Taybetiyên Vegêrana Edebiyata Kurdî ya Sovyetê

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 1, 133 - 150, 30.05.2018

Zülküf Ergün

https://doi.org/10.19059/mukaddime.350637

Öz

Kurte: Ev
gotar di mînaka şeş berheman de taybetmendiyên xeta giştî vegêrana edebiyata
kurdî ya Sovyetê vedikole û bi taybetî bal dikêşe ser mijarên gotara vegêr û
taybetmendiyên cih û karekteran. Nivîskarên kurd ên li Sovyetê wek nûnerên komeke
etnîk a paşdemayî dema bi saya derfetên çandî yên Sovyetê dest bi berhemanîna
edebiyateke nivîskî dikin bi xurtî dikevin bin karîgeriya vegêrana folklorîk û
rêbaza realîzma sosyalîst û di bin karîgeriya van hokaran de berhemên hevşêwe
diafirînin. Ji ber vê jî di berhemên xwe de wek tîpolojiya vegêranê hertim vegêrê
xwedayî, wek cihê qewimîna rûdanan gundan û di afirandina karekteran de jî karekterên
yekalî û neguher tercîh dikin. Ev rewş nîşan dide ku vegêrana edebiyata kurdî
ya Sovyetê bi taybetmendiyên xwe yên folklorîk û îdeolojîk xwedî dîmeneke
yekreng û dengekî monolojîk e.

Sovyet Kürt Edebiyatı
Anlatısının Özellikleri

Öz: Bu makale altı eser örneğinde Sovyet Kürt edebiyatının ana
hattını oluşturan anlatının özelliklerini incelemekte ve özellikle anlatıcının
söylemi, mekan ve karekter özellikleri konularına dikkat çekmektedir. Sovyet
Kürt yazarları etnik ve gerikalmış bir toplumun temsilcileri olarak Sovyetler
Birliğinin kültürel imkanları sayesinde yazılı edebiyat üretimine
başladıklarında güçlü bir şekilde folklorik anlatı ve toplumcu gerçekçi
yöntemin etkisi altına girer ve bu faktörlerin etkisi altında birbirine benzeyen
eserler üretirler. Bundan dolayı eserlerinde anlatı tipolojisi olarak her zaman
ilahi anlatıcıyı, mekan olarak köyleri ve karekterizasyon olarak da tekyönlü ve
değişmeyen karekterleri tercih ederler. Bu durum Sovyet Kürt anlatısının folklorik
ve ideolojik özellikleri ile tek renkli bir görünüme ve monolojik bir sese
sahip olduğunu 

The Characteristics
of Soviet Kurdish Literature

Abstract: This article
examines the characteristics of the narrative that constitutes the main line of
Soviet Kurdish literature in the case of six works, and particularly draws
attention to the narrative, place and discourse of narrator. When Soviet
Kurdish writers, as representatives of an ethnic society which is backward,
start to produce written literature through the cultural possibilities of the
Soviet Union, they are strongly influenced by the folkloric narrative and the
socialist realistic method and produce works that resemble each other under the
influence of these factors. Therefore, the narrative in their works always
prefer the divine narrator as the typology, the village as the place and the
unique and unchanging characters as the characterization. This shows that the
Soviet Kurdish narrative  with its
folkloric and ideological features have a monochrome appearance and a monologic
voice.

Anahtar Kelimeler

Vegêran, vegêr, cih, karekter, edebiyata kurdî ya SovyetêAnlatı, anlatıcı, mekan, karakter, Sovyet Kürt EdebiyatıNarrative, narrater, space, character

Kaynakça

• Cindî, H. (2008). Hewarî (Tîpguhêzî, P. Alîmûradî). Diyarbakır: Lîs.
• Dervişcemaloğlu, B. (2014). Anlatıbilime Giriş. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Evdilrehman, E. (2012). Morof (Tîpguhêzî, M. Têmûr-D. Têmûr). Diyarbakır: Lîs.
• Forster, E. M. (2001). Roman Sanatı (Wer. Ü. Aytür). İstanbul: Adam Yayınları.
• Frye, N. (2015). Eleştirinin Anatomisi (Wer. H. Koçak). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Genette, G. (2005). “Anlatı Türleri ve Anlatıcının İşlevleri” (j. 87, r. 127-130) Kitap-lık. İstanbul.
• Genette, G. (2011). Anlatının Söylemi (Wer. F. B. Aydar). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Îbo, S. (2009). Kurdê Rêwî (Tîpguhêzî, X. Omerxalî). İstanbul: Avesta.
• Jahn, M. (2012). Anlatıbilim: Anlatı Teorisi El Kitabı (Wer. B. Dervişcemaloğlu). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Jdanov, A. A. (1996). Edebiyat Müzik ve Felsefe Üzerine (Çapa Duyem) (F. Berktay, Wer.). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Lunaçarski, A. (2000). Devrim ve Sanat (S. Kaya, Wer.). Ankara: İnter Yayınları.
• Onega, S.-Landa, J. A. G. (2002). Anlatıbilime Giriş (Y. Salman-D. Hakyemez, Wer.). İstanbul: Adam Yayınları.
• Semend, S. (1996). Xezal (Tîpguhêzî, Ş. Kaya). Stockholm: Weşanên Nûdem.
• Stanzel, F. K. (1997). Roman Biçimleri, (Wer. F. Tepebaşılı). Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Şemo, E. (2015). Jiyana Bextewar. Diyarbakır: Lîs.
• Xudo, E. (1995). Dê û Dêmarî (Tîpguhêzî, N. Kutlay). Stockholm: Weşanên Nûdem.
• Wood, J. (2010). Kurmanca Nasıl İşler? (Wer. E. Bodur). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.