SÖMÜRGECİLİK VE DİL: BATI SÖMÜRGESİNİN ARAP DİLİNE YAKLAŞIMINA DİL-KİMLİK İLİŞKİSİ PENCERESİNDEN BAKIŞ

Yıl 2013, Sayı: 7, 47 - 68, 01.07.2013

Tahirhan Aydın

Öz

Imperialism and Language: Exploring the approach of the Western imperialism to the Arabic language from the window of Language-Identity relation In this study, the approach of the Western imperialism to the Arabic language in the last centuries has been explored from the window of Language-Identity relation. Firstly, the definition of identity and the relation between language and culture has been studied. After that, the role of language in the interraction of cultures has been analysed. The attacks of the imperialists to the individuals have been explained and how language is used in the project of estrangement and leaving individuals rootless are explored. A is given on how imperialists make Arabic inferior by highlighting other languages and dialects of the region they go. Finally, the struggle between the intellectual part of the community who support the ideals of the imperialists and the local people who are against imperialism has been considered.

Anahtar Kelimeler

Arabic, imperialism, language, identity.

SÖMÜRGECİLİK VE DİL: BATI SÖMÜRGESİNİN ARAP DİLİNE YAKLAŞIMINA DİL-KİMLİK İLİŞKİSİ PENCERESİNDEN BAKIŞ

Öz

Bu çalışmada Batı sömürgesinin son birkaç yüzyılda Arap âleminde sürdürdüğü sömürgecilik hareketinin Arap diline karşı tutumları dil-kimlik ilişkisi açısından incelendi. Öncelikle sömürgeciliğin tanımı ve dil-kültür ilişkisi ele alındı. Akabinde dilin kültürler arasındaki iletişimde oynadığı rolü incelendi. Sömürgecilerin bireyin benliğine karşı yaptıkları saldırılar açıklandıktan sonra yabancılaştırma projesinin dil üzerinden nasıl yürütüldüğü ve kökleştirildiği mercek altına alındı. Sömürgecilerin gittikleri yerlerde Arapçanın dışındaki dil ve lehçeleri öne çıkararak Arap diline karşı sergiledikleri mücadele özetle verildi. Son olarak bizzat sömürülen halkın kültürlü kesimi tarafından sömürgecilerin emellerine destek veren kesimler ile yine Arap dili ve din simgelerinden destek alınarak sömürgeciliğe karşı çıkan yerli halkın direnişleri irdelendi.

Anahtar Kelimeler

Arap dili, sömürgecilik, dil, kimlik.

