BATI DİASPORASINDA SÜRYANİLER VE SÜRYANİ KİLİSESİ

Yıl 2013, Sayı: 7, 101 - 122, 01.07.2013

Gabriel Rabo

Öz

Syrians and the Syrian Church in Western Diaspora During the last quarter of the 20th century, the majority of Syrian people have been forced to leave their homeland in Southeast Anatolia and migrate to the Western countries. With the increase of confidence and freedom in the West, awareness has risen not only about the importance of protecting their religion, their language and their ethnic identity, but also the importance of developing their culture and tradition further. They have founded congregations in the towns and cities in which they live. Furthermore, they have built or tried to buy churches and monasteries. For the management of these dioceses, archbishops have been installed and assigned in the USA, Middle Europe, the Benelux and Scandinavian countries. Along with the growth of the Aramaeans, the number of churches and dioceses has also increased today. The Syrian Orthodox Church has also tried to get legal rights in the countries in which it is situated. The Syrians have the right to teach children and young adults their own religion and their own language both in church and in state schools. This article deals with the migration to the Western diaspora, the new shelter and the development of organizations from the eyes of a firsthand witness to these issues.

Anahtar Kelimeler

Syrians, Aramaeans, Syriac, Syrian Orthodox, diaspora, Ṭur ‛Abdin, churches, monasteries.

BATI DİASPORASINDA SÜRYANİLER VE SÜRYANİ KİLİSESİ

Öz

20. yüzyılın son çeyreğinde Süryaniler'in çoğu, ana vatanları Güneydoğu Anadolu'dan ayrılıp batı ülkelerine göç etmek zorunda kaldılar. Batıdaki güven ve hürriyetin artmasıyla din, dil ve etnik kimliklerini korumaya, örf ve adetlerini geliştirmeye önem verdiler. Bunun için yaşadıkları şehir ve kasabalarda, öncelikle cemaatler kurdular. Daha sonra kilise ve manastırlar inşa etmeye veya satın almaya çalıştılar. Bunların yönetimi için Amerika Birleşik Devletleri, Orta Avrupa, Benelüks Ülkeleri ve İskandinavya Ülkeleri’nde abraşiyeler kurup metropolitler atadılar. Süryaniler'in nüfusunun artışıyla beraber kilise ve abraşiyelerin sayısı da günümüzde arttı. Süryani Kilisesi, bulunduğu bu ülkelerde hukuksal statüsüne kavuşmaya çalıştı. Süryaniler, hem kilise hem de devlet okullarında çocuklara ve gençlere din ve dil derslerini verme hakkına sahip oldular. Batı diasporasına göçün, yeni barınma ve örgütlenme gelişiminin görgü tanığı olan biri olarak bu durum takip edilerek ilk elden incelenmiş ve konu üzerinde araştırma yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Süryaniler, Aramiler, Süryani Ortodoks, Süryani göçü, diaspora, Tur Abdin, kilise, manastır

