Mu’tezile Kelamında Ötekine Ulaşma Kaygısı Olarak Emr-i bi’l-Ma’rûf Nehy-i ‘ani’l-Münker İlkesi

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 1, 83 - 97, 25.07.2017

Mahsum Aytepe

https://doi.org/10.19059/mukaddime.294940

Cited By: 1

Öz

Mu’tezile, büyük oranda, İslam’a sonradan dâhil
olan milletlerin yol açtığı sorunlarla eş zamanlı olarak tarih sahnesine
çıkmıştır. Farklı etnik, kültürel, dinsel ve felsefi cereyanların ürettiği
sorunlar, geleneksel yaklaşımlarla cevap bulmayınca, Mu’tezili düşünce ilgi
odağı olmuştur. Mu’tezile İslam’la karşılaşan topluluklarla öncelikle “akıl”
üzerinden bir iletişim dili kurmuştur. Bu iletişimin manevi motivasyonu ise, emr-i
bi’l-ma’rûf nehy-i ‘ani’l-münker ilkesi olmuştur. Bu ilke, Mu’tezilenin
“öteki”ne ulaşma çabasının kurumsal karşılığı olmuştur. Bu çalışma, iyiliği
emretme kötülüğü nehyetme ilkesinin ortaya çıktığı koşulları ve bunun Mu’tezile
için taşıdığı anlamı irdeleyecektir.  

