Bir Aydınlanma Şahsiyeti ve Amerikan Karakterinin İnşacısı Olarak Benjamin Franklin

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 2, 522 - 543, 28.11.2019

Mümin Köktaş

https://doi.org/10.19059/mukaddime.575020

Öz

Benjamin Franklin Amerika’nın kuruluş döneminin en önde gelen düşünür ve siyaset insanlarından birisidir. Amerika tarihi bakımından neredeyse mitik bir statüye sahiptir. Boston’da doğmuş ve sadece iki yıl eğitim almış birisi olmasına rağmen yaşamının sonunda en ünlü Amerikalı olması nedeniyle Amerikan rüyasının bir temsilcisi olarak görülmüştür. Ne yazık ki Franklin çalışmaları uzun yıllar boyunca bu mitsel bakış açısıyla sürdürülmüştür. Ayrıca Franklin entelektüel olarak bazı aşırı genellemelerin hedefi olmuştur. Bazen kapitalizmin ve bencil biriktirme arzusunun sözcüsü bazen de ruhsuz ve mekanik bir dünyanın temsilcisi olarak görülmüştür. Buna rağmen, Amerika’nın kurucu babalarından birisi olarak Franklin’in Amerika’nın kuruluşuna katkısı ve Aydınlanma hareketi içerisindeki yeri daha önemli konulardır. Franklin üzerine gerçekleştirelecek çalışmalar ayrıca Aydınlanma düşüncesinin farklı veçhelerinin anlaşılması açısından Aydınlanma çalışmalarını derinleştirecektir. Amerika, Aydınlanmanın teorik ve felsefi boyutlarında vaatkar olmasa dahi Aydınlanmanın pratiği açısından oldukça önemli bir deneyimdir. Bu deneyimin görüleceği temel iki boyut ise ahlak felsefesi ve siyasal düşünce olacaktır. Bu amaçla, bu makalede Franklin’in Aydınlanma düşüncesindeki yeri ve Amerika’nın kuruluşundaki katkısı tartışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Benjamin Franklin, Onsekizinci Yüzyıl, Amerikan Aydınlanması, Amerikan Devrimi

