Türkiyede Organoloji Çalışmaları / Organology Studies in Turkey

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 1, 197 - 220, 15.09.2015

Seher Tetik Işık

https://doi.org/10.19059/mukaddime.17714

Cited By: 4

Öz

Organolojinin bir bilim dalı olarak ortaya çıkışını XVII. yüzyıl itibariyle ele almak mümkündür. Ancak Türkiye’de yapılan çalışmaların Avrupa’daki organoloji çalışmalarından çok farklı bir seyir izlediği görülmektedir. Nitekim Türkiye’de cumhuriyetin ilk yıllarında yapılan araştırmaları incelediğimizde çalgıları ele almak amacıyla yazılmış çalışmaların sayısının çok az olduğunu, bu dönem literatürüne girmiş çalışmaların genellikle konservatuvar ve radyo gibi kurumlar tarafından gerçekleştirilen derleme çalışmaları sonucunda kaleme alındığını görmekteyiz. Bu çalışmalar çalgıları tanıtmak amacıyla yazılmasalar da çalgılar hakkında bilgi veren ilk çalışmalardır. Bunun yanı sıra Türk Müziği alanında eğitim veren bir konservatuvarın kurulmasıyla Türk Müziği ve çalgıları konusunda akademik çalışmalar yapılmaya başlamıştır. Dolayısıyla Türkiye’de organoloji çalışmalarının ilk bölümünü resmi kurumlar tarafından düzenlenen derleme çalışmaları, ikinci bölümünü ise İstanbul’da Türk Mûsikîsi Devlet Konservatuvarının kurulmasıyla başlayan organoloji çalışmaları olarak tasnif etmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Çalgı, çalgıbilim, etnografya

Kaynakça

• Abdullah Arseven, Çalgı Bakımı ve Onarımı, CHP Yayınları, Ankara 1946.
• Ahmed Adnan Saygun, Rize, Artvin ve Kars Havalisi Türkü, Saz ve Oyunları Hakkında Bazı Malumat, Numune Matbaası, İstanbul 1937.
• Ahmet İslam Toz, Enstrümantasyon Açısından Ney, İTÜ SBE, (YLT) İstanbul 2000.
• Ahmet Say, Müzik Ansiklopedisi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara 2010.
• Ahmet Taçoğlu, Tanbur’da kullanılan Ses Tablalarında Rezonans Özelliklerinin İncelenmesi, HÜ FBE, (YLT), Ankara 1997.
• Ali Maruf Alaskan, Strüktürel Özelliklere Bağlı Olarak Deride Müziksel Ses ve Özelliklerinin Araştırılması, EÜ FBE, (DT), İzmir 2012.
• Ali Maruf, Alaskan, “Üniversitelerde Çalgı Yapım Eğitimi ve Geleneksel Usta-Çırak İlişkisi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sy. 4, s. 175-180.
• Ali Rıfat Çağatay, “Garp Mûsıkîsinin Esası Eski Türk Mûsıkîsidir” Akşam, 8 Teşrinisani 1934.
• Ali Rıza Yalgın, Cenup’ta Türkmen Çalgıları, Seyhan Basımevi, Adana 1940.
• Ali Tan, Ney Açkısının Tarihi ve Teknik Gelişimi, MÜ SBE, (DT), İstanbul 2011.
• Armağan Coşkun Elçi, Muzaffer Sarısözen (Hayatı, Eserleri ve Çalışmaları), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997.
• Ayhan Gunca, Kemençe, Ney ve Tanbur İçin Orkestral Yazım Tekniği, İTÜ SBE, (SY), İstanbul 2007.
• Ayhan Gunca, Orkestra Bünyesinde Türk Müziği Sazları, İTÜ SBE, (SY), İstanbul 1999
• Ayhan Sarı, Türk Müziği Çalgıları, Musiki Dergisi, İzmir 2009.
