Azaltarak Çoğaltmak: Hüseyin Cöntürk Ve Hayriye Ünal’ın Hipertext Uygulamaları

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 2, 597 - 618, 28.11.2019

Gökhan Tunç

https://doi.org/10.19059/mukaddime.603370

Öz

İyi
bir şiirin kelimelerinin yerinin değiştirilip değiştirilemeyeceği ya da iyi bir
şiirden kelime çıkarılıp çıkarılamayacağı konusu edebiyat tarihinde tartışılan
bir konu olagelmiştir. Yahya Kemal Beyatlı, Ahmet Haşim, Ahmet Hamdi Tanpınar
ve Behçet Necatigil gibi isimler şiirin bütünlüğüne atıfta bulunarak
tamamlanmış iyi bir şiire en ufak bir müdahalede bulunmanın mümkün olmadığını
ileri sürerler. Onlara göre bir sözcüğün yeri değiştirildiğinde bile şiir iyi
olma özelliğini kaybeder. Buna karşılık Türk edebiyat tarihinde bir şairin
başka şairlerin şiirlerine yaptığı müdahalelerle de sıklıkla
karşılaşılabilmektedir. Öyle ki Yahya Kemal ve Behçet Necatigil gibi iyi bir
şiire müdahale edilemeyeceğini düşünen şairler, başka şairlerin şiirlerini
düzeltme gayreti içine girmişlerdir. Söz konusu çabanın altında yatan neden
bazen müdahalede bulunduğu şair üzerinde şiirsel hâkimiyet kurmak bazen de dostça
önerilerde bulunmak olabilir. Bu makalede iki örnek üzerinden Türk şiirinde
başka şairlerin şiirlerine yapılan müdahaleler sorunsallaştırılacaktır.
Bahsedilen örnekler Hüseyin Cöntürk’ün, Edip Cansever’in “Salıncak”; Hayriye
Ünal’ın, Cahit Zarifoğlu’nun “Başım Eğik Dilim Kapalı Gözler Kançanağı
Anlamında” şiirine yaptıkları müdahalelerdir. Her iki edebiyatçı da benzer
yöntemler izleyerek ele aldıkları şiirlerdeki bazı sözcüklerin üzerini çizerler
ve geriye kalan sözcüklerle yeni bir şiir oluştururlar. Ancak Cöntürk ve Ünal,
konu edindikleri şiirlerdeki sözcükleri eksiltip yeniden yazarlarken farklı
amaçlar ortaya koyarlar. Cöntürk, eleştiri anlayışını Cansever’in şiiri
üzerinde somutlar; Ünal ise Zarifoğlu’nun şiiri üzerinden estetik bir meydan
okumaya girişir. Makalede, Cansever ve Zarifoğlu’nun şiirleri, “hipotext”; Cöntürk
ve Ünal’ın bu şiirlerdeki sözcüklerin üzerini çizerek oluşturdukları yeni şiir,
“hipertext”; her iki metnin birlikte aynı mekânda yer alması ve birbirleriyle
kurdukları ilişkiler “palimpsest” kavramıyla anlamlandırılacaktır.      

Anahtar Kelimeler

şiir, şair, palimpsest, hipotext

Kaynakça

• KaynaklarAhmet Haşim (1999). Bütün Şiirleri: Piyale/Göl Saatleri/Diğer Şiirleri. Haz. İnci Enginün-Zeynep Kerman. İstanbul: Dergâh.
• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki.
• Ayda, A. (1962). Yahya Kemal: Kendi Ağzından Fikirleri ve San’at Görüşleri. Ankara: Ajans-Türk Matbaası.
• Baldick, C. (2001). The Concise Oxford Dictionary of Literary Terms. New York: Oxford University Press.
• Beyatlı, Y. K. (1997). Edebiyata Dair. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Bezirci, A. (1961). Edip Cansever. İstanbul: De.
• Borges, J. L. (2014). Ficciones: Hayaller ve Hikâyeler. Tomris Uyar-Fatih Özgüven (Çev.). İstanbul: İletişim.
• Cansever, E. (2011). Sonrası Kalır (Bütün Şiirleri 1). İstanbul: Yapı Kredi.
• Cöntürk, H. (2006a). Çağının Eleştirisi (Birinci Kitap). İstanbul: Yapı Kredi.
• Cöntürk, H. (2006b). Çağının Eleştirisi (İkinci Kitap). İstanbul: Yapı Kredi.
• Daşçıoğlu, Y. (2008). Kader Hep Erken Zaman Hep Geç Cahit Zarifoğlu’nun Şiirleri. İstanbul: 3F.
• Dillion, S. (2017). Palimpsest: Edebiyat, Eleştiri, Kuram. Ferit Burak Aydar (Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Eyuboğlu, S. (1981). Sanat Üzerine Denemeler ve Eleştiriler. İstanbul: Cem.
• Kavaz, İ. (1989). “Necip Fazıl Kısakürek’in Şiiri ve Şiirlerindeki Değişmeler Üzerine”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3 (2), 201-223.
• Necatigil, B. (2001). Mektuplar. İstanbul: Yapı Kredi.
• Necatigil, B. (2012). Bile/Yazdı. İstanbul: Yapı Kredi.
• Tanpınar, A. H. (1995). Yahya Kemal. İstanbul: Dergâh.
• Tanpınar, A. H. (1997). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh.
• Tanpınar, A. H. (2000). Yaşadığım Gibi. İstanbul: Dergâh.
• Tunç, G. (Mayıs 2010). Türk Edebiyatında Şiir ve Düzyazı Romanın Sınırları. Hece 162, 99-103.
• Uysal, S. S. (1959). Yahya Kemal’le Sohbetler. İstanbul: Kitap.
• Uysal, S. S. (2009). 125. Doğum Yılında Değişik Yanlarıyla Yahya Kemal. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Ünal, H. (2014), Tahlil Tahrip İnşa. Ankara: Hece.
• Ünal, H. (2018), Yüz Sene Daha. Ankara: Hece.
• Zarifoğlu, C. (2018). Şiirler. İstanbul: Beyan.