Irk, Din ve İşçi Gruplaşmaları Bağlamında Osmanlı Sendikaları

Yıl 2019, , 504 - 521, 28.11.2019

Mehmet Alan

https://doi.org/10.19059/mukaddime.522407

Öz

Osmanlı Devleti’nin iktisadi yapısının üç özelliği vardır; bunlar

fiskalizm, gelenekçilik, iaşeciliktir. Gelenekçi bir konumda olan Osmanlı

iktisadı, değiştirilmesi gerekmiyorsa geçmişten gelen uygulamayı devam

ettirmiştir. Gerektiğinde uygulamayı ıslah etmiş ve kökten bir değişime yol

açmamıştır. Ancak 19. yy.’da dünyada meydana gelen devrimler küresel

niteliğe sahiptir.

19. yy.’da tohumu atılan milliyetçi düşünceler, sanayi alanındaki

değişimler ve dönemin ruhu olan “özgürlüğü” yakalayabilmek için yapılan

devrimler, modern dünyanın tamamını etkilemiştir. Bu etkiden Osmanlı

Devleti devlet ve toplum bazında uyumu ya da direnişi sağlayamamıştır. Bu

olaylar neticesinde ortaya çıkan sınıflaşma, Osmanlı Devleti’nde daha mikro

düzeyde kendisini göstermiştir.

Osmanlı işçi sınıfı mikro anlamda görülebilen ayrışmaların en göze

çarptığı gruptur. Normal şartlar altında, işçi sınıfının emek sömürüsü

karşısında birleşmesi beklenirken, Osmanlı’da işçi sınıfı birleşme yerine daha

çok ayrışmıştır. Bu çalışma genelde Osmanlı işçi sınıfının, spesifik olarakta

İstanbul reji işçi sendikalarının neden birleşemediği üzerine bir çalışmadır.

Çalışma, işçi sınıfları arasındaki ayrılıkların milliyet ve din eksenli

farklılıklardan kaynaklandığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Sendika, Reji Şirketi, Milliyetçilik, Proleterya

Kaynakça

• “Cibali Tütün Ameleleri”, Aydınlık Mecmuası, Sayı: 8, Kanunusâni 1341/Ocak 1925
• Quataert, Donald ve E. J. Zürcher, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler 1839-1950, İstanbul, İletişim Yayınları, 1998.
• Akkaya, Y. (2004). Düzen ve Kalkınma Kıskacında İşçi Sınıfı ve Sendikacılık. Neoliberalizmin Tahribatı II, 139-164.
• Mehmet Mubarek Alan, İstanbul’daki Tütün İşçileri ve Reji İdaresi(1883-1925),Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2017.
• Aydınlık Mecmuası, Sayı: 8, Kanunusâni 1341/Ocak 1925.
• BOA DH. EUM. THR 43/53 (20.R.1328/28.07.1910)
• BOA DH. İD 126/19.02 (18.Ke.1326/31.12.1910)
• BOA DH. İD 126/19.03 (23.Ke.1326/05.01.1911)
• BOA DH. İD 126/19.04 (14.M..1327/27.05.1911)
• BOA DH. İD 126/19.05 (15.M.1327/28.05.1911)
• BOA DH. MKT. 2681/20 (20.Za.1326/14.12.1908).
• BOA DH. MUİ 115/4 (13.R.1328/21.07.1910)
• BOA ŞD 2380/38 (20.M.1329/21.01.1911)
• BOA ŞD. HU 3077/43 (23.Ca.1329/22.05.1911
• BOA ZB 74/31 (04.A.1324/17.08.1908),
• BOA, İ, MMS,3367(10.01.1883)
• Duhan Rejisi İstanbul Fabrikası Amele Teavün Cemiyeti”, Sa’y ve Amel, Sayı:5, 10.Ş.1326/23.02.1911.
• Düstûr, 2. Tertip, C.1. 03.Ağ.1325/ 16.08.1909, Dersaadet Matbaası, 1329.
• Erkan Serçe, “Amelperver Cemiyeti”, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, Cilt:1, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayını, 1996.
• Erkan Serçe, “Mitos’tan Geleceğe, Amelperver Cemiyeti”, Toplumsal Tarih, Sayı:14, Şubat 1995.
• Feroz Ahmad, “Osmanlı İmparatorluğu'nun Son Dönemlerinde Milliyetçilik ve Sosyalizm Üzerine Bazı Düşünceler”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalizm veMilliyetçilik, (Derleyen: Mete Tunçay- Erik J. Zürcher), (Çev: Mete Tunçay), ( 6. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
• G. Haupt,- P. Dumont, Osmanlı İmparatorluğu'nda Sosyalist Hareketler, s.36.
• Gündüz, Ahmet. "Bolşevik İhtilalinin Türk Dünyasındaki Yansımaları." Ankara: Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi6.1 (1917): 1-12.
• Kemal Sülker, Sendikacılar ve Politika, May Yayınları, 1975.
• Mehmet Hakan Sağlam, “Reji Şirketi Şartnâmesi” Osmanlı Borç Yönetimi Duyunu Umumiye 1879-1891, C.3, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2008.