Namık Kemal’de Siyasal Özgürlükler ve Din İlişkisi

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 1, 1 - 25, 30.05.2023

Ramazan Levent

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1198874

Öz

Bu makalede Namık Kemal’in siyasal özgürlükleri İslami perspektiften değerlendirme şekli ele alınmaktadır. Konu Tanzimat ve sonrası dönemin en önemli tartışma alanlarından biridir. Konunun önemi siyasal özgürlükleri elde etmeye dair verilen mücadelelerin İslami duyarlılık üzerinden muhalefete uğramasından gelmektedir. Bu dönemde siyasal özgürlüklerin İslami bir yaklaşımla ele alınması oldukça önem kazanmıştır. Makalenin amacı siyasal özgürlüklerin İslamî açıklamasına dair Namık Kemal’in düşüncelerini ortaya koymaktır. Bu yolla siyasal özgürlüklerin İslam’da karşılığının olup olmadığını tartışmaktır. Makalede Namık Kemal’in Hürriyet ve İbret gibi gazetelerde yayınladığı fikirlerinden ve mektuplaştığı bazı kişilere gönderdiği mektuplarından faydalanılmıştır. Ayrıca çeşitli kongre ve sempozyumlarda sunulan tebliğlerden konu ile ilgili olanları inceleme kapsamına dahil edilmiştir. Konu Namık Kemal’in yazı hayatına başladığı 1860’lı yıllardan 1888 yılına kadar olan süreyi kapsamaktadır. 1867 ile 1870 yılları arasında Namık Kemal yurt dışında olmanın avantajlarını kullanarak daha rahat bir dil kullanmış ve sansürden etkilenmemiştir. 1870 yılında Osmanlıya dönen Namık Kemal, düşüncelerini bu dönemde de ortaya koymuş fakat sürgünlerden ve sansürden kendini kurtaramamıştır. Yapılan incelemeler sonucunda Namık Kemal’in siyasal özgürlüklerin İslamiliği ile ilgili yaptığı değerlendirmelerde genellikle, İslami tarih pratiklerinden faydalandığı görülmüştür. Az da olsa İslami metin incelemesine de başvurmuştur. Sonuç olarak siyasal özgürlüklerin İslam siyasal teorisinde içkin olduğu kanaatine ulaşılmıştır. Kemal’in çalışmalarında eksik bıraktığı noktanın ise İslam’ın birincil kaynaklarına göre siyasal özgürlüklerin değerlendirilmesi olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Siyasal Özgürlükler, Namık Kemal, İslam, Hürriyet Gazetesi, Muhalefet

