Adat û Rusûmatnameê Ekradiye”de Tam Göçerlerde Buyruk Veren-Alan İlişkisine Dair Değerlendirmeler

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 1, 209 - 229, 18.05.2022

Mehmet Yazıcı

https://doi.org/10.19059/mukaddime.905207

Öz

Bu makalenin konusu, göçer topluluklarda buyruk veren (otorite) ve buyruk alan ilişkisinde istihlâk normlarının etkisidir. Çalışmada, Mela Mehmûdê Bazidî’nin 1858-1859 yıllarında yazdığı kabul edilen Adat û Rusûmatnameê Ekradiye isimli kitabında yer alan konuyla ilgili veriler esas alınmıştır. Yapılan metin analizi sonucunda; göçer toplulukların aile merkezli oldukları, ileri gelen kesim ve fakir kesim olmak üzere iki toplumsal tabakadan meydana geldikleri, ileri gelen kesimde yer alan ağa ailelerinin toplulukta buyruk veren yani geleneksel otorite oldukları ayrıca iki kesimin istihlâklerinin de farklı olduğu gibi, ileri gelen kesimin bazı ayrıcalıklı istihlâklerinin de olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada, göçebe toplulukların geçim kaynağı hayvancılık olduğundan istihlâk normlarının da hayvancılıkla ilgili olduğu, buyruk veren ailelerin bu konumlarını korumak amacıyla; ikram etmek yoluyla servet dağıttıkları, gösterişçi istihlâk / tüketim ile maddi güçlerini sergiledikleri ve toplulukta yüksek değerleri temsil ettikleri sonuçlarına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Göçer topluluklar, İstihlak normları, buyruk veren ve buyruk alan, servet dağıtmak, gösterişçi tüketim, geleneksel otorite, sembolik tüketim

Kaynakça

• 1. Bazîdî, Mela Mehmûdê (2019), Kürtlerin Gelenek ve Görenekleri, çev. Murad Celalî, İstanbul: Nûbihar Yayınları.
• 2. Beşikçi, İsmail (1969), Doğuda Değişim ve Yapısal Sorunlar: Göçebe Alikan Aşireti, Ankara: Doğan Yayınevi.
• 3. Buğra, Ayşe (2000), Devlet-Piyasa Karşıtlığının Ötesinde –İhtiyaçlar ve Tüketim Üzerine Yazılar-, çev. Bahadır Sina Şener, İstanbul: İletişim yayınları.
• 4. Celalî, Murad (2019), “Giriş” içinde Mela Mehmûdê Bazîdî, Kürtlerin Gelenek ve Görenekleri, İstanbul: Nûbihar Yayınları.
• 5. Celalî, Murad (2016), Mela Mehmûdê Bazîdî Û Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, İstanbul: Nûbihar Yayınları.
• 6. Dost, Jan (2010), “Pêşgotın” içinde Mela Mehmûdê Bayazîdî, Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, İstanbul: Nûbihar Yayınları.
• 7. Fichter, Joseph (ty), Sosyoloji Nedir, çev. Nilgün Çelebi, Konya: Toplum Yayınları.
• 8. Giddens, A. & Sutton, P. W. (2016), Sosyolojide Temel Kavramlar, çev. A. Esgin, Ankara: Phonix Yayınları.
• 9. Gökalp, Ziya (1992), Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler, haz. Şevket Beysanoğlu, İstanbul: Sosyal Yaınlar.
• 10. İbn Haldun (2011), Mukaddime, 1. Cilt, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergah Yayınları.
• 11. Khazanov, Anatoly M. (1984), Nomads and the Outside World, translated by Julia Crookenden ; with a foreword by Ernest Gellner, Madison: The University of Wisconsin Press.
• 12. Kıray, B. Mübeccel (1999), Toplumsal Yapı Toplumsal Değişim, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• 13. Öztürk, Mustafa (2017), “Aleksandre Jaba ve Onun El Yazmaları Koleksiyonundaki Türkçe Eserler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt: 10 Sayı: 49, 41-49.
• 14. Sorokin, A. Pitirim, (1972), Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri, çev. Mete Tunçay, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• 15. Toynbee, Arnold (1978), Tarih Bilinci, Cilt 1, çev. Murat Belge, İstanbul: Bateş Yayınları.
• 16. Ülken, Hilmi Ziya (1969), Sosyoloji Sözlüğü, Ankara: Milli Eğitimi Bakanlığı Yayınları.
• 17. Veblen, Thorstein Bunde (2017), Aylak Sınıfın Teorisi, çev. Eren Kırmızılıaltın ve Hüsnü Bilir, Ankara: Heretik Yayınları.
• 18. Yazıcı, Mehmet (2016), Göçerlerde Toplumsal Yapı ve Çöküş Üzerine Kuramsal Bir Değerlendirme, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26 (1), 191-208.
• 19. Yazıcı, Mehmet (2016b) “Modern Göçerlik”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:15 Sayı: 56, 235-252.
• 20. Yazıcı, Mehmet (2019), "Palu'da Geleneksel Toplum Yapısının Buyruk Alan ve Buyruk Veren İlişkisi Bağlamında İncelenmesi ve Bu Yapının Yaşadığı Yapısal Değişimle İlgili Bazı Değerlendirmeler", Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23 (3) , 620-645.