• Ayşegül Kostak, Kanunun Enstrümantasyon ve Orkestrasyon Açısından Değerlendirilmesi, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 2001.
• Aytaç Akarçay, Türk Halk Müziği Sazlarının Sınıflandırılması, Kullandığı Yöreler ve Türler, EÜ SBE, (YLT) İzmir 1998.
• Barbaros Bozkır, Bağlamada Malzeme-Tını İlişkisi ve Dinamik Analizler, DEÜ SBE, (YLT), İzmir 2002.
• Berna Tuncer, Eskiçağ’da Doğu Akdeniz Müzik Enstrümanları, İÜ SBE, (YLT), İstanbul 1999.
• Cafer Açın, “Tanburumuzda ve Mûsikîmizdeki Kargaşa”, Balıkesir I. Türk Müziği Sempozyumu, Balıkesir 1998, s. 137-157.
• Cafer Açın, “Türkiye’de Mûsıkî Âletleri Yapımcılığı ve Mûsıkî Aletlerimiz” II. Milletlerarası Türkoloji Kongresi Tebliğ Özetleri, İstanbul 1977, s. 59-61.
• Cafer Açın, Bağlama Yapım Sanatı ve Sanatçıları, Emek Basımevi, İstanbul 2000.
• Cafer Açın, Enstrüman Bilimi: Organoloji, Yenidoğan Basımevi, İstanbul 1994.
• Cafer Açın, Ud Yapım Sanatı ve Sanatçıları, Emek Basımevi, İstanbul 2000.
• Canan Yaman, Enstrümantasyon Açısından Ud, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 1998.
• Cenk Celasin, Hristiyanlık Öncesi Anadolu Medeniyetlerinde Müzik Aletleri, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 2002.
• Cevdet Kozanoğlu, Radyo Hatıralarım, TRT Müzik Dairesi Yayınları, Ankara 1988.
• Çağlar Toptaş, Alto Kemençe, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 2008.
• Çetin Koruk, Teke Yöresinde Kullanılan Telli Çalgıların Müzikal ve Teknik Analizi, HÜ SBE, (YLT), İstanbul 2009.
• E. Ruhi Üngör, “Tulum Sanatkarı Yaşar Çorbacıoğlu İle Tulum Üzerine Bir Röpörtaj”, Mûsıkî Mecmuası, İstanbul 1978, sy. 343, s. 9 -12.
• E. Ruhi Üngör, “Tulum Üzerine Remzi Bekar İle Röportaj”, Mûsıkî Mecmuası, İstanbul 1973, sy. 287, s. 7-10.
• Emir Değirmenli, Akustik Ölçüm Teknikleri Kullanılarak Üretilen Ud Ses Tablasının Titreşimsel Özelliklerinin Kontrolü Üzerine Yeni Bir Yöntem Önerisi, GÜ GSE, (YLT), Ankara 2014.
• Emirhan Kartal, Türk Müziği Enstürmanlarının Frekans Aralıkları, Özgür Yayınları, İstanbul 2012.
• Emre Erdiş, Bağlamanın Akustik Açıdan İncelenmesi ve Geliştirilmesine İlişkin Yeni Yaklaşımlar, CÜ SBE, (YLT), Sivas 2006.
• Erdal Uludağ, Teke Yöresi Müzik Kültüründe İki Telli Kozağaç Curası HÜ SBE, (YLT), İstanbul 2009.
• Eren Özek, Monol Beniay Ölçülerinde Ud Yapımı, İTÜ, (Lisans Bitirme Ödevi), İstanbul 2002.
• Ersan Koç, “Yatağan Sazı: Anadolu Çalgı Geleneğinde Bir Tasarımcı Katkısı” Halk Müziğinde Çalgılar Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, Motif Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, s. 377-389.
• Etem Ruhi Üngör, “Halk Çalgılarımız Üzerine İnceleme Gezisi Notları”, Mûsıkî Mecmuası, 1969, sy. 247-331.