Kaynakça

• | ةيكريرطبلا ةلجملا \ ܐ ܐ ܪ ܪܘܢܚ ܐ ܘܓ ا اكز سويطانغأ رام كريرطبلا انديس ةسادق لأ لو ا دبع ىتم نابارلا مسري صاويع لأ .نيتنجرلاا يف ايكريرطب ابئان انارطم د (The Patriarchal Journal of the Syrian Orthodox Patriarchate of Antiochien and all the East), (Cilt 43). (2005). 305–321. Şam. 1 Verordnung des Bundesministers für Unterricht, Kunst und Sport, [Federal Milli Eğitim, Sanat ve Spor Bakanının 129. Kararnamesi], Bundesgesetzblatt für die Republik Österreich, [Federal Avusturya Resmi Gazetesi], yıl 1988, neşir: 8.3.1988, 45. nüsha.
• Antakya Süryani Ortodoks Kilisesi Patrikhanesinin Sinod Dosyası, Humus/Şam 1932–1990 (arşivime ait kopya, yayınlanmamış). İstatistiği, Patrik Sekreteri Rahip Abdullah Sattuf Sadadi (sonradan Antakya Patriği, 1906-1915) yürütmüştü. Bu doküman hakkında ilk olarak 1998 yılında internette, Discovery of a very important document about the Suryoyo population (1870) in Turkey adı altında Suryoyo Online web sitesinde yazı yayınlamıştım. Daha sonra İsveç’te bir dergide yazar ismi verilmeden anonim olarak yayınlanmıştı: Ett historiskt dokument, Bahro Suryoyo, sayı 1, (1999), 27; Discovery of a very important document about the Suryoyo population (1870) in Turkey, sayı 3, 18; 1870’lerde Türkiyedeki Süryani nüfusuyla ilgili önemli bir belge, 37, [Süryanice metin] 56.
• Aydın, E. (2000). The History of the Syriac Orthodox Church of Antioch in North America, Challenges and Opportunities. Crestwood/New York. Master thesis, St. Vladimir’s Orthodox theological Seminary. (yayınlanmamış).
• Besuch des Syrisch-Orthodoxen Patriarchen in Europa. Der Christliche Osten, (Cilt 26). (1971), 190–192; (Cilt 27). (1972), 169. Würzburg.
• Brock, S. (2001). Die verborgene Perle, die syrisch-orthodoxe Kirche und ihr antikes aramäisches Erbe, (Cilt 3). Roma: TransWorld Film Italia. – Türkçesi: Saklı İnci, Süryani Ortodoks Kilisesi ve onun Antik Arami Mirası, (Cilt 3). Yayım: Rabo, G. (2006). İstanbul: TransWorld Film Italia.
• Çıkkı, M.F. (2004). Naum Faik ve Süryani Rönesansı. Türkçe yayım: Mehmet Şimşek. Istanbul: Belge.
• Çiçek, Y.İ. (1999). ܐ ܪ̈ܘܝ ܚܐܢܥܝܒܚܐ ܘܚܐ ̈ܕܢܚܣܪ ܪ̈ܗ [Diasporada Kiliselerin ve Manastırların kuruluşu]. Kolo Suryoyo, Zeitschrift der syrischorthodoxen Diözese von Mitteleuropa [Orta Avrupa Süryani Ortodoks Abraşiyesi Dergisi], sayı 123, 59. Losser: Süryani Mor Afrem Manastırı. Die Bekanntmachung des syrisch-orthodoxen Religionsunterrichts in Österreich [Avusturya’da Süryani Ortodoks Din Dersinin Tanıtımı]. BGBl. sayı 467/1988.
• Die Gründungsakte des Erzbistums der syrisch-orthodoxen Kirche in Mitteleuropa und den Beneluxländern in den Niederlanden, [Hollanda’da, Orta Avrupa ve Benelüks Ülkeleri Süryani Ortodoks Kilisesi Abraşiye Teşkilat Dosyası]. Enschede 1981 (arşivime ait kopya, yayınlanmamış).
• Dolabani, Y. (1990). ܐ ܒܪ̈ܗܚܝܨ ܘ ܚܐܐ ܘܪ̈ܕ ܚܟܪ̈ܐܘܢܪ ܚܐ ܪܘܢ ܚܐ ܪ̈ܐܒ [Antakya Süryani Ortodoks Patriklerin Tarihi]. Losser: Süryani Mor Afrem Manastırı. Hürriyet Gazetesi, 28.9.1978.
• İdem, İstanbul Süryani Ortodoks Metropolitliği Haber ve Kültür Dergisi (2004). sayı 7–8. İstanbul.
• Ignatius J. III (1985). The Syrian Orthodox Church of Antioch. Losser: Süryani Mor Afrem Manastırı.
• Jakobiten aus der Türkei in Deutschland. Der Christliche Osten, (1971). (Cilt 26). Würzburg.
• Kaufhold, H. (2007). Zeitgenössische syrische Berichte über die Christenverfolgungen der Jahre 1895/96 im Osmanischen Reich [1895/1896 Osmanlı İmparatorluğun'da Hristiyanlara yapmış olduğu zulmün çağdaş Süryani raporları]. Oriens Christianus, (Cilt 91). 25-43. Wiesbaden: Harrassowitz.
• Kolo Suryoyo, Zeitschrift der syrisch-orthodoxen Diözese von Mitteleuropa, (Orta Avrupa Süryani Ortodoks Abraşiyesi Dergisi), sayı 1 (1978), sayı 4 (1978), sayı 6 (1979), sayı 7 (1979), sayı 9 (1979), sayı 12 (1980), sayı 13 (1980), sayı 14/15 (1980), sayı 16, (1980), sayı 21 (1981), sayı 23 (1982), sayı 26 (1982), sayı 37–39 (1984), sayı 40 (1984), sayı 49 (1986), sayı 50 (1986), sayı 54 (1987), sayı 55 (1987), sayı 56 (1987), sayı 60 (1988), sayı 107 (1996), sayı 123 (1999), sayı 138 (2002). Losser: Süryani Mor Afrem Manastırı.