Kaynakça

• - Anderson, Douglas (2008), “The Art of Virtue”, The Cambridge Companion to Benjamin Franklin, Edited by C. Mulford, Cambridge: Cambridge University Press: 24-36- Arch, Stephen Carl (2008), “Benjamin Franklin’s Autobiography, then and now”, The Cambridge Companion to Benjamin Franklin, Edited by C. Mulford, Cambridge: Cambridge University Press: 159-171- Campbell, James (2008), “The Pragmatist in Franklin”, The Cambridge Companion to Benjamin Franklin, Edited by C. Mulford, Cambridge: Cambridge University Press: 104-116- Fea, John (2011), “Benjamin Franklin and Religion”, A Companion to Benjamin Franklin, Ed. D. Waldstreicher, Oxford: Blackwell: 129-145- Franklin, Benjamin (2004), The Autobiography and Other Writings on Politics, Economics, and Virtue, Edited by Alan Housten, Cambridge, Cambridge University Press- Franklin, Benjamin (1790), “To Ezra Stiles (unpublished), Philadelphia, March 9, 1790”, http://franklinpapers.org/framedVolumes.jsp, Erişim Tarihi: 15 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1787), “To the Abbés Chalut and Arnoux (unpublished), Philadelphia, April 17, 1787”, http://franklinpapers.org, Erişim Tarihi: 15 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1776), “Revisions of the Pennsylvania Declaration of Rights”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-22-02-0314, Erişim Tarihi: 15 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1769), “Positions to Be Examined”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-16-02-0048, Erişim Tarihi: 15 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1769a), “From Benjamin Franklin to Joseph Galloway, 9–28 January 1769”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-16-02-0008, Erişim Tarihi: 15 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1755), “Pennsylvania Assembly: Reply to the Governor, 11 November 1755”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-06-02-0107, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1750a), “From Benjamin Franklin to William Strahan, 2 June 1750”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-03-02-0192, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1750b), “From Benjamin Franklin to Abiah Franklin, 12 April 1750”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-03-02-0189, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1739), “Poor Richard, 1739”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-02-02-0046, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1749), “Poor Richard Improved, 1749”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-03-02-0143, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1735), “Dialogue between Two Presbyterians”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-02-02-0006, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1731), “Apology for Printers”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-01-02-0061, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1722a), “Silence Dogood, No. 8,”,https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-01-02-0015, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1722b), “Silence Dogood, No. 4,”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-01-02-0011, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1722c), “Silence Dogood, No. 2,”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-01-02-0009, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Franklin, Benjamin (1722d), “Silence Dogood, No. 9,”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-01-02-0016, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Gaustad, Edwin S. (2004), Benjamin Franklin: Inventing America, Oxford: Oxford University Press- Houston, Alan (2004), “Introduction”, Benjamin Franklin: The Autobiography and Other Writings
on Politics, Economics, and Virtue, Edited by Alan Housten, Cambridge: Cambridge University Press: xiii-xxxviii- Houston, Alan (2008), Benjamin Franklin and the Politics of Improvement, New Haven and London: Yale University Press- Hume, David (1762), “To Benjamin Franklin from David Hume, 10 May 1762”, https://founders.archives.gov/documents/Franklin/01-10-02-0043, Erişim Tarihi: 5 Ocak 2019- Isaacson, Walter (2014), Benjamin Franklin, Çev. İ. H. Yılmaz, İstanbul, Türkiye İş Bankası Yayınları - Jefferson, Thomas (1853), Notes on the State of Virginia, Richmond: J. W. Randolph- Kelleter, Frank (2008), “Franklin and the Enlightenment”, The Cambridge Companion to Benjamin Franklin, Edited by C. Mulford, Cambridge: Cambridge University Press: 77-90- Kerry, Paul (2008), “Franklin’s Satiric Vein”, The Cambridge Companion to Benjamin Franklin, Edited by C. Mulford, Cambridge: Cambridge University Press: 37-49- Köktaş, Mümin (2018), “İskoç Aydınlanması ve Liberal Ahlak Teorisinin Temelleri”, Liberalizm, Demokrasi ve Sınırlı Devlet, Ed. Coşkun Can Aktan ve Bican Şahin, Ankara: Orion Kitabevi: 127-170- Lawrence, D. H. (1923), Studies in Classic American Literature, http://xroads.virginia.edu/~hyper/lawrence/dhlch02.htm, Erişim Tarihi: 15 Ocak 2019- Marx, Karl (2011), Kapîtal: Ekonomi Politiğin Eleştirisi I. Cilt Sermayenin Üretim Süreci, Çev. M. Selik ve N. Satlıgan, İstanbul, Yordam Kitap - McCarthy, Kathleen D. (2003), American Creed: Philanthropy and the Rise of Civil Society, 1700–1865, Chicago and London, The University of Chicago Press - Moses, Wilson J. (2008), “Protestant Ethic or Conspicuous Consumption? Benjamin Franklin and the Gilded Age”, The Cambridge Companion to Benjamin Franklin, Edited by C. Mulford, Cambridge: Cambridge University Press: 132-144- Oberg, Barbara B. and Stout, Harry S. (1993), “Introduction”, Benjamin Franklin, Jonathan Edwards, and the Representation of American Culture, Ed. B. B. Oberg and H. S. Stout, Oxford: Oxford University Press: 3-9- Pangle, Lorraine Smith (2007), The Political Philosophy of Benjamin Franklin, Baltimore, The Johns Hopkins University Press- Pencak, William (2011), “Poor Richard’s Almanac”, A Companion to Benjamin Franklin, Ed. David Waldstreicher, Malden, Oxford and West Sussex: Wiley and Blackwell: 275-289- Smith, Steven B. (2016), Modernity and Its Discontents: Making and Unmaking the Bourgeois from Machiavelli to Bellow, New Haven and London, Yale University Press- Stourzh, Gerald (2007), Vienna to Chicago and Back: Essays on Intellectual History and Political Thought in Europe and America, Chicago and London: The University of Chicago Press- Twain, Mark (1870), The Late Benjamin Franklin, https://www.gutenberg.org/files/3189/3189-h/3189-h.htm#franklin, Erişim Tarihi: 10 Ocak 2019- Weber, Max (1999), Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu, Çev. Z. Gürata, Ankara, Ayraç Yayınevi - Whitehead, B. D. (2009), “Franklin’s Way to Wealth”, Franklin’s Thrift: The Lost History of an American Value, Ed. D. Blankenhorn, B. D. Whitehead and S. B. Warren, West Conshohocken: Templeton Press: 3-28- Wood, Gordon (2004), The Americanization of Benjamin Franklin, New York, The Penguin Press