Mela ‘Eliyê Baqustanî û Mewlûda Wî

Yıl 2015, , 101 - 138, 15.09.2015

M. Zahir Ertekin

https://doi.org/10.19059/mukaddime.41484

Cited By: 3

Öz

Baqustanî ‘alim helbestvanekî kurd ê vê serdemê ye. Sê kurdî û şeş ‘erebî, bi tevahî neh berhemên wî hene ku nehatine çapkirin. Di vê xebatê de em ê li ser Mewlûdnameya wî rawestin. Di serî de bi kurtasî em ê li ser mêjûya mewlûdê û kevneşopiya wê di nava civaka kurdan de bisekinin. Paşê dîsa bi kurtasî em ê jiyana Mela ‘Eliyê Baqustanî peşkeş bikin. Di derbarê naverok û şeklî edebî yê Mewlûdnameya Baqustanî de hin agahî dê bêtin dayîn. Piştî hindê em ê li ser du nusxeyên wê yên destxet bisekinin. Dê transkirîpsiyona texstê orîjînal esas bête girtin û nusxeya duyem re bête
berawerdkirin. Lewra di navbera nusxeya helbestvan û ya Qoxî de cudahî hene. Di metnê transkirîpsiyonê ev herdû nusxe bi hûrgulî hatine berawirdkirin.

Anahtar Kelimeler

Mewlûdname, İbn Hecer el-Heytemî, Mela ‘Eliyê Baqustanî, Hezretî Pêxember, jidayikbûn

Mullah Ali Baqustanî and his Mawlid

Öz

Baqustanî is one of the most important scholar poets of the 20thCentury. Baqustanî wrote Kurdish and Arabic poems and has three Kurdish and six Arabic, a total of nine unpublished works. In this study, one of his works in Kurdish, the mawlid will be reviewed. This study would initially introduce brief history of the mawlid and the mawlid tradition among Kurds. After providing artistic, formal and contextual information on Mullah Ali Baqustanî’s mawlid, the transcribed original text of the work will be presented. However, there is another version of the work, which is written by Mullah Hilmi el-Koğî under the auspice of the author while he was alive. Koğî omitted certain verses he considered objectionable and corrected some to keep the rhyme. He also inserted some of his own. This study will further compare the two versions by providing the differences in the second version in the footnotes.

Anahtar Kelimeler

Mawlid, İbn Hacer el-Heytemî, Mullah Ali Baqustanî, Mohammad, nativity

Molla Ali Baqustanî ve Mevlidî

Öz

Molla Ali Baqustanî, içinde bulunduğumuz yüzyılın önemli âlim şairlerindendir. Üçü Kürtçe altısı Arapça olmak üzere dokuz adet basılmamış kitabı bulunmaktadır. Bu çalışmada onun Kürtçe kaleme aldığı Mevlidname’si incelenecektir. Evvela mevlidin kısaca tarihçesi ve Kürtlerde mevlid geleneğine değinilecektir. Ardından Molla Ali Baqustanî’nin kısaca hayatı sunulacaktır. Molla Ali Baqustanî’nin Mevlidi hakkında sanatsal, şekilsel ve muhtevaya yönelik bazı bilgiler verildikten sonra, eserin orijinal nüshasının transkripsiyonlu metni sunulacaktır. Ancak eserin bir diğer
nüshası da vardır ki, şair hayatta iken Molla Hilmi el-Koğî’ye yazdırmıştır. Koğî, inanç ve itikat açısından mahzurlu gördüğü bazı mısra ve beyitleri çıkarmış ve bazı mısra ve beyitleri de yine kafiyeye uydurmak için düzeltmeye gitmiştir. Az sayıda bazı beyitleri de kendisi ilave etmiştir. Bu çalışmada ilave olarak bahsi geçen ikinci el yazması nüsha, asıl nüshayla karşılaştırılarak farkları dipnotta verilecektir

Anahtar Kelimeler

Mevlid, İbn Hecer el-Heytemî, Molla Ali Bakustani, Hz. Peygamber, doğum

Kaynakça

• Coşkun, M. (2007). Sözün Büyüsü Edebi Sanatlar, İstanbul: Dergâh.
• Çağmar, E. (2004). Edebi Açıdan Arapça Mevlidler, Ankara: Îlahiyat.
• Çelebî, S. (1984). Vesîletu’n-Necat Mevlîdi, (nşr. Ahmed Ateş), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Çubukçu, İ. A. (1984). Makaleler (Dinimizde Mevlidin Önemi), Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Doskî, T., Doskî, M. İ. (1996). Mela-yı Bateî We Behremi-yi wî, Çaphâne-i Hawar, Dhuk-Irak.
• Ertekin, M. Z. (2013). “Di Edebiyata Klasîk a Kurdî De Texmîs û Texmîsên Mela ‘Eliyê Baqustanî”, Mukaddime Dergisi, H. 6, Mardin.
• ……………… (2013). “Mela ‘Eliyê Baqustanî û Berhemên Wî Yên Kurdî”, Rojên Edebiyata Kurdî Ya Bakur- Rojava, Yekîtiya Nivîskarên Dihokê, Dhok. Irak.
• Göktaş, M; Kalkandelen A.H; Keleş R. (2014). Türk – İslam Edebiyatı, Erzurum: Zafer Medya.
• Kırkan, A. (2011). “Mewlidê Osman Efendi û Mewlido Zazakî”, Kovara Nûpelda, H. 7-8, Wan.
• Kızıl, H; Şınğar, C; Çetin, R. (2015). “Ceribandinek Li Ser Senifandina Mewlûdên Kurdiya Kurmancî Li Gorî Mijarên Wan”, International Journal of Kurdish Studies, Diyarbekir.
• Kocakaplan, İ. (1992). Açıklamalaı Edebî Sanatlar, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Pekolcay, N. (1980). Mevlîd, Suleyman Çelebî, İstanbul: Dergah.
• Pakalin, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB, C.2, İstanbul.
• Sadînî, M. X. (2010). Mela Huseynê Bateyî – Jiyan, Berhem û Helbestên Wî-, Weşanxaneya Nûbihar, İstanbul.
• Saraç, M. A. (2000). Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, Stenbol: Bilimevi.
• Îbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhemmed b. Mukrîm. (1990). Lisânu’l-‘Ereb, Daru’l-Fikr, c.3, Beyrût.
• İhlan, Z. (2013). Mewlûda Mela Huseynê Bateyî, Teza Lîsansa Bilind a Neçapbûyî, Enstituya Zimanên Zindî, Zanîngeha Mêrdînê, Mêrdîn.
• Özkan, H. (2003). DİA, C.38, r.195. Ankara.