Some Political and Social Dynamics in the Ottoman with special reference to Diwan Poetry

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 1, 43 - 66, 25.07.2017

Ali Cançelik

https://doi.org/10.19059/mukaddime.308631

Öz

Each work
of art has the characteristics of the society that it emerges from. These
elements include the national thinking, feelings and reflex actions. Diwan
poetry and Tawārīkh-i Āl-i Othmān are one of the most mature works of art which
reflects these attributes of the Ottoman. This study which about 16th
Diwan poetries shows that Diwan poetry serves as a source in many aspects. It
makes valuable individual and social contributions to historical events, sheds
some light on the psychological reality behind events, and reflects the
thinking, feelings and reflex actions of the Ottoman State and society.
Tawārīkh-i Āl-i Othmān, on the other side, shares the viewpoint that the poet
represents. This study also examines some further subjects: Is Diwan poetry an
art that had emerged in a certain time and died down after a period? Does it
still have anything to say to current state, society and individuals? What are
the aspects Diwan poetry reveal today about the Ottoman, and weren’t they
inherited by modern Turkish people? In view of these questions, sample events
are examined and analyzed. Literary prose of the relevant period supports what
Diwan poetry points out.

Anahtar Kelimeler

16th Diwan poetry, Source of History, History of emotion, Tawārīkh-i Āl-i Othmān

Divan Şiiri Kaynaklığında Osmanlı’da Bazı Siyasi Ve Sosyal Dinamikler

Öz

Her sanat
eseri, içinden çıktığı toplumun karakteristik özelliklerini taşımaktadır. Bu
özelliklerde milli tefekkür, hissiyat ve refleksler yatmaktadır. Divan şiiri,
Osmanlı döneminde ortaya çıkan en olgun sanatlardan biridir. Bu çalışma
göstermektedir ki Divan şiiri birçok açıdan kaynaktır. Tarihî
hadiselere şahsi ve toplumsal yorumlar sunabilmekte; olayların arkasındaki
psikolojik gerçekliğe ışık tutabilmekte; Osmanlı Devlet ve toplumunun tefekkür,
hissiyat ve reflekslerini yansıtabilmektedir. Bunlarla birlikte bu çalışma,
bazı konuları da sorgulamaktadır: Divan şiiri belirli bir zaman diliminde
ortaya çıkmış ve sönmüş bir sanat mıdır? Bugünkü devlet, toplum ve ferde söyleyecek
bir sözü kalmamış mıdır? Divan şiirinden bugüne yansıyan Osmanlıya ait esaslar
nelerdir ve bu çağda yaşayan insanlara tevarüs etmemiş midir? Bu sorular
eşliğinde örnek olaylar üzerinde incelemeler ve yorumlar geliştirilmiştir.
Divan şiirindeki söz konusu hususlar, dönemin mensur metinleri tarafından
desteklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

16. Yüzyıl Divan şiiri, Tevârih-i Âl-i Osman, tarih kaynağı, duygu tarihi

Kaynakça

• Abacı, A. (1974). Farsça Selîm-nâmeler. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi SBE.
• Akgün, A. (1995). Hocazade Mehmed Efendi İbtihâcü’t-Tevârih. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE.
• Andrews, W. G. (2000). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı, çev. T. Güney. İstanbul: İletişim.
• Armağan, İ. (1982). Toplumsal Yapı, Bilim ve Sanat. İzmir: Ege Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi.
• Âşık Çelebi. (2010). Meşâirü’ş-Şu‘arâ İnceleme Metin I, haz. F. Kılıç. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Biga, H. (2004). Târih-i Nihâdî -1b-80a-. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.
• Braudel, F. (2006). Uygarlıkların Grameri (3. bs.), çev. M. A. Kılıçbay. İstanbul: İmge.
• Cançelik, A. (2010). Tarih Kaynağı Olarak 16. Yüzyıl Divan Şiiri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE.
• Celâlzâde M. Çelebi. (1990). Selim-nâme, haz. A. Uğur ve M. Çuhadar. Ankara: Kültür
• Bakanlığı Yayınları.
• Collingwood, R. G. (2010). Tarih Tasarımı, çev. K. Dinçer. Ankara: DoğuBatı.
• Devellioğlu, F. (1993). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat (15. bs). Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Doğan, M. (1997). Çerkesler Kâtibi Yusuf’un Selîm-Nâmesi’nin Mukayeseli Metin Tenkidi ve Değerlendirmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi SBE.
• Düzdağ, M. E. (2006). Şeyhülislâm Ebussuud Efendi’nin Fetvalarına Göre Kanunî Devrinde Osmanlı Hayatı. İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
• Emecen, F. M. (2011). Osmanlı Klasik Çağında Savaş (2. bs.). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ertuğ, T. Z. (2007). On altıncı Yüzyılda Osmanlı Sarayı’nda Eğlence ve Meclis. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi (4), 1: 1-15.
• Eyduran, A. S. (n.d.). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ. erişim http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10738,tsmetinapdf.pdf?0.
• Fazlıoğlu, İ. (2011). Işk İmiş (2.bs.). İstanbul: Klasik.
• Güngör, E. (2003). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik (13. bs.). İstanbul: Ötüken.
• Gürışık, B. (2005). Peçevî Tarihi (46b-80a) Metin, Edisyon Kritik, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.
• Hatunoğlu, B. Y. (1998). İdris-i Bitlisî’nin Selîm-nâmesinde Doğu Anadolu’nun Fethi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi SBE.
• Hayâlî. (1992). Divan, haz. A. N. Tarlan. Ankara: Akçağ.
• İpşirli, M. (1999). Târîh-i Selânikî I-II (2.bs.). Ankara: TTK.
• Kaya, İ. G. (2006). Divan Şiirinde Tarih Düşürme Geleneği ve Yahya Bey’in Bir Kasidesi. AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 30: 39-56.
• Keskin, B. (1998). İshak B. İbrahim Selîm-nâme. Yayımlanmamış Tüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi SBE.
• Münîrî, Münîrî Divanı, haz. E. Ersoy. Çevrimiçi: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10631,muniripdf.pdf?0.
• Ökten, S. (2008). Yahya Kemal’in Rüzgârıyle Düşünceler ve Duyuşlar. İstanbul: Ötüken.
• Özdalga, E. (2009). Tarihsel Sosyoloji. Ankara: DoğuBatı.
• Revânî, Revânî Divanı. Avşar, Z. (n.d). erişim http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78396/revani-divani.html.
• Söylemez, F. (1995). Anonim Tevârih-i Âl-i Osmân (1481-1512). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi SBE.
• Şentürk, A. A. (1999). Osmanlı Şiiri Antolojisi (1.bs.). İstanbul: YKY.
• Tarlan, A. N. (1981). Edebiyat Meseleleri. İstanbul: Ötüken.
• Topal, S. A. (2008). Celalzâde Salih’in Târih-i Sultân Süleymân Adlı Eseri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi SBE.
• Topçu, N. (1998). Kültür ve Medeniyet (2.bs.). İstanbul: Dergâh.
• Tursun Bey. (1977) Târih-i Ebu’l-Feth, haz. M. Tulum. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Uzun, S. (2011). Aşkî (Üsküdarlı) Divan, Tenkitli Metin, Nesre Çeviri Ve 16. yy. Osmanlı Hayatının Divandaki Yansımaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi SBE.
• Yahya Bey. (1977). Divan, haz. M. Çavuşoğlu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Yılmaz, N. (1995). Selmân Câmi‘u’l-Cevâhir. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.