Feminist Kuramın Sinematografik Anlatımla İfadesi

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 1 - 22

Asena Yıldırım Bülent Vardar

https://doi.org/10.29228/sanat.36

Öz

Feminist düşüncenin ifade aracı olarak sinema sanatıyla birlikte anlam üretme çabası, 20. yüzyılda feminist film pratiği olarak karşımıza çıkmıştır. Kadınlar feminizm başlığı altında hak ve özgürlükleri doğrultusunda ses çıkarabilmek adına pek çok ifade aracına başvurmuşlardır, sinema da bu ifade araçlarından bir tanesidir. 1960’larda feminist eleştiri kuramının gelişmesi ve 1970’lerde kuramın sinema alanında feminist film eleştirisi olarak karşılığını bulmasıyla birlikte feminist film kuramı oluşmaya başlamıştır. Feminist film kuramının oluşmasıyla; kadın özne yaratımı, bakış açısı, eril dilin hakimiyeti, ataerkil ideoloji ve sinematografik açıdan kadının nesneleştirilip, cinsel bir obje olarak sunumu eleştirilmiştir. Filmlerin bu eleştirel tutumla incelenmesi, feminist film kuramının sinematografik yolla nasıl ifade edileceğinin anahtarını oluşturmaktadır. Aydınlatmayı, objektifi, hareketi, kurguyu, kompozisyonu ve bakış açısı gibi unsurları bir araya getirerek ele alınan hikâyenin görsel yolla anlatımını sunan sinematografi feminist perspektifle hareket ettiğinde yönetmenin oluşturduğu sinema dilinde kadının bakılan, pasivize ve teşhir edilen görünümü yıkılmış olacaktır. Türk sinemasında bu minvalde üretilen feminist film pratiği örneklerinin 2010 sonrası arttığı gözlemlenmekle birlikte, örnek olarak seçilen “Mavi Dalga” filminin biçim ve içeriği feminist film kuramı bağlamında incelenecek olup, filmin sinematografik anlatımla inşasının analizi sunulacaktır. Bu çalışmada, feminist film kuramının sinematografik açıdan oluşturduğu çerçeve göz önünde bulundurularak sonuç kısmında kuramı pratik olarak inşa etmenin imkânı araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

sinema, kadın, feminist film kuramı, sinematografik anlatım, feminist film pratiği

Etik Beyan

Araştırma, Etik Kurul Kararı gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

Makale ile ilgi herhangi bir kurum, kuruluş ve kişi ile çıkar çatışması yoktur.

Kaynakça

• Baydar Şen, E. (2019). 2000 sonrası Türk sinemasında kadın yönetmenlerin filmlerinde kadın temsillerine feminist bakış: Yeşim Ustaoğlu ve Çiğdem Vitrinel sinemasından örnek incelemeler (Tez No. 622658) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Budak Aktaş, M. ve Yaşartürk, G. (2023). Feminist karşı sinema bağlamında Agnes Varda filmleri: ‘Cleo beşten yediye’, ‘mutluluk’, ‘biri şarkı söylüyor diğeri söylemiyor’. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 5(1), 23-42.
• Çimen, L. (2021). Feminist söylem çözümlemesi açısından Marriage Story filminin incelenmesi. İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 21, 55-69.
• Demir, M. (2008). Sinemada “öteki” (Tez No. 226624) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Doğan, S. (2022, 15-17 Mart). Feminist sanatta eleştirel bir model olarak yapısöküm. 8. Uluslararası Bilimsel Çalışmalar Kongresi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Ankara.
• Dorsay, A. (2000). Sinema ve kadın. Remzi Kitabevi.
• Holat, O. (2023). Sinemada görüntü yönetmenliği: Kadrajın gücü. Türkiye Film Araştırmaları Derneği.
• İnceoğlu, İ. (2015). Beyaz perdede kadın anlatısı: Mavi dalga filminin feminist incelemesi. Fe Dergisi, 7(2), 87-94.
• Kırık, A. M. (2013). Sinemada renk öğesinin kullanımı: Renk ve anlatım ilişkisi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 2(6), 71-83.
• Küçüköz Aydemir, D. ve Ağırtmış, F. K. (2022, 30 Aralık). Sinemada kadın temsili ve feminist söylem: Eşitlik savaşçısı filmi. Uluslararası İletişim Bilimleri Sempozyumu, Sakarya.
• Lotman, Y. M. (2022). Sinema göstergebilimi (O. Özügül, Çev.). Nirengi Kitap.
• Moran, B. (1994). Edebiyat kuramları ve eleştiri. Cem yayınevi.
• Mulvey, L. (1975). Görsel haz ve anlatı sineması, (N. Abisel, Çev.). Screen, 18-24.
• Özdemir, B. G. (2018). Şimdiki zaman: Kadın karakterlerin film mekanlarındaki temsilinin feminist film eleştirisi çerçevesinde incelenmesi. Sinecine, 9(2), 131-164.
• Rose, J. (2020). Görme ve cinsellik (A. D. Temiz, Çev.). Metis Yayınları.
• Smelik, A. (2008). Feminist sinema ve film teorisi: Ve ayna çatladı. (D. Koç, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Şengül, B. (2017). Gözetleme kulesi’nden Mustang’e: “Kadınlar Araf’ta!”: Türkiye sinemasında oluşan dişil dil (Tez No. 469435) [Yüksek lisans tezi, Kadir Has Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Şentürk, G. (2020). Çağdaş İngiliz Tiyatrosu’nda başvurulan feminist stratejiler, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Stratejiler, 64, 311-325.
• Yaşartürk, G. (2018). 2000 sonrası Türk sinemasında değişen kadın imgeleri: “Mavi dalga” filminde özne olarak kadın ve “ikimizin yerine” filminde anlatının gizemi olarak kadın, Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 8(3). 518-525.
• Yatçi, D. (2024). Sabiha’nın kız kardeşleri Türkiye sinemasında kadınsal deneyimler ve toplumsal cinsiyet. Metis Yayıncılık.
• Yılmaz, C. (2022). Bedenleşen sinema: Film fenomenolojilerinde feminist imgelem. Sinecine, 13(1). 203-219.