• Fatoş Önüter, Kemençenin Tarihi Gelişimi, Kemençe Üzerinde Araştırma ve Düşünceler, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 1989.
• Fedai Tekşahin, Dilsiz Kaval Metodu, Nimler Ofset & Matbaa, İzmir, 2011.
• Gözde Çolakoğlu, Anadolu’dan Balkanlara Armudî Biçimindeki Kemençeler: Tarih, Teknik ve Geleneksel İcrasına İlişkin Karşılaştırmalı Bir Analiz, İTÜ SBE, (DT), 2008.
• Güneş, Ayas, Mûsiki İnkilâbının Sosyolojisi, Doğu Kitabevi, İstanbul 2014.
• Gürkan Çakmak, Nefesli Halk Çalgılarımızdan “Mey”in Enstrümantasyonu, İTÜ SBE, (YLT) İstanbul 2006.
• Hakan Mazlum, Türk Müziği Enstrümanlarının Tınısal Özelliklerinin İncelenmesi ve Bu Çerçevede Mikrofonlama, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 2011.
• Halil Bedii Yönetken, “Türkiye’de Müzik Folkloru Çalışmaları”, Mûsıkî Mecmuası, İstanbul 1982, sy. 398, s. 5-10.
• Halil Bedii Yönetken, Derleme Notları, Sun Yayınevi, Ankara 2006.
• Halil Erdoğan Cengiz, Yaşanmış Olaylarla Atatürk ve Müzik, Riyâset-i Cumhûr İnce Saz Hey’eti Şefi Binbaşı Hâfız Yaşar Okur’un Anıları (1924-1938), Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara 1993.
• Halk Bilgisi Toplayıcılarına Rehber, Halk Bilgisi Derneği Neşriyatı, İstanbul 1928.
• Haydar Sanal, “Mehter Mûsıkîsi ve Halk Mûsıkîsi Münasebetleri”, Türk Kültürü, 1969, sy. 86, s. 150-162.
• Hüseyin S. Arel, “Kemençe Beşlemesi Hakkında Hatırlar ve Düşünceler”, Mûsıkî Mecmuası, İstanbul 1948, sy. 6, s. 3-8.
• İbrahim Sakarya, Çalgı Yapım ve Onarım Bilgisi, Mektupla Öğretim Merkezi, Ankara 1975.
• İsmail Baha Sürelsan, “Türk Mûsıkîsi Umumi Dizisine Göre Kanun Mandallanması”, Yeni Mûsıkî Mecmuası, 1956, sy. 97, s. 72-76; 1956, sy. 98, s. 115-120; Yeni Mûsıkî Mecmuası, 1956, s. 6-9.
• Kutsal Evcimen, “Aras Bağlama”, Nefesi Bağlama Tarihçesi, Anadolu Medeniyetleri Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2005, s. 168-173.
• M. Ragıp Gazimihal, Hulûsi Suphi Karsel, Ankara Bölgesi Mûsiki Folkloru, Halk Ezgi, Çalgı ve Ayak Oyunları Hakkında Notlar, Numune Matbaası, İstanbul 1939.
• M. Ragıp Gazimihal, Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız, Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, Ankara 1975.
• M. Ragıp Kösemihal, Şarkî Anadolu Türküleri ve Oyunları İstanbul Konservatuvarı Neşriyatı, İstanbul 1929.
• M. Refik Kaya, Dünden Bugüne Rebab ve Yeniden Ele Alınması, İTÜ SBE, (SY), İstanbul 1998.
• M. Şakir Ülkütaşır, Cumhuriyetle Birlikte Türkiye’de Folklor ve Etnografya Çalışmaları, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyet’in 50. Yıldönümü Yayınları, Ankara 1972.
• Mahmud Ragıp Gazimihal, “Bela Bartok Aramızda”, Ülkü, 1937, sy. 52, s. 292-298.
• Mahmut Ragıp Gazimihal, “Halk mûsıkîsi sazları: Güney Köyü Folkloru”, TFA, 1962, sy. 156, s. 2786-2787.
