. Alex Danchev, çev. M. E. Uslu, İstanbul: Espas Yayınları.
• MAROIN, D. ve diğerleri, (2017). “”Arap Sürrealist Hareketi Manifestosu, içinde 100 Sanat Manifestos, der. Alex Danchev, çev. M. E. Uslu, İstanbul: Espas Yayınları.
• MARX, K. ve Engels, F. (1995). Sanat ve Yazın-I, çev. Ö. Ünalan, İstanbul: Sol Yayınları.
• MENKE, C. (2018). Özerkliğin Ötesi, http://www.e-skop.com/skopbulten/ozerkligin-otesi/3813 (Erişim Tarihi: 20.09.2018)
• MILLET, C. (2006). L’Art Contemporain – Histoire et Géographie, Paris: Flammarion.
• MORETTI, F. (2005). Mucizevi Göstergeler – Edebi Biçimlerin Sosyolojisi Üzerine, çev. Z. Altok, İstanbul: Metis Yayınları.
• NEGRI, A. (2013). Sanat ve Çokluk, çev. S. Sönmezgil, İstanbul: Monokl Yayınları.
• POLAT, N. (2017). Sınırları Aşındırmak – Modernizm ve Çağdaş Sanat Üzerine, İstanbul: Belge Yayınları.
• RANCIERE, J. (2008). Estetiğin Siyaseti, çev. E. Gen, içinde Sanat, Siyaset, Kültür Çağında Sanat ve Kültürel Politika, Ed. Ali Artun, İstanbul: İletişim Yayınları.
• RUBY, F. (1998). “Théophile Gautier et La Question de L’Art Pour L’Art”, içinde Bulletin de la Société Théophile Gautier, Montpellier, http://www.theophilegautier.fr/wp-content/uploads/2015/02/BSTG20.pdf (Erişim Tarihi: 10.09.2018)
• SORGUÇ, G. (2017). “Sanata Karşı Başkaldırı: Avangard”, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), Güz, sayı: 24: 37-56.
• STALLABRASS, J. (2009). Sanat A.Ş. – Çağdaş Sanat ve Bienaller, çev. E. Soğancılar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• TEKDEMİR, A. (2013). “1867 Paris Sergisi ve Sultan Abdulaziz’in Sergiyi Ziyareti”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(6): 1-19.
• THE ART COUNCIL, (2010). “Achieving Great Art for Everyone: A Strategic Framework For The Arts”, London: Art Council England Publication.
• TRISTAN T, (2017). “Dada Manifestosu”, içinde Fütüristlerden Stuckistlere 100 Sanatçı Manifestosu, der. Alex Danchev, çev. M. E. Uslu, İstanbul: Espas Yayınları.
• YOSHIHARA, J. (2017). “Gutai Manifesto”, içinde Fütüristlerden Stuckistlere 100 Sanatçı Manifestosu, der. Alex Danchev, çev. M. E. Uslu, İstanbul: Espas Yayınları.
• WU, C. (2005). Kültürün Özelleştirilmesi-1980’ler Sonrasında Şirketlerin sanata Müdahalesi, çev. E. Soğancılar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• https://www.theguardian.com/artanddesign/jonathanjonesblog/2014/mar/24/larry-gagosian-art-galleries (Erişim Tarihi: 10.08.2018)
• http://www.lefigaro.fr/arts-expositions/2018/10/22/03015.201.81022ARTFIG00165-larry-gagosian-en-artil-y-a-beaucoup-de-gagnants.php (Erişim Tarihi: 12.07.2018)
• https://www.sozcu.com.tr/2015/dunya/sanat-tarihinde-devrim-niteliginde-gelisme-856780/ (Erişim Tarihi: 02.09.2018)
• http://www.diken.com.tr/imza-min-max-exlogdx-ezlog1-dgz-yapay-zekanin-yaptigi-portre-432-bindolara-satildi/ (Erişim Tarihi: 12.09.2018)
• https://www.ft.com/content/615f09ba-bfef-11e8-84cd-9e601db069b8 (Erişim Tarihi: 01.10.2018)
• https://www.theguardian.com/artanddesign/2018/oct/06/banksy-sothebys-auction-prank-leaves-artworld-in-shreds-girl-with-balloon, (Erişim Tarihi: 12.10.2018)