İlk Muakkiplerinden Biri Olarak Sultan Veled’de Mevlana İzleri

Yıl 2023, Özel Sayı - Klasikten Moderne Aşk Mefhumu, 48 - 65, 19.03.2023

Adnan Oktay

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1242011

Öz

Eski Türk edebiyatını her ne kadar aşk’ı merkeze almamış olsa da aruz vezniyle mesnevi nazım şeklinde ve siyasetname türünde yazılmış olan Kutadgu Bilig’le (1069) genel itibariyle başlatmak mümkündür. Ahmed Yesevî, Mevlana Celaleddin-i Rumî, Hacı Bektaş Veli ve Yûnus Emre klasik şiirin arkaik ilk özlerinin serpiştirildiği metinlere imza atmışlardır. Mevlana’yı bütün bu öncü şahsiyetlerin yanında apayrı bir başlıkta değerlendirmek gerekir. Onun divan şiirini nasıl, ne açıdan, ne kadar etkilediğiyle ilgili birçok çalışma yapılmıştır.

Gülşehrî, Kirdeci Ali, Âşık Paşa, Şeyyâd Hamza, Erzurumlu Mustafa Darîr, Yûsuf-ı Meddâh ve Eflâkî gibi önemli şahsiyetler, Mevlana’nın ilk muakkibi olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışmada Mevlana muakkibi olarak değerlendirilen çoğunlukla XIII. Asırda yaşamış şairlerden Sultan Veled’in Türkçe şiirleri incelenmiş, aşk merkeze alınarak bu eserlerde Mevlana izleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada karşılaştırma, metin tarama, analiz yöntemleri kullanılmıştır. Neticede Mevlana’nın bahsedilen şahsiyetleri düşünce, duyuş ve söylem bakımından etkilediği örneklerle tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mevlana, Mevlevilik, eski Türk edebiyatı, muakkip, aşk

Destekleyen Kurum

Mardin Artuklu Üniversitesi

Teşekkür

Bu çalışmanın ortaya çıkmasında "MAÜ İmgeden Gerçeğe Geçmişten Günümüze Aşk Mefhumu Çalıştayı, 22 Aralık 2022"'nin düzenlenmesi sürecinden itibaren yakın ilgisini esirgemeyen Prof. Dr. Yunus Cengiz ve Doç. Dr. Ahmet Kırkhan'a teşekkür ederim.

Traces of Mewlana in Sultan Weled as One of the First Followers

Öz

Although it did not center the old Turkish literature on love, it is possible to start with Kutadgu Bilig (1069), which was written in masnawi verse with aruz meter and in the type of politics. Ahmad Yasawi, Mewlana Calaladdin-i Rumi, Haci Bektash Veli and Yunus Emre have written texts in which the archaic first essences of classical poetry are interspersed. It is necessary to evaluate Mewlana under a separate heading alongside all these pioneering personalities. There have been many studies on how, in what respect, and how much he influenced the diwan poetry.

Important personalities such as Gulshahri, Kirdeci Ali, Ashiq Pasha, Shayyad Hamza, Erzurumlu Mustafa Darir, Yusuf-i Meddah and Eflaqi are considered as the first successors of Mewlana. In this study, mostly Sultan Weled’s Turkish poems who is one of the poets who lived in the XIII. century, were examined, and the traces of Mewlana were tried to be determined in these works by taking the love in the center. Comparison, text scanning and analysis methods were used in the study. As a result, it has been determined with examples that Mewlana influenced the mentioned personalities in terms of thought, perception and discourse.

Anahtar Kelimeler

Mewlana, Mewlewi, old Turkish literature, followers, love.

Kaynakça

• Çakır, E. (2015). Bayezid-i Rumi, Derviş Mehmed. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bayezidi-rumi-dervis-mehmed. (20.01.2023).
• Değirmençay, V. (2009). Sultan Veled. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/sultan-veled. (24.01.2023).
• Eren, H. (2014). Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusufi-meddah-yusufi. (24.01.2023).
• Erkan, M. (1993). Darîr. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/darir. (20.01.2023). İsen, M. (Ed.). (2009). Şair Tezkireleri. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Kartal, A. (2015). Darîr, Kadı Darîr. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kadi-darir-darir-gozsuz-mustafa. (24.01.2023).
• Köksal, M. F. (2013). Gülşehrî. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gulsehri. (24.01.2023).
• Kumartaşlıoğlu, S. (2014). Kirdeci Alî, Kethudâ Alî, Aliyyüddîn. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kirdeci-ali-kethuda-ali-aliyyuddin. (20.01.2023).
• Kutluer, İ. (1991). Aşk. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/ask#2-felsefe. (21.12.2022).
• Kuzucular, Ş. (2016). Şeyyad Hamza: Hayatı, Edebi Yönü, Eserleri. https://edebiyatvesanatakademisi.com. (24.01.2023).
• Levend, A. S. (1984). Divan Edebiyatı: Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Mansuroğlu, M. (1958). Sultan Veled’in Türkçe Manzumeleri. Pulhan Matbaası, İstanbul: İÜ. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Öngören, R. (2004). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/Mevlânâ-celaleddin-i-rumi. (16.12.2022).
• Özkan, M. (1996). Gülşehrî. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/gulsehri. (20.01.2023).
• Şahin, E. vd. (2017). Eski Türk Edebiyatı. Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
• Tavukçu, O. K. (2010). Şeyyad Hamza. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/seyyad-hamza. (20.01.2023).
• Yakıt, İ. (2022). Mevlânâ’ya Göre Aşkın Gücü. https://semazen.net. (21.12.2022).