Anahtar Kelimeler

Mu’tezile, Ma’rûf, Münker, Öteki, Akıl

Kaynakça

• Abdülcebbar, K. (1997). Tabakatü’l-Mu’tezile (F. Seyyid, Tah.). Tunus: Dârü’l-Kütüb.
• Abdülcebbar, K. (1996). Şerhu Usûl-i Hamse (3.bs.). (A. Osman, Tah.). Kahire: Mektebetu Vehbe.
• Akoğlu M. (2011). Entelektüel Mu’tezile’de Bedevi Etki, Bilimname, 20, 7-24.
• Algül, H. (1991). İslam Tarihi (Cilt 1-4). İstanbul: Gonca.
• Ammara, M. (1998). Mu’tezilede İnsanın Özgürlüğü (V. İnce, Çev.). İstanbul: Ekin.
• Avva, A. el-Mu’tezile ve’l-Fikri’l-Hür, Dımaşk: Matbaatu Ahalî.
• Ay, M. (2002). Mu’tezile ve Siyaset, İstanbul: Pınar.
• Aydınlı, O. (2010). Akılcı Din Söylemi, Ankara: HititKitap.
• Bayram M. (2005). Danişmend Oğullarının Dini ve Milli Siyaseti, Türkiyat Araştırmalar Dergisi, 18, 131-147.
• Bedevî, A. (1997). Mezâhibü’l-İslâmiyyîn, Beyrut.
• Belhî, K. (1997). Makâlâtü’l-İslamiyyîn (Fadlü’l-İ’tizâl içinde). (F. Seyyid, Tah.). Tunus: Dârü’l-Kütüb.
• Belhî, K. (1974). Zikri’l-Mu’tezile min Makâlâtü’l-İslâmiyyîn (F. Seyyid, Tah.). Tunus.
• Cahız, E. O. (1998). el-Beyân ve’t-Tebyîn (Cilt 1-4). (6.bs.). Kahire: Mektebetü’l-Hanci,
• Carullah, Z. (1974). El-Mu’tezile, Kahire.
• Cengiz Y. (2015). Doğa ve Öznellik Câhız’ın Ahlak Düşüncesi, İstanbul: Klasik.
• Çağrıcı, M. (1995). Emr-i bi’l-ma’rûf nehy-i ani’l-münker, DİA, 11, 138-141.
• Emin, A. (1933). Fecrü’l İslam, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî.
• Emin, A. (1969). Fecrü’l-İslam, (10.bs.). Beyrut: Darü’l-Kitab.
• Erdemci C. (2012). Kelam İlmine Giriş (2.bs.). İstanbul: Dem.
• Eş’arî, H. (2005). Makâlâtü’l-İslamiyyîn (M. Dalkılıç., Ö. Aydın, Çev.). İstanbul: 2005.
• Eş’arî, H. (2005). Makâlâtü’l-İslamiyyîn (M. Dalkılıç., Ö. Aydın, Çev.). İstanbul: 2005.
• Hamidullah, M. (2010). İslâm’a Giriş (C. Aydın, Çev.). TDVY, Ankara: TDVY.
• Hamidullah, M. (2014). İslâm Peygamberi (M. Yazgan, Çev.). İstanbul: Beyan.
• Hayyât, H. (1993). Kitâbu’l-İntisâr (6.bs.). Beyrut: Dârü’l-Arabiyye.
• İvadî, A. Aslü’l-Emr-u bi’l-Ma’rufi ve’n-Nehyu ani’l-Münkeri İnde’l-Mu’tezile, (2004). Ulumu’ş-Şerîatu ve’l-Kanûn el-Mecelled, 31, sayı 1, 44-60.
• Kalhati M. (1980). el-Keşf ve’l-Beyân (Cilt 1-2). (İ. Kaşif, Tah.). Umman.
• Koyuncu, M. (2013). Yezid III, DİA, 43, 516-517.
• Kurt, Hasan. (2004). Mervan II, DİA, 29, 227-229.
• Kuteybe, İ. (1969). el-Meârif (S. Akkaşe, Tah.). (4.bs.). Kahire: Dârü’l-Meârif.
• Lök, A. (2011). İslam Mezhepleri Tarihinde Bir İlke Olarak el-Emr bi’l-Ma’rûf ve’n-Nehy ani’l-Münker: Haricilik ve Mu’tezile Örneğinde Bir Karşılaştırma, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Manzûr, İbn. Lisânü’l-Arab, Kahire: Dârü’l-Meârif, s. 2897.
• Malatî, E. Hüseyin Muhammed b. Ahmed b. Abdurrahmân (1992). et-Tenbih ve’Red alâ Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bida’ (M. Azb, Tah.). Kahire: Mektebetü Medbûlî.
• Mennâî, A.Y. (1992). Usûlü’l Akîdeti’l Mu’tezile ve’ş-Şîati’l İmâmiyye, Katar: Dârü’s-Sakâfe. s. 376-378.
• Muhtar, C. (1992). Beşşar b. Bürd, DİA, 6, 8-9.
• Nedim, E. (1971). Kitâbü’l-Fihrist (R. Teceddüd, Tah.) Tahran.
• Neşşâr, S. (1999). İslâm’da Felsefi Düşüncenin Doğuşu-2 (O. Tunç, Çev.). İstanbul: İnsan.
• Nevbahtî, H. bin Musa (1992). Firakü’ş-Şîa (Abdülmün’im el-Hufnî, Tah.). Kahire: Darü’r-Reşâd.
• Nyberg, H. S. (1979). Mu’tezile (Cilt 1-13 ). (3.bs). İstanbul: MEB.
• Öz, M. (1993). Dâî. DİA, 8, 420-421.
• Öz, M. (2000). İbrahim b. Abdullah, DİA, İstanbul, 21, 283-284.
• Rabiî, Falih. (2000). Târîhü’l-Mu’tezile Fikruhum ve Akaiduhum, Tahran: Dârü’s-Sekafiyetu li’n-Neşr.
• Suphi, M. (1985). fî İlmi’l-Kelâm Dirâsetu Felsefiyyetu li Arâi’l-Firaku’l-İslâmiyyeti fî Usuluddîn (5.bs.). Beyrut: Daru’n-Nahdatü’l-Arabiyye, Beyrut.
• Şehristanî, M. (2005). el-Milel ve’n-Nihel (M. Öz, Çev.). İstanbul: Ensar.
• Şevaşî, S. (1993). Vasıl b. Ata ve Arâuhu’l-Kelâmiyyetu, Libya: Dârü’l-Arabiyyetu’l-Kitâb.
• Tanrıverdi, E. (2008). “Abbasilerin Kültürel Politikası Açısından Mehdî’nin Zındıklık Mücadelesi”, İSTEM, 12, 105-126.
• Van Ess, J. (2008). Mu’tezile: İslam’ın Akılcı Yorumu-1 (V. Kasar, Çev.). Harran Ünv. İlahiyat Fak. Der. 20, 291-299.
• _______ (2000), İslam Kelamının Başlangıcı (Ş. Ali Düzgün, Çev.), Ankara Ünv. İlahiyat Fak. Der. 41, 399-423.
• Watt, M. (1996). İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri (2.bs.). (E.R. Fığlalı, Çev.). İstanbul: Birleşik.
• Yurdagür, Metin (1994). DİA, 10, 330-332.
• Zemahşerî, M. (1998). el-Keşşâf (Cilt 1-4). Riyad: Mektebetu Abikan.