Şîîra Moderne Ya Kırmanckî (Zazakî) De Wuslat Û Fîraq

Yıl 2024, , 162 - 180, 25.10.2024

Pınar Yıldız

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1508386

Öz

Na xebate de ma do hewl bidê ke mefhûmê “wuslat û fîraq”î yo ke morê xo dayo şîîra rojawanî ro, şîîra moderne ya kirmanckî (zazakî) ser o senîn hewa tesîr kerdo, ey ser o vinderê. Şîîra zazakî de temayê ke zaf zêde ameyê şuxulnayene meseleyê komelkîyî, exlaqîyî û eşq o. Bîlhesa temaya eşqî şîîra moderne ya zazakî de zaf zêde ameya şuxulnayene. Nê ra zî girêdaye mefhûmê “wuslat û fîraq”î zî nê şîîran de, goreyê terz û uslûbê nuştoxan ameyo şuxulnayene. Çike edebîyatê rojhelatî de, manzûman; cîyabîyayîş û dûrîmendişê aşiq û maşûqî ra hêz girewto. No cîyabîyayîş yeno yew merhele ke şaîr (aşiq), mîyanê dejê cîyamendişî de hende vindî beno ke êdî nêwazeno bireso “waştîya xo.” Edebîyatê tesewufî de mefhûmê “wuslat û fîraq”î eşqê îlahîyî temsîl keno. Nê ewnîyayîşî de pêresayîş çîyêko bêîmkan o. Coka “wuslat û fîraq” yew rayero dûr û zehmetin o ke hem derdê cîyamendişî tede est o hem zî layîqê a roja pêresayîşî bîyayîş zaf muhîm o. Şîîrê zafê şaîranê kirmancan de ma derd, keder û îsyanê cîyabîyayîşî vînenê ke şaîrî bi bêîmkanîya xoresnayîşê waştîye nalenê. Şîîra moderne ya zazakî de zafane wuslat û fîraq seba eşqê fanîyî ameyo qestkerdene yanî nê şîîran de qestêko tesewufî çin o. La reyna zî goreyê terzê nuştoxan mefhûmê wuslat û fîraqî eşqîno bibedilîyo.

Anahtar Kelimeler

wuslat û fîraq, şîîra kirmanckî/zazakî, edebîyato modern, eşq, şîîra moderne ya zazakî

Reunion and Separation in Modern Zaza Poetry

Öz

In this study, we will try to show the effect of the concept of “reunion and separation”, which has left its mark on Eastern poetry, on modern Zaza poetry. Social and moral issues and love are the dominant themes used in modern Zaza poetry. Especially the theme of love is the most used theme in modern Zaza poetry. In connection with this theme, the notion of “reunion and separation” has also been reflected in modern Zaza poetry in different ways depending on the poets’ poetry styles. In Eastern poetry, verses are generally nourished by the separation and inability of the lover and the beloved to meet. After a while, this separation reaches such a stage that the poet (lover) loses himself with the pain of separation and no longer wants to meet his beloved. In Sufi literature, this love and the pain of separation represent divine love and its separation. That’s why it seems like it’s impossible to get together, and reunion fueled by separation is a long and difficult road. Because during this separation process, the lover’s actions also affect the possibility of reunion. In the poems of many Zaza poets, we see the pain of separation, the troubles, sorrow and pain, the poet’s rebellion and the impossibility of reunion. In modern Zaza poetry, the concepts of reunion and separation are used for worldly love, and divine love is not usually meant in these poems. However, depending on the style of the writers, the concept of reunion and separation takes different forms and is seen in the poems.

Anahtar Kelimeler

reunion and separation, poetry, modern zaza literature, modern zaza poetry, love

Modern Kirmancca (Zazaca) Şiirinde Vuslat ve Firak

Öz

Bu çalışmamızda doğu şiirine damgasını vurmuş olan “vuslat ve firak” mefhumunun modern Zaza şiiri üzerindeki etkisini göstermeye çalışacağız. Modern Zaza şiirinde toplumsal ve ahlaki meseleler ve aşk kullanılan başat temalardandır. Özellikle aşk teması modern Zaza şiirinde en fazla kullanılan temadır. Bu tema ile bağlantılı olarak da “vuslat ve firak” mefhumu da şairlerin şiir tarzlarına göre farklı şekillerde modern Zaza şiirine yansımıştır. Doğu şiirinde manzumlar genellikle âşık ve maşukun ayrılığından ve kavuşamamasından beslenirler. Bu ayrılık bir süre sonra öyle bir merhaleye erişir ki şair (âşık) ayrılık acısıyla kendini kaybeder ve artık maşuka kavuşmak da istemez. Tasavvuf edebiyatında bu aşk ve ayrılık acısı ilahi aşkı ve onun ayrılığını temsil eder. Bu yüzden de zaten kavuşmak imkânsız gibidir ve firaktan beslenen vuslat uzun ve zahmetli bir yoldur. Çünkü bu firak sürecinde âşığın eylemleri de vuslat ihtimalini etkiler. Birçok Zaza şairin şiirlerinde ayrılık acısını, bu acının dert, keder ve elemi ile şairin isyanını ve vuslatın imkânsızlığını görürüz. Modern Zaza şiirinde vuslat ve firak kavramı dünyevi/fani aşk için kullanılmıştır ve bu şiirlerde genellikle ilahi aşk kastedilmez. Fakat yazarların üslup ve tarzlarına göre vuslat ve firak mefhumu, modern Zaza şiirinde de farklı şekillere bürünerek şiirlerde görülebilir.

Anahtar Kelimeler

vuslat ve firak, şiir, modern zaza şiiri, aşk, modern zaza edebiyatı

Kaynakça

• Başî, X. (2012). Gula Xizirî. Îstanbul: Vate.
• Baudrillard, J. (2021). Baştan Çıkarma Üzerine. (A. Sönmezay, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Bingöl, H. (2019). Zaza Şiir Tarihi Üzerine Bir İnceleme. N. Beltekin, & A. Kırkan (Dü) içinde, Sözden Yazıya Zazaca (s. 135-178). İstanbul: Peywend.
• Bozkurt, H. (2021). Destpêk ra Heta Ewro Antolojîyê Şîîranê Zazakî. Van: Peywend.
• Çîçek, A. A. (2017). Antolojîyê Şîîranê Kirmanckî (Zazakî). Îstanbul: Vate.
• Dağılma, İ. (2022). Edebiyato Modern ê Zazaki (Dewır, Tewır u Mewzu). İstanbul: Vir.
• Espar, J. Î. (2020). Bêrîyê Birîsimênî-Komşîîrî-. Îstanbul: Vate.