Peywendiya Mîr û Mela Di Çarçoveya Patronaja Edebî de

Yıl 2017, , 153 - 170, 30.12.2017

Zülküf Ergün

https://doi.org/10.19059/mukaddime.345645

Cited By: 1

Öz

Kurte: Di vê gotarê de peywendiya Melayê
Cizîrî û Mîrê Cizîra Botan di çarçoveya patronaja edebî de tê vekolîn. Ji bo vê
mebestê piştî ku taybetmendiyên patronaja edebî û nasnameya patronê Melayê
Cizîrî tê ronkirin bi riya helbestên wî peywendiya wî ya digel Mîrê Cizîra
Botan tê berçavkirin. Di encamê de di vê gotarê de tê nîşandan ku Melayê Cizîrî
bi çendîn helbestên xwe pesnê hêz, desthilat û comerdiya mîrên Cizîra Botan
daye û wek helbestvanekî serayê hunera xwe xistiye bin xizmeta mîran û di
beramber vê de jî ji aliyê wan ve hatiye padaştkirin. Ji ber vê dema şanazî bi hunera
helbesta xwe dike di heman demê de xurûra seraya patronê xwe jî temsîl dike û bi
vî awayî yekem mînaka patronaja edebî pêşkêş dike di edebiyata kurdî de.

Bêjeyên Sereke: Patronaj, qesîde,
Mîr, Mela.

 

Edebi Patronaj Çerçevesinde Mîr ve
Mela İlişkisi

Öz: Bu makalede edebi patronaj
çerçevesinde Melayê Cizîrî ve Cizîra Botan Emîrî ilişkisi ele alınmaktadır. Bu
amaçla edebi patronajın özellikleri ve Melayê Cizîrî’nin patronunun kimliği
konuları izah edildikten sonra seçilen şiirlerin içerik analizi yoluyla Melayê
Cizîrî ile Cizîra Botan Emirî ilişkisi ortaya konmaktadır. Sonuç olarak bu
makalede Melayê Cizîrî’nin bazı şiirlerinde Cizîra Botan Emiri’nin gücünü, iktidarını
ve cömertliğini övdüğü, bir saray şairi olarak sanatıyla emirlerin hizmetine
girdiği ve bunun karşılığında da bu emirler tarafından ödüllendirildiği
gösterilmektedir. Bundan dolayı kendi şiir sanatıyla övünürken aynı zamanda
patronunun sarayının gururunu temsil ettiği ve Kürt edebiyatında ilk edebi
patronaj örneğini sunduğu vurgulanmaktadır.

Anahtar Sözcükler: Patronaj,
kaside, Mîr, Mela.

 

The Relation between Mîr (Head) and
Mela on the Frame of Literary Patronage

Abstract: In this article, the
relation between Melayê Cizîrî and head of Cizîra Botan are considered in the
context of literary patronage. For this purpose, after the features of literary
patronage and the identity of Melayê Cizîrî's boss were explained, the relation
between Melayê Cizîrî and head of Cizîra Botan are revealed through content
analysis of chosen poems. As a result, it is shown in this article that Melayê
Cizîrî praised head of Cizîra Botan’ power, generosity and his political power
in his some poems. Additionally, Melayê Cizîrî as a palace poet entered into
the heads of Cizîra Botan services with his art and he was rewarded by the
Mîrs/heads. Therefore, it is emphasized that while the Mela was boasting his
own potry’s art, at the same time he glorified the pride of the boss’s palace
and in this way, the first liteary patronage example in Kurdish literary is
offered.

Key Words: Patronage, eulogy,
Mîr/head, Mela.

Anahtar Kelimeler

Patronaj, qesîde, Mîr, Mela

Kaynakça

• Amêdî, S. B. (1998). Hozanvanêt Kurd (Z. Zinar, Tîpguhêzî). Stockholm: Pencînar.
• Bedlîsî, Ş. (2007). Şerefname (Z. Avci, Wer.). Stenbol: Avesta.
• Bruinessen, M. V. (2003). Ağa, Şeyh, Devlet, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelebî, E. (?). Seyahatname (R. Dankoff-S. A. Kahraman- Y. Dalı, Amd.). Yapı Kredi Yayınları.
• Cizîrî, M. (2010). Dîwan (S. Dilovan Amd.). İstanbul: Nûbihar.
• Ebûş, F. H. (2004). El Medîne Kurdiye, Erbîl: Spîrêz.
• Ergün, Z. (2014). Bajar-Edebiyat û Cizîra Botan, İstanbul: Nûbihar.
• Hejar (1361). Dîwanî Rebbanî Şeyx Ehmedî Cizîrî, Tehran: Siruş.
• Hodgson, M.G.S. (1993). İslam’ın Serüveni, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Lapidus, I. M. (2005). İslam Toplumları Tarihi (Y. Aktay, Wer.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• İbn Haldun (1991). Mukaddime (S. Uludağ, Amd.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İnalcık, H. (2010). Şair ve Patron (Çapa Sêyem). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Makdisi, G. (2009). İslam’ın Klasik Çağında ve Hıristiyan Batı’da Beşeri İlimler (H. T. Başoğlu). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Mumford, L. (2007). Tarih Boyunca Kent (G. Koca-T. Tosun, Wer.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ocak, A. Y. (2011). Ortaçağlar Anadolu’sunda İslam’ın Ayak İzleri Selçuklu Dönemi (Çapa Duyem). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Secadî, E. (1952). Mêjûy Edebî Kurdî, Bexda: Çapxaney Mearîf.
• Selefî, H. A.-Doskî, T. Î. (2008). Mu’cemu’ş-Şu’erai’l-Kurd, Duhok: Spîrêz.
• Sevgen, N. (1982). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Türk Beylikleri (Ş. K. Seferoğlu- H. K. Türközü, Amd.). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Tanpınar, A. H. (2010). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (Çapa Heştem). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tuncer, O. C. (1973). “Mardin-Cizre Kırmızı Medrese” Vakıflar Dergisi, Ankara: Ongun Kardeşler Matbaası, j. X r. 425-434
• Varlî, E. M. M. (Hoko) X. (1997). Dîroka Dugelên Kurdan, İstanbul: Hoşka Weşan û Lêkolîna Sîpan.
• Xeznedar, M. (2010). Mêjûy Edebî Kurdî, Hewlêr: Dezgay Çap û Bellawkirawey Aras.
• Yaşın, A. (2007). Tarih Kültür ve Cizre, Ankara.
• Zivingî, M. M. (?) “Muqeddîme” Mînel Iqdî’l Cewherî fî Şerhî Dîwanî Şeyxî’l Cezerî, Qamişlî.