• Mahmut Ragıp Gazimihal, Anadolu Türküleri ve Mûsıkî İstikbalimiz (haz. M. Salih Ergan, A. Şahin Ak), Ötüken Neşriyat, İstanbul 2006.
• Mehmet Arif Birecikli, Enstrümantasyon Açısından Klasik Kemençe, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 2000.
• Mehmet Söylemez, Mızraplı Çalgılardan Udun Restorasyon Teknikleri, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 2009.
• Mehmet Şimşek, Teke Yöresi Burdur İli Mahalli Kemane İcracılarının Yöresel Kemane Çalım Teknikleri, HÜ SBE, (YLT), İstanbul 2013.
• Metin Ekici, Özgür Çelik, “Bir Kabak Kemane Yapım Ustası Halil Çelik” Halk Müziğinde Çalgılar Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, Motif Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, s. 232-240.
• Murat Bardakçı, “Gevherî Sultanın Çalgıları Ne oldu?”, Habertürk, 11.08.2010.
• Murat Toraman, Sipsinin Türk Halk Müziğindeki Yeri ve Önemi, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 2001.
• Mustafa Aydın Öksüz, Türk Mûsıkîsinde Tanbur Sazının Gelişimi, MÜ SBE, (DT), 1998.
• Mustafa, Öner, Neo Roma Dönemine Kadar Anadolu’da Yaşamış Medeniyetlerde Müzik Aletleri, HÜ SBE, (YLT), İstanbul 2007.
• Muzaffer Sarısözen, “Çok Sesli Müzik ve Bağlamalar”, Güzel Sanatlar, Ankara 1940, sy. 2, s. 117-124
• Necdet Kalender, “Çalgı Yapım, Bakım ve Onarımı” Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Bursa 2001, c. XIV, sy. 1, s.159-166.
• Neşe Can, Türk Mûsıkîsinde Çeng, MÜ SBE, (DT), İstanbul 2002.
• Nevzat, Altuğ, “Halk Müziği Çalgılarında Çok Seslilik”, Türk Müziği Yazıları (haz. Onur Akdoğu), 1987, s. 22-24.
• Niyazi Yılmaz, Türk Halk Müziğinin Kurucu Üyesi Muzaffer Sarısözen, Ocak Yayınları, Ankara 1996.
• Oğuz Kahveci, Trabzon Yöresinde Kullanılan Cura Zurnanın Yapısı ve İcra Edilen Ezgilerden Dokuzunun Notaya Alınması, HÜ SBE, (YLT), İstanbul 2013.
• Okan Sağlambilen, Geleneksel Türk Müziği Çalgıları Eğitiminde Lüleburgaz Yöresi Kaba Zurna İcracılarının Çalgıya İlişkin Görüş ve Uygulamalarının İncelenmesi, GÜ EBE, (DT) Ankara 2014.
• Okan Sağlambilen, Türk Kültüründe ve Türk Mûsıkîsinde "Tuvıl" Üzerine Bir İnceleme, AÜ SBE, (YLT), Erzurum 1999.
• Ozan Selahattin Dündar, “Koşasaz”, Nefesi Bağlama Tarihçesi, Anadolu Medeniyetleri Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2005, s.164-167.
• Özgür Balkılıç, Cumhuriyet Halk ve Müzik, Ankara 2009.
• Ramiz Gökbudak, Klasik Türk Müziği Çalgılarından Kanun ve Tanburun Tonal Karakteriktiklerinin Belirlenmesi, SÜ EBE, (DT), Konya 2011.
• Rauf Kerimov, Çalgıların Sınıflandırılması, E.L Neşriyat, Bakü 2013.
• Recep Uslu, Müzikoloji ve Kaynakları, İTÜ Vakfı Yayınları, İstanbul 2006.
• Sadi Yaver Ataman, “Bağlama Üzerine”, Folklora Doğru, 1973, sy. 13, s.15-18.
