Ahmed Tebrizî’nin Şehinşahnamesi’nde İlhanlıların Mardin Kuşatması, Melik Said ve Melik Muzafferüddin İle Olan Münasebetleri

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 1, 21 - 35, 30.05.2019

Eral Ceylan

https://doi.org/10.19059/mukaddime.458245

Öz

Tarihte,
Mardin ve civarının Moğollar tarafından ele geçirilmesine dair çeşitli
kaynaklardan elimize ulaşmış muhtelif bilgiler mevcuttur. Bu kaynaklardan
birisi de 14. yüzyılda Ahmed Tebrizî tarafından Farsça yazılmış 1800 beyitlik Şehinşahname, diğer adıyla Cengizname adlı manzum eserdir. Eserde,
İlhanlılar döneminin 1337 yılına kadar yaşanan önemli olaylar anlatılır. Eserde
Mardin ve Nusaybin bölgesinin Moğol/İlhanlı saldırıları da ayrıntılı şekilde
tasvir edilmiştir. Özellikle Mardin Artuklu Sultanı Melik Said ve oğlu
Muzafferüddin döneminde Hülagu ile yaşananlar, savaşlar ve antlaşmalar ile
İlhanlılarla olan ilişkiler eserde detaylı olarak sunulmuştur. Bu çalışmada;
eserin tanıtımı, İlhanlılarla Mardin Artuklu Melikleri arasında yaşanmış
savaşlar, kuşatma ve antlaşmalar, Mardin Kalesinin İlhanlılar tarafından ele
geçirilişi ele alınıp değerlendirilecek ve ayrıca konu ile ilgili Farsça
beyitler tercüme edilerek aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler

: Mardin, Hülagu, İlhanlı/Moğol, Şehinşahname, Melik Said, Melik Muzafferüddin

Kaynakça

• Abdülselam Efendi, (2007). Mardin Tarihi, Hazırlayan: Hüseyin Hâşimi Güneş, İmak Ofset Basım Yayınları, İstanbul.
• Akkuş, M. (2011). İlhanlıların Anadolu’daki Dini Siyaseti, Doktora Tezi, Konya.
• Ali Emiri, (2006). Mardin Artuklu Melikleri Tarihi, Hazırlayan: Yusuf Metin Yardımcı, İstanbul.
• Anonim, (2014). Selçuknâme, Tercüme ve Notlar: Halil İbrahim Gök-Fahrettin Coşguner, Atıf Yayınları, Ankara.
• Brown, E. (1387). “Tarih-i Edebiyat-ı İran”, Tercüme: Golam Rıza Sadr-ı Efşâr, Tahran, İntişarat-ı Morvarid.
• Ebü’l-Ferec İbnü’l-İbri, (2011). Tarihul Muhtasari’d-Düvel, Çeviren: Şerafeddin Yaltkaya, Türk Tarihi Kurumu, Ankara.
• Erdem, İ. (2002). “Olcaytu Han’ın Ölümüne Kadar İlhanlılarda Yaşanan Siyasi-Kültürel Gelişmeler ve Yakın-Doğu’ya Etkileri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 32, Cilt: 20, 1-35.
• Ertekin, M. Z. (2012) “Mervaniler Devrinde Meyyafarikin” Uluslararası Silvan Sempozyumu, 25-27 Nisan 2008, Artuklu Üniversitesi Yayınları, Mardin 2012, 103-125.
• Firdevsi, (2005). Şehname, Çeviren: Necati Lugal, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• İbn Bibi, (2014). El-Evâmirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye (Selçuknâme), Çev: Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara.
• Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî, (2000). Müsâmeretü’l-Ahbâr, Çev: Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara.
• Murtezevi, M. (1385). “Mesail-e Asr-e İlhanan” Tahran, Bonyade Movkufat-e Doktor Mahmud-i Efşâr.
• Raşidüddin Fazlullah, (2013). Camiu’t-Tevarih (İlhanlılar Kısmı), Çevirenler: Prof. Dr. İsmail Aka-Prof. Dr. Mehmet Ersan-Dr. Ahmed Hesamipour Khelejani, 1. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Spuler, B. (1987). İran Moğolları, Siyaset, İdare ve Kültür, İlhanlılar Devri 1220-1350, Çeviren: Cemal Köprülü, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Taştemir, M. (2003). “Mardin”, DİA, C. 28. Ankara: DİB, 43-48.
• Uygur, H. (1394). Tashih-i İntikadi Şehinşahname-i Ahmed-i Tebrizi, Risaleyi Doktora, Kütüphaneyi Merkezi Danışkede-i Edebiyet ve Ulum-i İnsani, Danışgah-i Tehran, Tehran-İran.
• Uygur, H.; Hadi, R. (2015). “Muarif ve Berresiye Nüshayi Hatti Şehin-şahname, Eser-e Ahmed Tebrizi”, Doğu Araştırmaları Dergisi, Sayı: 13-14, İstanbul, 165-184.