Geçmişten Günümüze Mardin Demiryolu Güzergahı

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 340 - 382, 28.11.2022

Sıraç Aktürk

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1128027

Öz

Bir bölgeyi ele geçirerek oraya derinlemesine nüfuz edebilmenin en ideal yolu demiryolları inşa etmekten geçer. Alman ekonomisi ve diplomasisi, 1903 yılında imzalanan Bağdat Demiryolu anlaşması ile doğu politikasındaki ilk ciddi büyük başarısını elde etmiştir. Bu sayede, Almanya dönemin taşımacılıkta en hızlı ulaşım ağına hakim olarak, doğu batı ticaretini elinde bulunduran İngiltere’nin egemenliğini kırmış olacaktı.
Bu çalışmada, Bağdat demiryolu projesinin 2400 kilometrelik Konya-Bağdat-Basra hattı üzerinde yer alan Mardin demiryolu hattının günümüz Mardin il sınırı dikkate alınmak suretiyle, Mardin’in Gürpınar mahalli ile projenin Anadolu hattının doğudaki son istasyonu olan Nusaybin arasındaki demiryolunun inşa süreci, milli mücadele dönemindeki işlevi ve güzergah üzerinde yer alan istasyon ve durak noktalarının günümüzdeki faal durumu ele alınıp değerlendirilmiştir.
Çalışmanın ekler kısmına, demiryolu hattı üzerinde inşa olunan köprüler ile istasyon binalarının günümüzdeki son halleri ve şematik planları, hattın krokisi ve projeye dair bazı harita ve fotoğraflar ilave edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Demiryolu, İstasyon Binaları, Mardin, Kızıltepe, Nusaybin

Kaynakça

• Bâb-ı Âli Evrâk Odası (BEO): 4506- 337912; 7806-339712. Dâhiliye İdâre (DH. İD): 4-28; 49-1. Dâhiliye Nezâreti Şifre Kalemi (DH. ŞFR): 641-23. Hariciye Nezâreti Tercüme Odası (HR. TO): 535-66. Meclis-i Vükela Mazbataları (MV): 28-53; 30-17. Sadâret Mektûbi Mühimme Kalemi (A.) MKT.MHM): 496-11. Yıldız Perakende Arzuhal Jurnal (Y. PRK. AZJ): 50-123. Yıldız Sadâret Husûsi Marûzat (Y. A. HUS): 522-95; 537-70.
• Ceylanpınar Demiryolu Bakım Müdürlüğü Arşivi
• ALPEREN, A. (2018). Bağdat Demiryolu: Siyasal Sonuçları Olan Bir Türk-Alman Demiryolu Projesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergisi, C.7(S.1), ss. 1-22.
• ALP, M. (2015). Efsanelerden Masallara Mardin. Mardin: Mardin Sürdürülebilir Turizm Projesi Yayınları.
• Bağdat Demiryoluna Aid Mukavelat, Selanik Matbaası, Dersaadet 1329.
• BAŞAR, M. E. ve Hacı Abdullah Erdoğan. (2009). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Tren Garları. S.Ü. Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, C.24(S. 3), ss. 29-44.
• BEYDİLLİ, K. (1991). Bağdat Demiryolu. Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C.4, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, ss. 442-444.
• DOĞUOĞLU, M. M. F. (2002). 19. Yüzyıl İstanbul'unda Alman Mimari Etkinliği. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
• ENGİN, V. (2002). Osmanlı Devleti’nin Demiryolu Siyaseti. Türkler Ansiklopedisi, C14, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, ss. 825-838.
• GÖKTAŞ, A. (2020). Kütahya’daki Tren İstasyonları. Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ORTAYLI, İ. (2002). Son Universal İmparatorluk ve II. Abdülhamid. Türkler Ansiklopedisi, C12, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, ss. 1515-1530.
• ÖLÇEN, Y. (2006). Milli Mücadelede Mardin. I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri, 26-28 Mayıs 2006, İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayınları.
• SOY, H. B. (2002). II. Wilhelm, Weltpolitik ve II. Abdülhamid. C13, Türkler Ansiklopedisi, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, ss. 28-44.
• SEZEN, T. (2017). Osmanlı Yer Adları. Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• YILDIRIM, S. Ö. (2012). Anadolu ve Bağdat -C.E.O.A- ve Bağdat-Halep-Nusaybin -B.A.N.P- Demiryolu Şirketleri Yolcu Binaları Tıp Projeler. Beykent University Journal of Science and Engineering, C5 (S, 1-2), ss. 69-93.
• https://www.nufusune.com/artuklu-mahalleleri-koyleri-mardin, (erişim: 15.03.2022).
• https://www.nufusune.com/mazidagi-mahalleleri-koyleri-mardin, (erişim: 15.03.2022).
• http://www.mazidagi.gov.tr/koy-mezra-durum-cizelgesi, (erişim: 15.03.2022).
• https://tr.railturkey.org/demiryolu-sozlugu/5/, (erişim: 20.03.2022).
• https://mehmetayaz.blogspot.com/2008/03/srgcnn-tarihesi.html, (erişim: 18.03.2022).
• https://www.nufusune.com/kiziltepe-mahalleleri-koyleri-mardin, (erişim: 18.03.2022).
• https://www.nufusu.com/nusaybin-mardin-mahalleleri-nufusu, (erişim: 15.03.2022).
• https://www.koylerim.com/kiziltepe-sevimli-koyu-303938h.htm, (erişim: 18.03.2022).
• https://korumakurullari.ktb.gov.tr/Eklenti/34736,mardin-merkez-kucukkoy-koyu-toruntepe-tren-istasyonu.pdf?0 (erişim: 15.03.2022).
• https://korumakurullari.ktb.gov.tr/Eklenti/38983,2954-470422-mardin-ili-nusaybin-ilcesi-durakbasi-koyu-s-.pdf?0, (erişim: 15.03.2022).
• Mardin’in yerli halkından Hüseyin Aktürk ile 20.02.2022 tarihinde yapılan sözlü tarih çalışması.
• Mardin Tren İstasyonundan emekli Halil Atnur ile 15.01.2022 tarihinde yapılan sözlü tarih çalışması.
• Mardin Büyükşehir Belediyesi personeli Fırat Ulaş Tur’un 06.06.2016 tarihinde Hacı Ahmet Ağa ailesine mensup Mithat Şen ile yaptığı sözlü tarih çalışması.