• Sadi Yaver Ataman, Anadolu Halk Sazları, Yerli Müzikçiler ve Halk Mûsikî Karakterleri, Bürhaneddin Matbaası, İstanbul 1938.
• Sadi Yaver, Ataman, Anadolu Halk Sazları, Yerli Müzikçiler ve Halk Mûsikî Karakterleri, Bürhaneddin Matbaası, İstanbul 1938.
• Salih Sütoğlu, Denizli Yöresi Halk Oyunlarında Kullanılan Çam Sipsi ve Grangaz Takımının Yöre Oyun Kültürüne Etkileri, EÜ SBE, (YLT), İzmir 2011.
• Seher Tetik Işık, “The Works Of Cafer Açın In Turkish Organology”, İdil Dergisi, Konya 2013, c. 2, s.6, s. 276-297.
• Seher Tetik Işık, Türk Mûsıkîsinde Santur, MÜ SBE, (DT), İstanbul 2011.
• Sema Aksu, Türk Mûsıkîsinde 'Rebab' Üzerine Bir Araştırma, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 1990.
• Serap Aybar, Santur’un Dünü ve Bugünü, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 1994.
• Serkan Çelik, Apollon ve Müzik, Gece Kitaplığı Yayınları, Ankara 2014.
• Seyfettin-Sezai Asaf, “Mûsıkîmiz Hakkında Bir Rapor”, Muallimler Birliği Dergisi, Ankara 1925, sy. 5, s. 226-231.
• Sibel, Köklü, “Kendin Yap Kendin Çal”, Milliyet, 15 Ocak 2002.
• Sinan Cem Eroğlu, Kopuzdan Altı Telli Kopuza Uzanan Süreçte Fiziksel ve İcra Teknikleri Bakımından Meydana Gelen Değişim ve Gelişmeler, İTÜ SBE, (YLT), İstanbul 2011.
• Sinem Özdemir, “Kimliğine Ulaşamamış Bir Çalgı Cümbüş”, Halk Müziğinde Çalgılar Uluslararası Sempozyum Bildirileri, Motif Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, s. 534- 541.
• Songül Bulmuş, The Challenges In Multı-Cultural Music As A Result Of Music Policies in The Foundation Years Of Turkish Republic, New Castle University, (DT), İstanbul 2013, s. 34-44.
• Sue Carole DeVale, “Organizing Organology”, Selected Reports In Ethnomusicology, Issues in Organology, Ethnomusicology Publications, Los Angeles 1990, sy. VIII, s. 1-34.
• Süleyman Şenel, İstanbul Çevresi Alan Araştırmaları, Avrupa Kültür Başkenti Ajansı, İstanbul 2010.
• Süleyman Şenel, Sadi Yaver Ataman, Form Reklam Hizmetleri, İstanbul 1995.
• Sümer Atasoy, “Türkiye’de Müzecilik”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul 1983, c.VI, s. 1458-1471.
• TRT Folklor Derlemesi I, TRT Merkez Program Dairesi Başkanlığı 1968.
• Turgut Hacı Zeyrek, “Bursa Müzesinden Bronz Bir Tibia”, Anadolu, Ankara 2003, sy. 24, s. 93-102.
• Türkiye’de Müzik Kültürü (ed. Oğuz Elbaş, Mehmet Kalpaklı, Okan Murat Öztürk), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2011.
• Urum Ulaş Özdemir, Bir Halk Çalgısının Sosyal ve Kültürel Kimlik Bağlamında İncelenmesi: Ehl-i Hak'ın Kutsal Sazı Tanbur, YTÜ SBE, (YLT), 2009.
• Yamak Coşkun, Sevim, Türk Halk Müziğinde Oluşturulan Geleneksel ve Modern Çalgı Topluluklarının Yapısal Analizi, HÜ SBE, (YLT), İstanbul 2006.
• Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Folklor ve Etnografya Kılavuzu, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat Müze ve Arşivi Neşriyatı, İstanbul 1949.