Kaynakça

• Ashford, N. (2015) Özgür Toplumun İlkeleri (Çev: Can Madenci), Liberte Yayınları, Ankara.
• Aydoğdu, Y. (2017) Türk Hukukunda Siyasi Haklar ve Siyasi hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu, TBB Dergisi, sayı:128.
• Banguoğlu, T. (1942) Namık Kemal Hakkında, Vakit Matbaası, İstanbul.
• Emil, B. (1988) Namık Kemal’in Eserlerinde ve Aksiyonunda Üç Temel Kavram: Hürriyet-Medeniyet-İrade, Ölümünün Yüzüncü Yılında Namık Kemal (ss. 11-24), Edebiyat Fakültesi Basımevi İstanbul. Erol, K. (2010) “Namık Kemal’in Siyasi Düşünceleri ve Devlet İdeali,” Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu Bildiriler Kitabı I. cilt, (Ed: Orhan Kemal Tavukçu, Ali Tilbe) (ss.405-421), Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Hadika Gazetesi, Hürriyet-i Efkar, 12 Teşrin-i Sani 1288.
• Hürriyet, Sayı: 12, 27 Cemaziyelevvel 1285/14 Eylül 1868
• Hürriyet, Sayı: 24, 23 Şaban 1285/7 Aralık 1868
• Hürriyet, sayı: 36, 17 Zilkade 1285/1 Mart 1869 Hürriyet, sayı: 51, 4 Rabiyülevvel 1286/14 Haziran1869
• İbret Gazetesi, Hukuk-u Umumiye, Sayı: 18, 2 Rabiulevvel 1289/8 Temmuz 1872. İnce, E. (2010) “Namık Kemal’in Özgürlük Anlayışı ve Yaşadığı Dönemin Aydınlarında Bu Kavramların İzdüşümleri,” Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (I. Cilt) (Ed: Orhan Kemal Tavukçu, Ali Tilbe), (ss.615-621), Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Karakaya, T. (2010) “Türk Aydınlanmasında Namık Kemal’in Özgürlük Anlayışının Yeri ve Önemi,” Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (II. Cilt) (Ed: Orhan Kemal Tavukçu, Ali Tilbe), (ss.655-662), Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Kasalak, K. (2009) Cumhuriyet Fikrinin Öncüleri, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2009, Sayı:20, ss.69-78.
• Kısakürek, N. F. (2000) Namık Kemal (5. Baskı), Büyük Doğu Yayınları, İstanbul.
• Korkmaz, F. (2021) Anayasal Düzen ve Namık Kemal, Edebi Eleştiri Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, (ss 429-447).
• Mardin, Ş. (2006) Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu (6. Baskı) (Ter: Mümtaz’er Türköne, Fahri Unan İrfan Erdoğan), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Mardin, Y. (1974) Namık Kemal’in Londra Yılları, Milliyet Yayınları, İstanbul.
• Namık Kemal, El hakku ya’lu vela yu’la aleyh, Hürriyet 1. Sayı, 29 Haziran 1868
• Namık Kemal, Hürriyet, No: 4, 30 Rabiyülevvel 1285/20 Temmuz 1868.
• Namık Kemal, Devlet-i Aliyye’yi Bulunduğu Hal-i Hatarnaktan Halasın Esbabı, Hürriyet Gazetesi, Sayı: 9, 24 Ağustos 1868.
• Namık Kemal, Hürriyet, No: 30, 5 Şevval 1285/18 Ocak 1869.
• Namık Kemal, Hürriyet, No: 50, 26 Safer 1286/7 Haziran 1869.
• Namık Kemal, (1967) Namık Kemal’in Mektupları Cilt: 1 (Haz: Fevziye Abdullah Tansel), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Namık Kemal, (1986) Namık Kemal’in Hususi Mektupları IV. Cilt (Haz: Fevziye Abdullah Tansel), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Namık Kemal, (2019) Namık Kemal’in Hürriyet Gazetesi I ve II. Cilt (Yay Haz: Alp Eren Topal) Vakıf Bank Kültür Yayınları, İstanbul.
• Namık Kemal, (2014) Makalat-ı Siyasiyye ve Edebiyye (Haz: Erdoğan Kul), Birleşik Yayıncılık, Ankara.
• Namık Kemal (2005) Osmanlı Modernleşmesinin Meseleleri (Haz: Nergiz Yılmaz Aydoğdu, İsmail Kara), Dergah Yayınları, İstanbul.
• Özdemir, G. (2010) “Siyasi Bir Muhalif Olarak Namık Kemal,” Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (II. Cilt) (Ed: Orhan Kemal Tavukçu, Ali Tilbe), (ss. 761-788), Bizim Büro Basımevi, Ankara. Özkan, K. ve Gökgöz, G. (2014) İmparatorluktan Ulus Devlete Geçiş Sürecinde Namık Kemal’in Düşünce Dünyası, BELGİ, Sayı: 8, Yaz 2014/II, (ss 1083-1107).
• Özön, M. N. (1997) Namık Kemal ve İbret Gazetesi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Söğütlü, İ. (2010) “Namık Kemal’in Siyasi Fikirleri,” Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (II. Cilt) (Ed: Orhan Kemal Tavukçu, Ali Tilbe), (ss.895-909), Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Şehsüvaroğlu, L. (2008) Milliyetçilik ve Namık Kemal, Elips Kitap, Ankara.
• Tansel, F. A. (2005) Namık Kemal ve Abdülhak Hamid, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Topdemir, R. (2010) “Namık Kemal’in Eserlerinde Hürriyet ve Medeniyet Kavramları,” Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (II. Cilt) (Ed: Orhan Kemal Tavukçu, Ali Tilbe), (ss. 1023-1027), Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Tuncer, H., (2012) Namık Kemal Portresi, Namık Kemal (Ed: Hüseyin Su, Abdurrahman Karadeniz), (ss. 17-24), Namık Kemal Üniversitesi Yayını, Tekirdağ.
• Uçman, A. (1988) Namık Kemal Üzerine Bir Biyografi Denemesi, Ölümünün 100. Yılında Namık Kemal,(ss.219-228), Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul.
• Umut, H. (2010) “Namık Kemal’in Siyasi Düşüncesinde Toplum Sözleşmesi Kuramının Yeri,” Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (II. Cilt) (Ed: Orhan Kemal Tavukçu, Ali Tilbe), (ss.1083-1093), Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Yamaç (a), M. (2010) “Namık Kemal’in Siyasi Düşünceleri ve Etkisi,” Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (II. Cilt) (Ed: Orhan Kemal Tavukçu, Ali Tilbe), (ss. 1135-1148), Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Yamaç (b), M. (2010) “İlk Siyasal Muhalefet Örneği “Yeni Osmanlılar” ve Namık Kemal,” Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu Bildiriler Kitabı (II. Cilt) (Ed: Orhan Kemal Tavukçu, Ali Tilbe), (ss. 1149-1163), Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Yener, A. G. (2012) Bir ‘Yeni Osmanlı’ Olarak Namık Kemal’in Reformcu Düşünceleri Üzerine Notlar, (ss.49-56),Namık Kemal (Ed: Hüseyin Su, Abdurrahman Karadeniz), Namık Kemal Üniversitesi Yayını, Tekirdağ.
• Gözler, K. (2021) İlk Osmanlı Anayasası -1838 Sırp Knezliği Anayasası- (https://www.anayasa.gen.tr/turski-ustav.htm - Er Tr: 18.10.2022)
• Repucci, S. and Slipowitz A. (2022), Freedom ın The World 2022, Freedom House https://freedomhouse.org/sites/default/files/202202/FIW_2022_PDF_Booklet_Digital_Final_Web.pdf, (Er. Tr: 4.10.2022).
• https://www.siyerdergisi.com/2018/04/12/adaletin-sembol-ismi-kadi-sureyh/-, Er Tr. 20.10.2022. https://www.danistay.gov.tr/icerik/9, (Er Tr: 20.10.2022).