Sosyal Bilimlerde "Objektiflik" Efsanesi

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 2, 217 - 242, 30.10.2016

Vehbi Bayhan

https://doi.org/10.19059/mukaddime.83855

Cited By: 3

Öz

Pozitivist paradigma, objektif bilgi üretmenin önemine vurgu yapar. Toplumu ve insanları, tıpkı bir nesnenin incelendiği gibi değerden bağımsız araştırmak gerektiğini öne sürer. Ancak, “suje ve obje” arasında kurulan ilişki sonucunda ortaya çıkan “bilgi”, sujenin ait olduğu sosyolojik bağlamdan soyutlanamaz.  Bu gerçekten hareketle sosyolojide pozitivist paradigmaya yapılan eleştiriler çerçevesinde hermeneutik paradigma geliştirilmiştir. Yorumsamacı gelenekte “anlam” temelinde “göreceli” bilgi üretimi önemlidir. Aşırı görecelik, üretilen bilginin bağlamdan bağlama farklılaşmasını getirmektedir. Sosyal bilimlerin ve sosyolojinin kuruluşundan günümüze kadar objektiflik olgusu başat tartışma konusudur. Bu bağlamda pozitivizm ve hermeneutik paradigmayı aşan eklektik ve yeni modeller ortaya çıkmaktadır. Düşünümsel sosyoloji, ilişkisel sosyoloji vb. gibi.

Anahtar Kelimeler

Pozitivizm, hermeneutik, objektiflik, görecelik, düşünümsellik, ilişkisellik

“Objectivity” Legend in Social Sciences

Öz

Positivist paradigm emphasizes the importance of producing objective information. It asserts that society and human beings should be analyzed like an object regardless of the value. However the information that emerges as a result of the relationship between “subject” and “object” can not be abstracted from that of the subject's sociological context. While it is possible for a scientist to analyze the objects regardless of the value in natural sciences, this objectivity is not possible in social sciences especially in sociology. With this reality, within the framework of the criticisms made to the positivist paradigm, hermeneutic has been developed in sociology. In hermeneutic, it is important to produce “relativistic” information on the basis of “meaning”. Extreme relativism causes differentation of the produced information from context to context. The objectivity phenomenon has been the main subject of discussion in social sciences from the establishment of sociology till now. In this context, eclectic and new methods emerge which excess hermeneutic and positivist paradigms. Like reflexive sociology, relational sociology etc.