• Merten, K. (1997). Die syrisch-orthodoxen Christen in der Türkei und in Deutschland [Türkiye ve Almanya’da Süryani Ortodoks Hristiyanlar]. Hamburg: Lit.
• Prym, E., Socin, A. (1881). Der Neu-Aramäische Dialekt des Ṭ ur ‛Abdin [ Ṭur ‛Abdin’in Yeni Arami Lehçesi]. Göttingen.
• Rabo, G. (1995). In Memoriam Mor Athanasius Yeshue Samuel †. Kolo Suryoyo. 104, 121–132.
• Rabo, G. (1996). Das syrische Volk, die syrische Sprache und die syrischorthodoxe Kirche [Süryani Halkı, Süryani Dili ve Süryani Ortodoks Kilisesi]. Kolo Suryoyo. 109, 93–94.
• Rabo, G. (1996). Symposium Syriacum ’96. Kolo Suryoyo. 111, 276–279.
• Rabo, G. (1997). Neue syrisch-orthodoxe Diözese für Deutschland [Almanya için yeni bir Süryani Ortodoks Abraşiyesi]. Kolo Suryoyo. 115, 88–91.
• Rabo, G. (1998). ܒܚܒܪ̈ܢܥ ܚܝܪ ܚܣܪ ܕܒܚܐ ܐܢ ܪܐܘܩܚܚ ܪ̈ܢ ܚ ܐܐܐܬ ܝ [Almanya Mor Yakub Manastırı'nda Ruhban Okulun açılış]. Kolo Suryoyo. 122, 268– 2
• Rabo, G. (1998). Türkische Regierung schließt das Priesterseminar des Klosters Mor Gabriel im Ṭ ur ‛Abdin [Türk Hükümeti, Ṭur ‛Abdin’de Mor Gabriel Manastırı Ruhban Okulunu Kapatıyor]. Kolo Suryoyo. 121, 193–194.
• Rabo, G. (1999). Mor Augin Kloster in der Schweiz eingeweiht [İsviçre’de Mor Evgin Manastırının Kutsanışı]. Kolo Suryoyo. 125, 197–198.
• Rabo, G. (1999). Syrische Religions- und Sprachlehrer tagten [Süryani Din ve Dil Öğretmenleri Konferansı]. Kolo Suryoyo. 126, 275–276.
• Rabo, G. (2000). Patriarch weihte das Kloster Mor Jakob von Sarug in Warburg ein [Patrik, Suruçlu Mor Yakub – Warburg Manastırını Kutsuyor]. Kolo Suryoyo. 129, 181–185.
• Rabo, G. (2002). Zwei Mönche in Mor Ephrem-Kloster zum Priester geweiht [Mor Efrem Manastırında İki Rahip Kutsandı]. Kolo Suryoyo. 136, 128– 1
• Rabo, G. (2003). Den Mönchen des Klosters Mor Jakob von Sarug das heilige Kreuz verliehen [Suruçlu Mor Yakub Manastırı Rahiplerine Kutsal Haç Ödülü]. Kolo Suryoyo. 139, 24–25.
• Rabo, G. (2004). Metropolit Mor Julius Yeshu Çiçek mit dem Aram-Preis für die aramäische Sprache und Literatur ausgezeichnet [Arami Dil ve Literatürü için Mor Julius İsa Çiçek’e Aram Ödülü]. Kolo Suryoyo. 142, 16–
• Rabo, G. (1996–). Suryoyo Online, Online Journal of Syrian Orthodox Church, Syriac Studies and Aramaeans (Süryani Ortodoks Kilisesi'nin Abraşiyeler listesi), www.suryoyo.online.org/sok/diozese.htm; www.suryoyo-online.org/news/governor.html.
• Rabo, G. (1999). 1870’lerde Türkiyedeki Süryani nüfusuyla ilgili önemli bir belge, Discovery of a very important document about the Suryoyo population (1870) in Turkey. Bahro Suryoyo. An Aramaic/Syriac Magazine. 3, 18; sayı 1, (İsveç.) 27; (türk.) 37, (süry.) 56. Södertälje.
• Samuel, A.Y. (1949). The Purchase of the Jerusalem Scrolls. Biblical Archaeologist. 12, 26–31. Atlanta.
• Samuel, A.Y. (1966). Treasure of Qumran. My Story of the Dead Sea Scrolls. Philadelphia/Westminster.
• Sattuf, A.S. (1870). Diyarbekir Vilayetindeki Süryanilerin İstatistiği. Mardin (arşivime ait kopya, yayınlanmamış).
• Socin, A. (1881). Zur Geographie des Ṭ ur ‛Abdin [ Ṭur ‛Abdin Coğrafyası]. ZDMG, (Cilt 35). 237–269. Leipzig.
• Syrisch-orthodoxe Priesterweihe in Deutschland. Der Christliche Osten, (Cilt 31). (1976), 153. Würzburg.
• Ucan, E./Grigo, A./Ucan, R. (2001). Ein Pfarrer verläßt seine Mutterkirche [Bir Papaz Ana Kilisesini Terkediyor]. Zürich.
• Widmanstetter, J. A. ve Zimmermann [Cymbermannus], M. (1555). Liber Sacrosancti Evangelii de Iesu Christo Domino & Deo nostro [Yeni Ahit, İncil ve Mektuplar, Süryanice – pşitto versiyonu]. Viyana.
• Wießner, G. (1973). Erkenntnisse und Meinungen I. (GOF, Syriaca 3). Wiesbaden: Harrassowitz.