Şehir ve İktidar: Tanzimat Öncesi Osmanlı Mardin’inde İktidar

Yıl 2018, Cilt 9, Sayı 1, 1 - 22, 30.05.2018

İbrahim Özcoşar

https://doi.org/10.19059/mukaddime.397252

Öz

Bu makalede Osmanlı dönemi şehir-devlet ilişkisi, taraflardan herhangi birini özne-nesne bağlamlarına hapsetmeden, Mardin örneğinde incelenmiştir. Osmanlı taşra yönetiminde merkeze bağımlılık düzeyinin temel göstergeleri değerlendirilerek şehir ve iktidar ilişkileri açıklanmıştır.  Şehirdeki Osmanlı bürokrasisi ve aygıtları ile yerel iktidar grupları arasındaki ilişki düzeyi ekonomik ve idari düzlemde ele alınarak ilişki biçimleri sorgulanmıştır. Osmanlı modernleşmesi öncesine yoğunlaşılan çalışmada, Mardin’in politik tarihinin yerel iktidar gruplarının kendilerine iktidar alanı oluşturma mücadelelerinden ibaret olduğu değerlendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Şehir, iktidar, eyalet, sancak, Mardin

Kaynakça

• KaynaklarBaşbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) , İE.AS., 72/6502Divan-ı Hümayun Sicilleri,Diyarbekir Ahkâm Defterleri, C.2 , Editör: Ahmet Zeki İzgöer, Diyarbakır 2016.Diyarbakır Şer’iyye Siciller (DŞS): 3754, 3712, 3743 NoluŞer’iyye Sicilleri.Mardin Şer’iyye Siciller (MŞS): 193,195, 202, 247, 252, 253, 259 NoluŞer’iyye Sicilleri.Mühimme Defterleri: 3, 5, 82 NoluMühimme Defterleri.Kitaplar-Makaleler-TezlerAbdulgani Efendi. (1999) Mardin Tarihi. Burhan Zengin (Haz.). Ankara.Abdusselam Efendi. (2008). Mardin Tarihi, Çeviren: Hüseyin Güneş. İstanbul. Akdağ, M. (1995). Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi 2 (1453-1559). İstanbul: Cem. Akdağ, M. (2009). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası “Celâlî İsyanları”. İstanbul. YKY.Alioğlu, E.F. (2003). Mardin Şehir Dokusu ve Evler. İstanbul: Toplumsal ve Ekonomik Tarih Vakfı.Aydın,S. ; Emiroğlu, K.; Özel, O. Ünsal, S. (2001). Mardin Cemaat Aşiret Devlet. İstanbul: Toplumsal ve Ekonomik Tarih Vakfı.Ayn-ı Ali Efendi. (1280). Kavânîn-i âl-i Osmân der Hulâsa-i Mezâmin-i Defter-i Dîvân. İstanbul.Başarır, Ö. (2009).”XVIII. Yüzyılda DiyarbekirVoyvodalığı’nın Mekânsal Örgütlenmesi.” TheJournal of International SocialResearch, Volume: 4 Issue: 18, 196-229.Bidlîsî, İ. (2001) Selim Şah-nâme, Hicabi Kırlangıç (Haz.) Ankara: Kültür Bakanlığı.Büyüker, K. (2007). “İstanbul’da Mardinli Bir Asker, Mutasavvıf: Ömer Fevzi Mardini (1878-1953). Makalelerle Mardin IV. İstanbul: 75-95.Canbakal, H. (2009). 17.Yüzyılda Ayntâb, Osmanlı Kentinde Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim.Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara:TTK. Akdağ, M. (1995). Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi 2 (1453-1559). İstanbul: Cem. Çiftçi, C. (2010). “Osmanlı Taşrasında Yeniçerilerin Varlığı ve Askerlik Dışı Faaliyetleri”.OTAM, Sayı 27, 27-58.Ertaş, M.Y. (2007). “Tanzimat Döneminde Mardin ve çevresinde Devlet Aşiret İlişkileri”. Makalelerle Mardin, C.I. İstanbul. 497-528.Faroqhi, S. (2004), “Krizler ve Değişim”. Osmanlı İmparatorluğunn Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1600-1914 Cilt 2. Halil İnalcık-Donald Quatert (Ed.). İstanbul:Eren. 543-758.Genç, M. (2014). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken.Göyünç, N. (1991). XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı. Ankara: TTK.Göyünç, N. (1994). “Diyarbakır”. DİA, C.9. İstanbul:DİB, 464-469.Günay, R. (2002). 259 Numaralı Hicri 1006-1008 (Miladi 1598-1600) Tarihli MarinŞer’iyye Sicilinin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır.Hoca Sâdeddin. (1280). Tâcû’t-Tevârîh, C.II. İstanbul.Hourani, A. (1968). “OttomanReform andthePolitics of Notables”. Beginnings of Modernization in TheMiddle East, William R. Polk-Richard L. Chambers (Ed). Chicago andLondon: TheUniversity of Chicago, 41-68.
• Kafadar, C. (1981). Yeniçeri-Esnaf Relations: Solidarity and Conflict, M.A. Thesis, McGillUniversity, Montreal.Katip Ferdî. (2006). Mardin Artuklu Melikleri Tarihi. Ali Emirî (Naşir), Y.Metin Yardımcı (haz.). İstanbul.Lefebvre, H. (2014). Mekanın Üretimi. Çeviren: Işık Ergüden. İstanbul: Sel Öz, M. (2010). “Tahrir”. DİA, C.39. İstanbul:DİB, 425-429.Özcoşar, İ. (2017). “Sultan ve Mir: Osmanlı Kürt İlişkilerine Giriş”. Osmanlı Devleti ve Kürtler. İbrahim Özcoşar-Shahab Vali (Ed.), İstanbul:Kitap, 9-36.Özcoşar, İ. (2009). Merkezileşme Sürecinde Bir Taşra Kenti: Mardin 1800-1900. Mardin.Özkaya, Y. (1994). Osmanlı İmparatorluğunda Ayanlık. Ankara:TTK.Özvar, E. (2001). “XVII. Yüzyılda Osmanlı Taşra Maliyesinde Değişme: Diyarbakır’da Hazine Defterdarlığı’ndan Voyvodalığa Geçis”.IXth International Congress of EconomicandSocialHistory of Turkey, Dubrovnik-Crotia, 93-115.Ünal, M.A. (2006). “XVI. Yüzyılda Güneydoğu Anadolu’da Tımar Tevcihleri –Mîr-i Aşiret ve Cebelü Tımarları.” I. Uluslar arası Mardin Tarihi Sempozumu. İstanbul.281-299.Yenidünya, S. (2009). “XIX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’nin Bağdat’ta Kölemen Hâkimiyetini Kaldırma Teşebbüsleri.” Türk Dünyası Araştırmaları, S. 182, 1-46.