Kaynakça

• Ahmed, N.M. (1986). et-Ta„rîb ve‟l-kavmiyyetu‟l-„arabiyye fi‟l-mağribi‟larabî. Beyrut: Merkezu Dirasâti‟l-Vahdeti‟l-„Arabiyye. el-„Adnânî, M. (1989). Mu„cemu‟l-ağlâti‟l-luğaviyyeti‟l-mu„âsira. Beyrut: Mektebetu Lubnan.
• Akarsu, B. (1984). Wilhelm Von Humboldt‟da dil- kültür bağlantısı. İstanbul: Remzi.
• Aksan, D. (2000). Her yönüyle dil. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ataöv, T. (1975). Afrika ulusal kurtuluş mücadeleleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi.
• Aytaç, B. (2010). Selâme Mûsâ ve Arap Dili Üzerine Görüşleri. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi. 120-128.
• Bintu‟ş-Şati‟. (1991). „Aişe Abdurrahman, lugatunâ ve‟l-hayat. Kahire: Daru‟l-ma„ârif.
• Bişr, K. (1999). el-Luğatu‟l-„arabiyye beyne‟l-vehm ve sû‟i‟l-fehm. Kahire: Daru‟l-Garib. el-Cundî, E. (1980). Ma„lemetu‟l-İslâm, Beyrût: el-Mektebu‟l-İslâmî.
• Çubukçu, M. (1997). Cezayir: Kuzey Afrika‟daki Kirli Savaş. Birikim, 99. ed-Dubayb, A. b. M. (2001). el-Lugatu‟l-„arabiyye fi „asri‟l-„avleme, Riyad: Mektebetu‟l-„Ubeykan.
• Ebu Mağlî, S. A. (2008). et-Tedris bi‟l-luğati‟l-„arabiyyeti‟l-fasîhati li cemî„i‟l-mevaddi fi‟l-medârisi. Ammân: Daru‟l-Bidâye. el-Elfî, U. (2004). el-Lugatu‟l-„arabiyye ve keyfe nenhedu biha nutkan ve kitabeten. Kahire: el-Hey‟etu‟l-Mısriyyeti‟l-„Amme li‟l-Kitab.
• Er, R. (1997). Modern mısır romanı (1914-1944). Ankara.
• Ferro, M. (2002). Sömürgecilik tarihi. Ankara: İmge Kitabevi. el-Hattâbî, M. M. (1977). el-Lugatu‟l-Arabiyye Beyne‟l-Vaki‟ ve‟l-İddi„â‟. el-Lisanu‟l-„Arabî. (yıl:14).
• Huntington, S. P. (2005). Medeniyetler çatışması ve dünya düzeninin yeniden kurulması. (M. Turhan, Y. Z. C. Soydemir, Çev.). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
• Huseyin, M. M. (1981). Husûnuna muheddedetun min dâhiliha. Beyrût: Muessesetu‟r-Risâle.
• Kaddafî, M. (1990). el-İsti„mâr. Trablus: el-Merkezu‟l-„İlmî li‟d-Dirâsât ve Ebhâsi‟l-Kitabi‟l-Ahdar.
• Karaağaç, G. (2002). Dil tarih ve insan. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Loomba, A. (2000). Kolonyalizm postkolonyalizm. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Marlowe, J. (1970). Cromer in Egypt. New York.
• Memmi, A. (1996). Sömürgeci ve sömürgeleştirilen insan. (S. Ak, Çev.). Ankara: Öteki Yayınları.
• Mucahid, H. T. (1985). el-Isti„mar ke-zahire „âlemiyye –havle‟l-isti„mar ve‟limberyaliyye ve‟t-tebe„iyye. Kahire: „Âlemu‟l-Kutub.
• Mûsâ, S. (1945). el-Belâgatu‟l-„asriyye ve‟l-lugatu‟l-„arabiyye. Kahire. en-Nakkaş, R. (2009). Hel tentehiru‟l-lugatu‟l-arabiyyetu?. Kahire: Nahdetu Mısır. en-Nefîsî, „A. (2004). el-Bu„du‟s-Siyâsî li Kadiyyeti‟l-Lugati‟l-„Arabiyye. Beyrût: el-Lugatu‟l-„Arabiyye Es‟iletu‟t-Tetavvuri‟z-Zatî ve‟lMustakbel, Merkezu‟d-Dirâsâti‟l-Lugati‟l-„Arabiyye.
• Özbir, K. (1984). Fransa‟nın gerçek yüzü, İstanbul: Son Havadis Yayınları. Parıldı, M.(2010). Fransız Sömürgeciliği Döneminde Kuzey Afrika‟da Arap Dili ve Edebiyatına Genel Bir Bakış. Bilimname, XVIII, 115-132.
• Rabih, T. (1981). eş-Şeyh „abdulhamid b. bâdîs, râidu‟l-islâhi‟l-islamî ve‟tterbiyye fi‟l-cezair. Cezayir: eş-Şeriketu‟l-Vatanî li‟n-Neşri ve‟t-Tevzi„. Rabih T. (1983). Edvâun „ala siyaseti ta„ribi‟t-ta„lîm ve‟l-idâre ve‟l-muhîti‟lictimâ„î, fi‟l-cuz„i‟l-evvel: el-ma„reke min ecli‟t-ta„rîb (1978-1962). elMustakbelu‟l-„Arabî. (yıl:6, sayı: 57).
• Riyâd, Z.(1965). İst„imaru ifrîkiya. Kahire: ed-Dâru‟l-Kavmiyye li‟t-Tibâ„e ve‟-Neşr.
• Said, E.W.(1999). Şarkiyatçılık –batinin şark anlayişi-. (B. Ünlüler, Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Schreier, J. (2007). Napoléon's Long Shadow: Morality, Civilization, and Jews in France and Algeria, 1808–1870. French Historical Studies. Volume 30 (1), Duke University Pres.
• Schnapper, D. (2005). Sosyoloji düşüncesinin özünde öteki ile ilişki. (A. Sönmezay, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. et-Tevbe, G. el-Fikru‟l-Islâmiyyu‟l-mu„âsir. İstanbul: Daru‟l-Kalem.
• Virtanen, Ö.E. (2003). Dil politikalarının millîyetçilik hareketlerindeki tarihsel kökenleri. Avrupa birliği sürecinde dil haklari. (E.Uzpeder, Ed.) İstanbul: Helsinki Yurttaşlar Derneği Yayını. ez-Zebîdî, Ebû B. (1973). Tabakâtu‟n-nahviyyîn ve‟l-luğaviyyîn. (Muhammed Ebû‟l-Fadl İbrahîm, Thk.), Kahire: Dâru‟l- Ma„ârif.