Hamidiye Alaylarında “Cündi Terekemeler”: Karapapaklar

Yıl 2022, , 278 - 314, 28.11.2022

Mehmet Rezan Ekinci

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1171814

Öz

Karapapak Terekemeleri, 19. yüzyıl sonlarına doğru Osmanlı’nın Kafkas sınırlarına nazır bölgelerden Şarkî vilayetlere doğru göç ettiler. Bunda Osmanlı-Rus devletleri arasında yaşanan savaşların ortaya çıkardığı huzursuzluklar etkili olmuştur. İlk gelen kafileler Erzincan ve Sivas vilayetlerine Bayezid Sancağı’na doğru iskân edildiler. Bilahare Anadolu’nun içlerine doğru Malatya, Çorum, ve Yozgat gibi şehirlere uzandılar. Karapapakların bu göç durumu sebebiyle vesikalarda onlardan muhacir olarak söz edilir. Onların geldiği dönem Osmanlı-Rus ilişkilerinin gerildiği ve Ermeni milliyetçi hareketlerinin hız kazandığı bir evredir. Bu zaman zarfında Osmanlı hükümeti, bölgedeki emniyeti sağlamak üzere aşiretlerden Hamidiye Süvari Alayları tesis etmeye çalışıyordu. Karapapaklar ise binicilik, silahşörlük ve cündîlikte/askerlikte mahir idiler. Onlar bu sürece hemen adapte olarak 6., 7. ve 40. alayları kurdular ve üç alayla bu teşkilata dahil oldular. Bu çalışma, dönemin vesikalarında ve 1895 Salnamesi’nde Karapapakların Hamidiyeliliklerine ilişkin bir izleği takip etmektedir. Hamidiye Teşkilatı’nda yer alan isimler, ünvanlar ve daha birçok bilgi liste halinde ilk defa yayınlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hamidiye Alayları, Karapapak, Terekeme

Kaynakça

• Berlin Kongresi, Matbaa-yı Amire, H. 1298.
• Salname-i Askerî, Matbaa-i Askeri, İstanbul 1311-1895.
• Avyarov. Osmanlı-Rus ve İran Savaşları’nda Kürdler 1801-1900, Çev: Muhammed Varlı (Hoko Xanî), Sipan yay., Ankara 1995.
• Aydın, Suavi ve Çiftçi, Erdal. İmparatorluğun Son Aşiret Sayımı Fihristü’l-Aşair, İletişim yay., İstanbul 2021.
• Bozkurt, İbrahim. Aşiretler Tarihi, Kitap Matbaası, İstanbul tarihsiz.
• Celil, Celile. XIX. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda Kürdler, Özge yay., Ankara 1992.
• Mehmed Hurşid (Paşa). Seyahatname-i Hudud, Simurg yay., Çevrimyazı: Alâattin Eser, İstanbul 1997.
• Gökalp, Ziya. Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler, Kaynak yay., İstanbul 2009.