Anahtar Kelimeler

Positivism, hermeneutic, objectivity, relativity, reflexivity, relationality

Kaynakça

• Alkan, E. Ö. (2015). “Sosyolojide Temel Metodolojik İkilikler ve Bunları Aşma Girişimleri”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 1.
• Arslan, H. (1992). Epistemik Cemaat. Bir Bilim Sosyolojisi Denemesi, İstanbul: Paradigma.
• Bacon, F. (2012). Novum Organum, Tabiatın Yorumu ve İnsan Alemi Hakkında Özlü Sözler, (Sema Önal, çev.), İstanbul: Say.
• Bayhan, V. (1997). Üniversite Gençliğinde Anomi ve Yabancılaşma, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Bourdieu, P. (2012). “Toplumsal Uzay ve Sembolik İktidar”. Tözcülüğün Tasfiyesi. İlişkisel Sosyolojide Temel Yaklaşımlar. (Der: Güney Çeğin ve Emrah Göker). Ankara: NotaBene Yayınları.
• Bourdieu, P. & Löic W. (2014). Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar. (Nazlı Ökten, çev.), 7. Baskı, İstanbul: İletişim.
• Bourdieu, P. (2016). Sosyoloji Meseleleri, (Filiz Öztürk, Büşre Uçar, Mustafa Gültekin, Aslı Sümer, çev.), Ankara: Heretik.
• Çeğin, G. & Emrah G. (2012). “Tözlere Elveda: İlişkisel Sosyolojinin Alâmeti Farikası”. Tözcülüğün Tasfiyesi. İlişkisel Sosyolojide Temel Yaklaşımlar. (Der: Güney Çeğin ve Emrah Göker). Ankara: NotaBene.
• Emirbayer, M. (2012). “İlişkisel Bir Sosyoloji İçin Manifesto”, Tözcülüğün Tasfiyesi. İlişkisel Sosyolojide Temel Yaklaşımlar. (Editör: Güney Çeğin-Emrah Göker). Ankara: NotaBene.
• Çetintaş, A. (2015). “Sosyolojik Kuramlara Hâkim Temel Paradigmalar Çerçevesinde Toplum-Birey Düalizmi”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 1.
• Dikeçligil, B. (2009). “Sosyal Bilimler Epistemolojisinde Sorunların Kaynağı: Ontolojiyi Unutmak”, Toplum Bilimleri Dergisi, Ocak-Haziran 2009/1-3, Ankara.
• Durkheim, E. (1994). Sosyolojik Metodun Kuralları, (Enver Aytekin, çev.), İkinci Basım, İstanbul: Sosyal.
• Esgin, A. (2007). “Batı Sosyolojisinde Metodolojik Problemler: Pozitivizm-Hermeneutik İkiliği”, Sosyoloji Yıllığı 16, Bilim Sosyolojisi. Bilim tarihi ve Yöntem, (Editörler: Ertan Eğribel-Ufuk Özcan), İstanbul: Kitabevi.
• Giddens, A. (2013). Sosyolojik Yöntemin Yeni Kuralları. Yorumcu Sosyolojilerin Pozitivist Eleştirisi. (Ümit Tatlıcan- Bekir Balkız, çev.), 2. Basım, Ankara: Sentez.
• Giddens, A. (1993). Sosyoloji. Eleştirel Bir Giriş, (R. Esengün- İ. Öğretir, çev.). İstanbul: İhtar.
• Gouldner, A. W. (2015). Batı Sosyolojisinin Yaklaşan Krizi. (Mesut Şenol, çev.). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Kültür.
• Kösemihal, N. Ş. (1993). “Le Play Okulu ve Türkiye’deki Etkisi”, Toplumbilim, Sayı 2, İstanbul.
• Kutluer, İ. (1985). Modern Bilimin Arkaplânı, İstanbul: İnsan.
• Mills, C.W. (2000). Toplumbilimsel Düşün (Ünsal Oskay, çev.). İstanbul: Der.
• Neuman, W. L. (2008). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar, (Sedef Özge, çev.), Cilt 1, 2. Baskı, İstanbul: Yayın Odası.
• Rabinow, P. & William S. (1990). “Yorumcu Eğilim: Bir Yaklaşımın Doğumu”, Toplumbilimlerde Yorumcu Yaklaşım, (Taha Parla, çev.), İstanbul: Hürriyet Vakfı.
• Ringer, F. (2003). Weber’in Metodolojisi, Kültür ve Toplum Bilimlerinin Birleşimi, (Mehmet Küçük, çev.), Ankara: Doğu Batı.
• Ritzer, G. & Jeffery S. (2014). Sosyoloji Kuramları. (Himmet Hülür, çev.). Ankara: De Ki.
• Öğütle, V. (2013). Metodolojik Bireyciliğin Eleştirisi. İstanbul: Ayrıntı.
• Öztürk, E. (2015). “Emile Durkheim’ın Pragmatizm Üzerine Fikirleri”, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 2015, s. 57-74.
• Öztürk, E. (2013). “Sosyolojide Nesnellik Sorunu Bağlamında Max Weber’in Pozitivizm-Hermeneutik İkiliğini Aşma Girişimi”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2013, 4(1).
• Sarıbay, A. Y. (1994). “İslami Sosyoloji: Postmodern Bir Sosyoloji mi?”, İslami Araştırmalar, cilt 7, sayı 2, Ankara.
• Suğur, N. (2009). Sosyolojide Araştırma Yöntem ve Teknikleri, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Tolan, B. (1991). Toplumbilimlerine Giriş, 3. Baskı, Ankara: Adım.
• Zencirkıran, M. (2016). Sosyoloji, 4. Baskı, Bursa: Dora.