MELAYÊ CIZÎRÎ’NİN DÎVÂN’INDA SEM‘ (MUSİKÎ VE RAKS)

Yıl 2017, Cilt 8 Sayı 3 - Özel Sayı, Melaye Ciziri, 17 - 39, 30.12.2017

Mehmet Nesim Doru

https://doi.org/10.19059/mukaddime.363358

Öz

Bu çalışmada 17. Yüzyılda yaşayan mutasavvıflardan Melayê
Cizîrî’nin semâ‘ konusuna yaklaşımı ele alınmaktadır. Cizîrî semâ‘ konusunda
İbnü’l-Arabî başta olmak üzere İslam tasavvuf düşüncesinin nazarî ve pratik
semâ‘ ile ilgili meselelerine vakıf bir düşünür olarak; semâ‘’ın dört ayrı
kullanımını eserinde işlemiştir. Bu kullanımlar “ontolojik semâ‘”, “kozmolojik
semâ‘”, “rûhânî semâ‘” ve “tabiî semâ‘” anlamlarıdır. Cizîrî varlık görüşünde
yukarıdan aşağıya bir hiyerarşi içinde meseleleri ele aldığı gibi, semâ‘
konusunda da aynı hiyerarşiyi takip etmiştir. Onun düşüncesinde semâ‘, sûfînin
kalbindeki ilahî nağmelerin yansıması sonucu vecde gelip, raks ve deveran
etmesidir. Bu açıdan semâ‘ onun tasavvuf düşüncesinin önemli bir esasını
oluşturmaktadır denilebilir.

Anahtar Kelimeler

Melayê Cizîrî, tasavvuf, Semâ‘, musiki, Raks

Kaynakça

• Algar, H. (1996). Hâcegân. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.14. 431. Ankaravî, İ. (1256). Minhâcu’l-fukarâ’ve hüccetu’s-semâ‘. Kahire: Daru’t-taba‘ati’l-bahire. Ambrosio, A.F. (2012). Bir Mevlevinin Hayatı. (Çev. Ayşe Meral). İstanbul: Kitap Yayınevi. Baz, İ. (2015). Kadızâdeliler-Sivâsîler Tartışması. Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni. (ed. Bayram Ali Çetinkaya ve Ahmet Hamdi Furat). C.8. 757-796 Beysanoğlu, Ş. (2003). Diyarbakır Tarihi. Ankara: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yayınları. Bruinessen, M. V. (2013). Ağa, Şeyh, Devlet. (Çev. Banu Yalkut). İstanbul: İletişim Yayınları. Ceyhan, S. (2009). Semâ. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.36. 455-457. Cizîrî, M. (2009). Dîwan. (Çev. Osman Tunç). İstanbul: Nûbihar. Çelebi, Evliya (2010). Seyâhatnâme 4.Kitap. (Haz. Seyit Ali Kahraman). Yücel Dağlı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Demir, A. (2015). İlk Mutasavvıfların Musiki Anlayışları. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15 (2). 65-87. Doru, M.N. (2016). Melayê Cizîrî: Felsefî ve Tasavvufî Görüşleri. İstanbul: Nûbihar.
• Düzdağ, M.E. (1972). Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı. İstanbul: Enderun Kitabevi. Gazâlî, E.H. (t.y.). İhyau ‘Ulûmi’d-dîn. Beyrut: Daru’l-Ma‘rife. Hüdâyî, A.M. (1986). Keşfu’l-ğina an vechi’s-semâ‘. (Çev. Hasan Kamil Yılmaz). Azîz Mahmûd Hüdâyî’nin “Sema Risâlesi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4/273-284. İbnü’l-Arabî, M. (1993). El-Fütûhâtü’l-mekkiyye. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye. İbn Sînâ. (1381). El-İşârât ve’t-tenbîhât. Kum: Bostan-i Ketab-i Kum. İhvân-ı Safâ. (1992). Resâil. Beyrut: ed-Daru’l-İslamiyye. Kelâbâzî, E. B. (1993). Et-Ta‘arruf. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye. Koca, F. (2004). Osmanlı Fakihlerinin Semâ, Raks ve Devrân Hakkındaki Tartışmaları. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 13/25-74. Öngören, R. (2012). Osmanlılar’da Tasavvuf. İstanbul: İz Yayınları Rûmî, M.C. (1957). Dîvân-ı Kebîr. (Haz. Abdulbaki Gölpınarlı). İstanbul: Remzi Kitabevi. Rûmî, M. C. (2007). Mesnevî. (Haz. Adnan Karaismailoğlu). Ankara: Akçağ Yayınları. Serrac, E.N. (2001). El-Luma‘. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye. Uludağ, S. (1994). Devran. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C.9. 248-249. Uludağ, S. (1999). İslam Açısından Mûsıkî ve Semâ’. İstanbul: Marifet Yayınları. Uludağ, S. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları. Zivingî, A. (t.y.). El-Ikdu’l-cevherî fî şerhi Dîwâni Şeyhi’l-Cezerî. Kamişli.